T ema: Orayliq Qazaqstanda tabiyiy geografiyaliq sipatlama

II.2. Torǵay tegislik okrugi. Aral boyi qumli shóli hám
Ústyurt okruglari
Torǵay okrugi. Oraylıq Qazaqstan tábiyiy geografiyaliq úlkesiniń batıs hám arqası — batıs bóleginde jaylasqan. Bul okrugga Torǵay tegislik úlkesi, Muǵojar tawları kiredi. Ulutaw menen Muǵojar tawları ortasında Torǵay tegislik úlkesi jaylasqan. Bul plato uzaq waqıt deigiz astında qalǵan hám Arqa Muz okeanı platoniń orta bólegindegi oyıq arqalı Aral— Kaspiy háwizleri menen qosılıp turǵan.
Torǵay tegislik úlkesi Ishim hám Tobol dárya háwizleri menen Aral teńizi háwizi arasındaǵı suw ayirǵichi bolıp tabıladı. Eń bálent jeri Irgiz, Torǵay hám Tobol dáryalarınıń suw ayirǵichida jaylasqan bolıp 250 — 300 m. Relefi qublaǵa qaray uyań — aste tómenlep baradı, oyıq bóleginiń ortasha bálentligi 70 — 90 metr, ol jaǵdayda kóp kól jaylasqan. Okrug jer maydanı dárz ketiw hám juwılıw nátiyjesinde ayırım — ayırım supachalarga bolınıp ketken. Bulmanlarda tiykarınan qum hám saz jınısları tarqalǵan. Torǵay úlkesi shala shól landshaft ózgeshelikine iye. Klimati kontinental sonda da Qazaqstan tómen tawlaridagiga salıstırǵanda jumsaqlaw, jawın da kóbirek — 200 — 300 mm, ol arqadan qublaǵa azayıp baradı. Yanvar ayınıń ortasha temperaturası —8, — 16°S, iyulniki 16°— 30° S. Iri dáryaları Torǵay hám Irgiz esaplanadı hám olar Shalqartengiz kóliga quyıladı. Úlkediń eń tómen jaylarında kól jaylasqan. Kóldan eń yirigi Shalqartengiz, onıń suwı shor, maydan 1800 km2. Basqa kóp kól sayız, jazda qurib, sorlaqqa aylanadı.
Torǵay tegislik úlkesiniń arqa bóleginde sahra shor topraqları keń tarqalǵan, dárya oypatlıqları hám kól átiraplarında sorlaqlar, otlaq soralar, kebirlengen hám shor otlaq topraqları payda bolǵan. Bul topraqlardatuproqlar tarqalǵan
Muǵojar tawları Ural tawlarınıń qubla dawamı bolıp ol merdian boylap 450 km.ga shozılǵan. Ural dáryasınıń kese oypatlıqsı Muǵojar tawların Ural tawlarınan ajıratıp turadı. Muǵojarning batıs yonbaǵri tik, arqa qaptal baǵri qiyaroq bolıp tabıladı, ortasha bálentligi 250 — 350 m. Eń bálent jeri 656 m. Muǵojar tawları gertsen búrmeleniwinde payda bolǵan. Bul úlkediń klimatı shala shól tipidagi kontinental klimat bolıp, qıs suwıq keledi. Yanvar ayınıń ortasha hawa temperaturası —16—17°, iyulniki + 22°, +25°, átirapında. Jıllıq jawın muǵdarı 150 — 250 mm.