T ema: Orayliq Qazaqstanda tabiyiy geografiyaliq sipatlama

Ústúrt okrugi
Ústúrt okrugi — Oraylıq Qazaqstan provintsiiyasiniń qublası — batısında jaylasqan. Okrug quramında Ústúrt platosi hám Manǵishloq yarım atawı bar. Ústúrt Manǵishloq yarımatawı menen Aral teńizi aralıǵinda jaylasqan. Ol bálent tegis plato bolıp tabıladı. Ortasha tolıq bálentligi 200 m. Biraq batısında 342 m li hám qublası — batısında — Qaplanqir chinkida 370 m li shıńları bar. Ústúrtda bir qansha oypatlar ushraydı (Samqum, Asakaovdon, Barsa —kelmas). Olardıń muglaq bálentligi 30 — 50 m den aspaydı. Ústúrtniń ayriqsha qásiyetlerinen biri mınada, onıń derlik hámme tárepi jarli janbawır (chink) menen tamamlanadı. Shinklarda uchlamchi dáwirdiń hák tas, mergel hám gildan quram tapqan gorizontal yotqiziqlari ashılıp qalǵan. Qaptal baǵirlari tik jarlar payda etgen. Shinklar Ústúrtniń tábiy shegarası esaplanadı.
Ústúrt gips —gilli shólden ibarat. Onıń ústki bólegi neogen (Sarmat teńizi) hák tas, mergel hám gilidan quram tapqan, bul jınıslar arasında duz qatlamları da ushraydı. Ústúrt platosiniń negizi áyyemgi yotqiziqlardan, yaǵnıy mezazoy hám paleogen yotqiziqlaridan ibarat. Áne usınıń sebepinen platoniń tiykarı negizi kimmeriy búrmeleniwinde payda bolǵan, dep shama etiledi. Keyinirek onıń ústi Sarmat teńiziniń (miotsen dáwirinde ) shógindi jınısları menen oralǵan. Ústúrtda oqar suw joq. Grunt suwi oǵırı tereńde (20 — 50 m) jaylasqan. Olar shor.
Ústúrt okrugi ortasha hám subtropik regionlar tutıwǵan jerde jaylasqan. Sol sebepli onıń klimatı aralıq klimat. Iyulda hawanıń ortasha temperaturası 26 —28°, eń joqarı temperatura 43° ge shekem baradı. Yanvardıń ortasha hawa temperaturası —8,-19°. Suwıq bolmaytuǵın dáwir batısında 220 — 250, shıǵısında 180 — 200 kún dawam etedi. Jıllıq jawın 100— 130 mm. Okrug shól zonasınıń arqaında bolıp, arqa, yaǵnıy ortasha shól zonasına kiredi. Bul jerde sur —qónǵir hám baslanıwiy topraqlar rawajlanǵan. Topıraq qatlamı qalıń emes hám shirindi muǵdarı (0, 5 — 0, 8 %) júdá az. Okrug topraqlarında gipslı qatlam qalıń (0, 5) bolıp, topıraq serkorbanatli bolıp tabıladı. Topıraqtıń maydan qatlamı serohak — gipslı ekenligi hám duzlardıń kópligi menen basqa topraqlardan parıq etedi. Okrugda ósimlik az hám asa siyrek ósedi, eń kóp tarqalǵan ósimlik búrgen putası bolıp, aralarında shuvoq, shımır, saksovul sıyaqlılar ushraydı. Pastekisliklardagi taqir topraqlar hám sorlaqlarda qara saksovul, sarsazan hám basqa soralar tarqalǵan. Ústúrtda sút emizuvchilarniń 36 túri, qustıń 51 túri, sudralib juretuǵınlardıń 20 túri bar. Sayǵoq, balpaq tıshqan, túlki, qasqır, jayran keń tarqalǵan.
Ústúrt tábiy sharayatına kóre 3 bólekke —shimoliy, oraylıq hám qubla bólimlerge bólinedi. Onıń tábiyǵıy baylıqları jaylawlardan hám paydalı qazilma kánlerinen ibarat. Neft', gaz hám tuzdıń úlken kánleri bar