T o sh k e n t d a V la t iq t iso d iy o t u n IV e r s it e t I f. Sh. Shamsutdinov, Sh. F. Shamsutdinova chet mamlakatlar

X BOB. SHVEYTSARIYANI SOLIQ TIZIMI

10.1.  Soliq  tizimini huquqiy asoslari

10.2.  Konfederatsiya soliqlari 

^

10.2.1. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig  i

10.2.2. Huquqiy shaxslami foyda va  kapitaliga solinadigan soliq

10.2.3. Manbaida olinadigan soliq

10.2.4. Gerb soligM

10.2.5. Qo‘shilgan qiymat solig‘i

10.2.6.  Bojxona bojlari

10.3.  Kanton va munitsipal soliqlar

10.1. Soliq tizimini huquqiy asoslari

Shveytsariya  davlati  1291  yil  1  avgustda  tashkil  topganЛ  815  yilda 

Vena  Kongressi  Shveytsariyani  «neytral»,  ya’ni  «doimiy  be’taraf»,  deb 

e’lon  qildi.  1848  yilda  qabul  qilingan  konstitutsiya  Shveytsariyani 

davlatlar  ittifoqidan  yagona  federativ  davlatga  aylantirdi.  <

betaraflik» Shveytsariyaning tashqi siyosiy doktrinasi hisoblanadi.

Shveytsariya  Federativ  parlament  respublikasi  bo‘ lib  konfederatsiya 

(markaziy 

shtat), 

26 

kantonlar 

va 

ularga 

kiruvchi

munitsipialitetlardan  iborat.

Shveytsariya  yuksak  darajada  rivojlangan  industrial  mamlakatdir. 

Aholi jon  boshiga  ichki  yalpi  mahsulotning  miqdori  jihatidan  rivojlangan 

mamlakatlar  o ‘rtasida  asosiy  o‘rinlarda  turadi.  Sanoatda  yuqori  sifatli 

qimmatbaho  elektr,  mashinasozlik,  kimyo  sanoati  pretsizion  stanoksozlik  , 

farmatsevtika  mahsulotlari  ishlab  chiqariladi  va  eksport  qilinadi. 

Shveytsariya banklari  iqtisodda muhim  ichki va ayniqsa xalqaro  miqyosda 

rol  o'ynaydi.  Ularning  umumiy  aktivi  yalpi  ichki  mahsulotdan  ikki

baravardan ko‘pdir.

Kantonlar  suveren  ma’muriy  jihatdan  hududiy 

birlik 

bo  lib, 

o ‘zlarining  konstitutsiyasiga,  parlamenti  va  hukumatiga  ega.  Lekin 

kantonlar huquqi  federal  konstitutsiya tom onidan  cheklangan.

•  pretsizion stanoksozlik -  yuqori darajadagi aniql.k bilan ishlaydigan stanoklam i ishlab chiqarish

Shveytsariya 

soliq 

tizimi 

asta-sekin 

shakllana 

boshlaean 

o n stitu ts^ a  qabul 

qilingunga  qadar  kantonlar  (shtatlar)  asosiy 

daromadlarmi  bojlardan  olganlar.  1848  yili  bojxona  bojlarini  yig‘ishri

iXtuy ° riga  berdilar‘  Lekin  kantonlar  daromad  va 

ol-mulk solig  ini to  plash huquqini o‘zlarida qoldirdilar

rol  o ‘vnavdT  S h k  ^

T

' [yau T  Va  kichik  firmalar  ^ao*iya^da  muhim 

talLm m   £ ' •   ? 

f   U  Un  hukumat  doimiy  ravishda  soliq  tizimini 

takomillashtirish  ustida  ish  olib  boradi.  Bu  esa  o ‘z  n a v b a t i d a b l n

boIXha3  ЧаИ14  r! 4° bat  sharoitida  mamlakatda  savdo-sotiq  faoliyatini  olib 

bonshga xammada qiziqtirish uyg‘otadi.

SOliq  s o t h lt a i  q ^ n S i  aS0S'a"8a"  h0'da 

"Ch

.o m o n 1 1 q% , W i federa‘Siya  hUkUma,i' 

kan,0n  ™   "■“ " W p aB W h r

H ar bir pog‘ona bo'yicha soliqlar taqsimlangan.

Konfederatsiyaga kelib tushadigan soliq va yigMmlar:

I.  Daromad va mulkdan olinadigan toMovlar.

1) Daromad soligM

2) Foyda va kapitalga solinadigan soliq

3) Manbadan olinadigan soliqlar

4) Gerb yigMmi

5) Harbiy xizmatni oMmagan shaxslarga solinadigan soliq

II.  Iste  mol va egalikdan olinadigan soliqlar

1) Q o'shilgan qiymat soligM

2) Tamaki  mahsulotlarga solinadigan soliq

3) Pivoga solinadigan soliq

4) Distirlangan spirtga solinadigan soliq

5) Bojxona boji (import, eksport va qo‘shimcha)

Kantonlar to'playdigan tushumlar:

I.  Daromad va mulkdan olinadigan toMovlar

1)  Daromad soligM va toza aktivlarga solinadigan soliq 

^ ) Jon boshidan olinadigan soliq

3) Foyda va kapitalga solinadigan soliq

4) Meros va xadyadan olinadigan soliq

5)  Kapitalni  o ‘sishiga solinadigan soliq

6)  K o‘chmas mulkka solinadigan soliq

7) Ko'chm as mulkni oMkazib  berish uchun solinadigan soliq 

s ) bavdoga solinadigan soliq

II.  Iste’mol va egalikdan olinadigan soliqlar

1) Transport vositalariga solinadigan soliqlar

2 ) Itlarga solinadigan soliq

3) 

Tom oshaga solinadigan soliq

4 ) G e r b y ig ‘imi

5)

 Gidravlik elektrostantsiyalariga solinadigan  soliq va boshqalar 

Munitsipalitetlar ixtiyoriga kelib tushadigan soliq va y ig   imlar.

I.  Daromad va mulkdan olinadigan soliqlar

1) Daromad  solig*i va s o f  aktivlarga solinadigan  soliq

2) Jon boshiga solinadigan soliq

3) Foyda va kapitalga solinadigan soliq

4) Ko‘chmas mulkka solinadigan soliq

5) K o ‘chmas  mulkni  o ‘tkazib berish uchun solinadigan  soliq

6) Savdoga solinadigan soliq

II.  Ist’emol va egalik qilishdan olinadigan soliqlar

1)  Itlarga solinadigan soliq

2) Tomoshaga solinadigan soliq

3) Boshqa soliqlar 

.

XX  asrni  oxirgi  o‘n  yilligida  soliq  daromadlari  uchta  pog  ona 

o‘rtasida  quyidagi  tartibda  taqsimlangan:  konfederatsiya  40%,  kanton ar

34% va munitsipalitetlar 26%.

Shveytsariya  konstitutsiyasiga  binoan,  soliqlar  asosiy 

qonun 

(konstituttsiya)ga  qat’iyan  muvofiq  ravishda  undiriladi.  Hokim.yatn.  har 

bir 

darajasi 

konstitutsiyada 

ko‘rsatilgan 

soliqlarmgina 

yig  a d , 

konstitutsiyaning  qoidalariga  ko‘ra,  uchta  organning 

irortasi 

am 

boshqasiga  halaqit  bermaydi,  soliq  toMovchilar  zimmas.dag.  yuk  esa 

soliqqa tortishning  iqtisodiy  chegarasidan  o‘tmaydi.  Umuman  kantonlarg 

har  qanday  turdagi  soliqlarini  undirishlanga  ruxsat  etilgan,  yig  ilishi 

konfederatsiyaning  eksklyuziv  yurisdiktsiyasi  (ya’m  faqat  uning^ о  ziga 

tegishli  huquqi)  boMgan soliq turlari  bundan  mustasno,  kantonlar о  z soliq 

qonunlarini  yaratish  huquqiga  egalar.  0 ‘z  navbatida  mumtsipahtetlam.ng 

o‘z  soliqlarini 

yigMsh  huquqlarini 

kantonlaming  konstitutsiyasida

^ ^ ‘ siweytsariyani  ijtimoiy  tartibida  munitsipalitetlar  muhim  avtonom 

o‘z-o‘zini  boshqarish  organlari  hisoblanadi.  Ular  boshlang  ich  ta  lim 

berish,  ijtimoiy  ta’minot  va  sogMiqni  saqlash  bo‘yicha  asosiy  harajatlarni

amalga oshiradi.

v o n  

f,m?tjad a  ,munitsiPalitetlar  avtonom  fiskal  mustaqillik  bilan  yonma- 

yon funktsional avtonomiyani amalga oshiradilar

Shveytsariyada soliqlar ikkita guruhlarga boMinadi:

.  Daromad va mulkdan olinadigan soliq

2  Iste’mol va egalik qilishga solinadigan soliqlar

«•  . 

f a t s iy a ,  kantonlar  va  munitsipalitetlar  ikkala  toifadaei

аа д *""-Bu so,iqiar °'z “

 

«

see

« 2i m t o g 7 S a n g a „ : S° li4lam i  Ье'8Па5Ь  qUyida8i  ikki  boAqa-boshqa

( 

yakunlovchi  soliq  solish.  Soliq  (asosan  huquqiy  shaxslar 

bo  yich a)  soliq  davn  tugaganidan s o ‘ng hisoblab chiqariladi.

w  ii  u "  i aS! f bkl. S? liq sol,sh-  Soliq (asosan jismoniy shaxslar bo‘yicha) 

yillik yoki  ikki yilhk soliq davri  tugaganidan oldin avvalgi  bir yoki  ikki 

yilda olinadigan daromad asosida hisoblab chiqariladi

toMovWH  ^ ’ r 2 ° b 3 -  УН-  8° ИёМ  2003/2004  U la r g a   toManadi  (avans 

l s 7 d a " U ; ! £   haJm'm  anK" aSh  2001/2002 

У'"*

  olingan  d a ™ * )

Shveytsariyani 

soliq 

haqidagi 

qonun 

hujjatlari 

unine 

konstitutsiyasida belgilangan va quyidagi printsiplarga asoslangan:

-  savdo erkinligi

m ulkchilik  huquqini  kafolatlash

kantonlararo  ikki tomonlama soliqqa tortishni ta’qiqlash

-  asossiz soliq  tushumlarini ta’qiqlash

M amlakatda  soliq  solishni  (vertikal  va  gorizontal  vo‘sinda

'1 

uyg  unlashtirishga 

katta  e ’tibor  beriladi. 

Bu  "esa 

soliq  " ti z ll n l  

takormllashtinsh va soddalashtirishga yordam beradi

b e r i l a d M k k i t L ^   XalT

  “

 

«>«4  *>lishga  katta  e’tibor

biriea 

b   l,

4

l,ai" a ,St  qi  S°  S 

™   Xl1  sollq  y urisd'ktsiyalarini  bir-

tnrH 

ri 

' 

natijasida  yuzaga  keladi.  Natijada  soliq  toMovchi  bir

qqa solish xalqaro konventsiyalar tuzish asosida bartaraf qilinadi. 

kki  tomonlama  soliq  solishdan  ikkita  uslub  bilan  chiaib  ketish 

ozod  qiiis,,  uslubi  va  kredit|as|l  ^

  0 zod  q i t h t s S a

mamlakat rezident mamlakat -  manbaga biriktirilgan  daromad va kapitalni 

ozod  qiladi.  Kreditlash  metodida  ikkala  mamlakat  ham  o ‘ziga  xos 

xususiyatga  ega  boMgan  daromadlarni  soliqqa  tortish  huquqiga  ega. 

Qanday  boMishidan  qat’iy  nazar  mamlakat-rezident  mamlakat-manbada 

toMangan soliqni o ‘zinikiga qarshi ravishda kreditlaydi.

10.2. Konfederatsiya soliqlari

Konfederatsiya  soliqlari  mamlakat  daromadining  2/5  qismini  tashkil 

qilib qator to‘g‘ri va egri soliqlar hamda yigMmlardan  iborat boMadi.

Konfederatsiya  soliq  daromadlarining  tarkibi 

1990  yillarning 

ikkinchi  yarmida  quyidagicha  ko‘rinishda  edi:  QQS  -   29,1%,  to‘g‘ri 

soliqlar  -   23,6%,  bojxona  bojlari  -   14,9%,  hisob-kitob  soligM  -   10,1%, 

davlat  yigMmlari  -   4,5%,  boshqa  soliqlar  -5,5% ,  soliqdan  tashqari 

yigMmlar -   12,3% ni tashkil qilgan.

10.2.1. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad soligM

Daromad  soligM  federal  to‘g‘ri  soliqiardan  biri  boMib  jismoniy 

shaxslardan  olinadi.  Soliqqa  rezidentlar  yoki  Shveytsariyada  foyda 

keltiradigan  faoliyat  bilan  shug'ullanuvchi  vaqtincha  rezidentlami 

daromadlari  tortiladi  (chegaralanmagan soliq javobgarligi).  Chegaralangan 

soliq  javobgarligi  Shveytsariyada  maxsus  iqtisodiy  munosabatlarga  ega 

boMgan  norezidentlarga  qoMlanadi.  Bu  holatda  soliq  Shveytsariyadagi 

manbalardan olingan maxsus daromadlar turlaridan olinadi.

Soliq  ikki  yillik  davrga  aniqlanadi  va  har  yili  kantonlar  tomonidan 

konfederatsiya uchun yigMladi.

Federal soliq solish ob’ekti  boMib, quyidagi daromadlar hisoblanadi:

- maishiy xizmat ko‘rsatuvchi qaram va qaram boMmagan firmalar

- badal (tovon)lik (annuitetlar*,  nafaqalar)

-  qo‘shimcha  (uzoq  yillik  xizmati  uchun  qo‘shimcha  toMov,  kichik 

hajmdagi mukofotlar) toMovlar.

- kapitalni  o'sishi, mulkni  hajmini  ko‘payishi, mulk huquqini  oshishi, 

ular korxonada amalga oshirilgan hollarda.

- lotoreya sovrinlari va boshqalar.

annuitet — renta yoki doimo olinib turiladigan daromad

Odatda  daromad  olish  bilan  bogMiq  boMgan  harajatlar  (masalan, 

mutaxasislar  xizmati  uchun  to‘lovlar)  yalpi  daromaddan  chiqazib 

tashlanadi.

Qo'shimcha  ijtimoy  chegirmalar  yolgMz  ota-onalarga,  bolalarga, 

qaram og‘idagi  bolalarga,  umumiy  daromadga  ega  boMgan  oilaviy 

juftliklarga  beriladi.  Bundan  tashqari  sug‘urta  yig‘imlariga,  omonat 

depozitlari bo‘yicha foizlar chiqarilib tashlanadi.

Jismoniy  shaxslardan  olinadigan  daromad  solig*ining  stavkasi 

progressiv  hisoblanadi.  Eng  ijobiy  (ma’qul)  stavka  oilaviy  juftliklarga 

qo‘llanadi.  Ularga  «ikki  baravar  oshirilgan  shedula»  tizimi  qoMlanadi.  Bu 

tizimda  erini  daromadi  xotinini  daromadi  bilan  qo‘shib  hisoblanadi. 

Soliqning eng yuqori stavkasi  11.5% dan iborat.

10.2.2  Huquqiy shaxslam i foyda va  kapitaliga solinadigan soliq

Soliqni  Shveytsariyada  ro‘yhatga  olingan  ofisi  yoki  harakatdagi 

boshqaruv  organi  mavjud  boMgan  huquqiy  shaxslar  toMaydi.  Soliqni 

solishda ikki turdagi huquqiy shaxslar ajratiladi:

korporatsiyalar 

(qo‘shma 

korxonalar, 

chegaralangan 

javobgarlik korxonalar) va korporativ shirkatlar;

assotsiatsiyalar  va  tuzilmalar,  hamda  davlat  muassasalari  va 

cherkov tashkilotlari.

Korporatsiya  va  kooperativlar  foydaga  va  kapitalga  solinadigan 

soliqlarga tortiladi.

Federal  foydaga  solinadigan  soliq  progressiv  soliq  hisoblanadi. 

Soliqni  uch  pog‘onalik  daromadlar  shkalasi  bo‘yicha  undiriladi.  Shunga 

binoan  soliq  ogMrligi  soliq  solinadigan  foydani  sof aktivlar bilan  bir-birini 

munosabatiga qarab ortib boradi.  Bazaviy soliq 3,63% stavka bilan olinadi. 

Soliq solinadigan  foydani  4%  i  ortiq  daromad  keltiradigan  qismidan,  yana 

qo‘shimcha  3,63%  hajmda  soliq  olinadi.  Qo‘shimcha  8%  dan  ortiq 

daromad  beradigan  qismidan  4,84%  hajmida  ikkinchi  qo‘shimcha  soliq 

olinadi.  Eng  yuqori  soliq  stavkasi  foydalar  yigMndisidan  9,8%  dan  ortib 

ketmasligi  kerak.

Kapitalga  solinadigan  soliq  proportsional  hisoblanadi.  Soliq  olingan 

kapitaldan  va  balansda  ko‘rsatilgan  zahiralardan  olinadi.  Hozirgi  davrda 

soliq solinadigan kapitaldan 0,08% stavka bilan soliq olinadi.

Xolding  kompaniyalardan  soliq  olishni  ayrim  xususiyatlari  mavjud. 

«Xolding  kompaniyalari»  degan  tushunchaga  chegaralangan  sherikchilik

aktsioner  kompaniyalari  va  ma’suliyati  cheklangan  kompaniyalar  va 

kooperativlar  kiradi.  Ularning  asosiy  maqsadi  boshqa  kompaniyalardagi 

xoldinglami doimiy boshqarishdan iborat boMishi kerak.

Xolding  kompaniyalari  investitsion  foydani  umumiy  daromaddan 

chegirish yoMi bilan soliq imtiyozi oladilar. Bu ikki marta soliq toMamaslik 

uchun  quyidagi  holatda  qoMlaniladi:  kompaniya  boshqa  kompaniyaga 

investitsiya  qilib  soliq  toMagan  hollarda.  Natijada  xolding  kompaniyalar 

sof  foydaga  solinadigan  soliqni  toMamaydi.  Ulardan  faqat  kapitalga 

solinadigan  soliq  olinadi.  Investitsion trast*  hisoblangan  tashkilot,  tuzilma 

va  boshqa  huquqiy  shaxslar  soliqni  federal  soliqlar  qonuni  asosida 

toMaydilar.  Bunday  tashkilotlarni  foydaga  solinadigan  soliqlari  so f 

foydalarini 

4%  tashkil  qiladi.  Lekin  davlat  tashkilotlari  va  cherkov 

organlari  bu  soliqdan  ozod  qilinganlar.  Yuqoridagi  kabi  huquqiy 

shaxslarni  kapitali  korporatsiyalarga  qoMlanadigan  stavka  0,08%  hajmida 

olinadi.  Bu  soliq  bo'yicha  soliq  solinmaydigan  minimum  50000 

Shveytsariya Franki  hisoblanadi.  O'zining aktivida  ko'chmas  mulkga  ega 

boMgan  investitsion  fondlar  foydaga  solinadigan  soliqni  daromadga 

solinadigan  soliq  stavkalari  bilan  hisoblaydilar.  Ular kapitalga solinadigan 

soliqni toMamaydilar.

10.2.3. «Manba» dan  olinadigan soliq

«Manba»dan  (kutilayotgan  soliq)  federal  konstitutsiya  va  federal 

qonun asosida olinadi.

Bu  soliq  mulkdan  olingan  daromaddan  dastlabki  (oldindan) 

undiriladigan 

soliq 

hisoblanadi. 

Maxsus 

stavka 

35% 

hajmida 

dividendlarga,  lotereya  yutuqlariga  qoMlanadi.  Sug‘urta  toMovlariga  8% 

yoki  15%  li  stavkalar  belgilangan.  «Manba»  dan  olinadigan  soliq  federal 

to‘g‘ri daromad soligMni o‘mini egallaydi.

Soliq  yalpi  daromad  va  soliq  solinadigan  faoliyatni  turiga  qarab 

belgilanadigan  stavkaga bogMiq.  Bu  masalalami  hammasi  ikki  tomonlama 

soliq  solishdan  xolis  boMishi  uchun  Shveytsariyani  boshqa  davlatlar  bilan 

tuzadigan  shartnomalarida  boshqariladi.  «Manba»  dan  olinadigan  soliq 

Shveytsariyada  doimiy  yashaydigan  yoki 

uning  rezidenti 

boMib, 

toManadigan,  foydali  faoliyatga  ega  boMgan,  lekin  maxsus  organ  (Aliens

investitsion trast (trustee investments) -  vasiylar tom onidan q o ‘yiladigan  kapital  in a b la g ia r (ishonib  berilgan  m ulkni 

nvestitsiya qilish vakolatiga ega boMgan hollarda).

Registration  Office)  beradigan  yashash  uchun  ruxsatnomasi  boMmagan 

horijiy fuqarolarga nisbatan qoMlanadi.

Yalpi  daromadni  aniqlashda  qo‘shimcha  daromadlar  va  sogMiqni 

ta ’minlab  turish,  baxtsiz  hodisalardan,  ishsizlikdan  sug‘urta  qilish  bilan 

bogMiq  boMgan  xarajatlar-chegirmalar  hisobga  olinadi.  Shveytsariyada 

doimiy  yashash  joyiga  ega  boMmagan,  yoki  rezident  hisoblanmagan 

jism oniy  va  huquqiy  shaxslarga  chegaralangan  soliq  javobgarligi 

qoMlanadi.  Ular  faqat  chet  mamlakatda  soliq  solinadigan  qo‘shimcha 

daromadga  mulk  bo'yicha  soliqlarni  hisoblashi  mumkin.  «Manba»dan 

soliqni  chiqarib  tashlash  faqat  chet  el  fuqarolariga  qoMlanib  qolmay, 

Shveytsariya fuqarolari va huquqiy shaxslariga ham qoMlanishi mumkin.

10.2.4.  Gerb yigMmi

Gerb  yigMmi  federal  konstitutsiya  va  1973  yilgi  federal  qonun 

asosida yigMladi.

Soliq majburiyati maxsus qonuniy harakatni  amalga oshirganda kelib 

chiqadi.  Masalan,  aktsiyalami  chiqarish  yoki  qimmatbaho  qog'ozlami 

berish.

YigMmlarni uch darajasi o ‘rtasida farq mavjud:

1. 

Shveytsariyadagi  korporatsiyalar,  xususiy  kompaniyalar  va 

kooperativ jam iyatlar aktsiya nominalini  chiqarganda yoki  ko‘paytirganida 

olinadigan  gerb  yigMmi.  Obligatsiya  va  pullik  bozor  shartnoma 

majburiyatlarini chiqarilganida ham olinadi.

Kompaniyalarda  emissiyani  amalga  oshirganlarida  ulaming  soliq 

qarzdorligi  yuzaga  keladi.  Rezidentlar chiqargan  aktsiyalardan yigMm  2% 

ni  tashkil  qiladi.  Yangi  tashkil  qilingan  aktsiyalar  kompaniyalar  va 

m a’suliyati  cheklangan  kompaniyalar uchun  chegirma  mavjud.  Uning eng 

yuqori  hajmi  250000  shv.fr. 

ni  tashkil  qiladi.  Kompaniya  rezidentlari 

chiqargan  qarz  majburiyati  bo‘yicha  toMiq  va toMiq  boMmagan  har  bir yil 

uchun 0,12 % ni tashkil  qiladi.

O lrta muhlatli  bank veksellari uchun stavka 0,06% belgilangan.

Korporatsiyalar  birlashganida,  huquqiy  tarkibi  o‘zgarganda,  chet 

eldan  Shveytsariyaga  ko‘chib  kelib  joylashgan  manzilini  o‘zgartirish 

natijasida olingan hollarda aktsiyalar soliqqa tortilmaydi.

Gerb  yigMmlari  ichki  va  chet  el  mamlakatlarini  qimmatbaho 

qog‘ozlarni  o ‘tkazganda  (sotib  olish  yoki  sotish)  va  shu  tarzda  transport 

hujjatlarini o ‘tkazganda yigMladi.

Evroobligatsiyalar,  boshqa  chet  el  valyutasidagi  obligatsiyalar, 

kasbiy  brokerlar  qimmatbaho  qog‘ozlar  bilan  operatsiyalami  amalga 

oshirgandagi tijorat aktsiyalari soliqqa tortilmaydi.

Ichki qimmabaho qog'ozlar bo‘yicha 0,15% li va chet el qimmatbaho 

qog‘ozlari  bo'yicha  0,3%  li  yig‘im  olinadi  va  uni  to'lov  asosida,  y a’ni 

qimmatbaho  qog'ozlami  sotish  va  sotib  olish  narxi  summasidan  kelib 

chiqqan holda aniqlanadi.

Gerb  yig‘imiga  sug‘urta  to'lovlari  ham  tortiladi.  Sug‘urta  polisi 

bo'yicha  olingan  mukofot  summasidan  va  avtomobillami  kompleks 

sug'urta qilishdan va mulkni  sug‘urta qilishdan ayrim polislar bo‘yicha 5% 

li yig‘im olinadi.

Aholini  turmush  darajasini  va  qarilikni  ta’minlash  bo‘yicha  polislar 

orqali  sog‘liq  darajasiga  qarab  va  baxtsiz  hodisa  yuz  berganda 

to'lanadigan  mablag‘lardan  yig‘im  olinmaydi,  yig‘imni  sug'urta  qiluvchi 

to'laydi.

10.2.5.Qo‘shilgan qiymat solig‘i

Qo'shilgan  qiymat  solig'i  Shveytsariyada  aylanmadan  olinadigan 

soliq  o'rniga  1995  yili  1  yanvarda  kiritilgan.  Bu  soliqni  tadbiq  qilishda 

birinchi  navbatda  asos  qilib  Yevropa  davlatlari  Yevropa  ittifoqi  a ’zolari 

qabul  qilgan  degan  fikr hisobga  olindi.  QQS  -  bu  umumiy  foydalanish  va 

ist’emol solig'i hisoblanadi.

Soliq  ishlab  chiqarishni  hamma  sohalarida,  taqsimotda,  tovarlarni 

import  qilishda,  vatanni  xizmat  sohasi  va  chet  eldan  10000  shv.fr.  yuqori 

summaga olingan xizmatlar olinadi.

Soliq  foyda  olish  uchun  qaratilgan  mustaqil  yoki  tijorat  faoliyatidan 

va u bilan  bog'liq bo'lgan mahsulot yuborish va xususiy  ichki  ist’emoldan 

olinadi. Oxirgisini hajmi bir yilga75000 shv.fr. dan yuqori bo'lishi kerak.

Ichki  stavka  va  xizmatlar  bo'yicha  soliqni  hisoblashda  asos  qilib 

yalpi to'lov olinadi.

Shveytsariyada  soliqdan  oldingi  chegirma  qo'llanadi.  Bu  esa  o 'z  

navbatida  soliq  jamg'armasi  xosil  bo'lishidan  qutqaradi  (masalan,  sotib 

olishni  soliqqa  tortish,  tovar  aylanmasini  soliqqa  tortish)  Har  bir  soliq 

to'lovchi  shaxs  o'zining  tovar  aylanmasi  bo'yicha  yalpi  summadan, 

soliqdan olingan chegirmani  chiqazib tashlaydi.

Bu  soliqning  xususiyati  shundan  iboratki  ikki  xil  aylanmani 

ajratadilar:  QQSdan  ozod  qilingan  (boshqacha  qilib  aytsak,  nol  stavka 

bilan soliqqa tortish) va soliq solishdan chiqarib tashlanadigan aylanma.

Ikkala  aylanmadan  QQS  olinmaydi,  lekin  QQSni  o ‘rnini  to‘ldirish 

huquqi  farq  qiladi.  Birinchisida  shaxs  QQSni  to‘ldirish  huquqiga  ega 

bo'lsa,  ikkinchisida esa bunday huquqga ega emas.

Soliq solishdan quyidagi faoliyat turlari ozod qilinadi:

- hujjatlar bilan tasdiqlangan eksportga jo'natish;

- chegarani kesib o'tganda transport xizmati;

- chet elda foydalanish va baholash xizmatlari.

QQS solishdan quyidagi faoliyat turlari chiqazib tashlanadi:

-  ijtimoiy  soha,  sog'liqni  saqlash  va  ijtimoiy  sug'urta  bo'yicha 

xizmatlar;

- madaniyat, ta’lim va sug'urta sohalaridagi faoliyat;

-  pul  va  moliya  sohalaridagi  aylanma  (mulkni  boshqarish  va 

kollektsiya qilishdan tashqari);

-  uzoq  muddatli  lizingga  o'xshagan  mulkka  egalik  qilishdagi 

o'zgarishlar;

-  birja va lotoreya o'yinlari va boshqalar;

- m a’lum sharoitlarda tashkilotlarni xizmati;

-  ichki pochta  markalarini shu maqsadda foydalanish uchun sotish.

Qo'shilgan  qiymat solig'i  bo'yicha uch turdagi  stavkalar qo'llanadi:

standart  -6,5%  li,  maxsus  -3%  li,  mehmonxona  sohasida(yotish  va 

pansion),  pasaytirilgan  -2%  li.  Oxirgisi  oziq-ovqat,  ichimlik  (spirtli 

ichimliklardan  tashqari)va  mehmonxona,  umumiy  ovqatlanish  sohalarida 

xizmat  ko'rsatish,  yirik  shoxli  mol,  parranda,  baliq,  o'sim lik  va  gullami 

urug'i,  don,  em  va  o 'g 'it,  tibbiyot  mahsulotlari,  gazeta  va jumal,  kitoblar 

va  boshqa  matbuot  mahsulotlari,  radio  va  televidenie  xizmatlari  (tijorat 

faoliyatiga standart stavka) uchun qo'llanadi.

Qo'shilgan  qiymat  solig'idan  olinadigan  daromad  Shveytsariya 

byudjetini  qariyib  1/3  qismini  tashkil  qilishiga  qaramay,  boshqa  ayrim 

mamlakatlarga  nisbatan  sezilarli  past  stavkalar  qo'llaniladi  va  nisbiy 

kengroq engilliklar beriladi.