T. S. Malikov

Baholarni qimmatli shakllantirish baholarni shunday o‘rnatili-
shini taqozo etadiki, unga ko‘ra bu narsa XYuSning yuqori foyda 
olishini “baho/xarajatlar” qulay nisbatiga erishish hisobidan ta’minla-
mog‘i kerak. Buning uchun, eng avvalo, tovar uchun sotib oluvchi 
qanday bahoni to‘lashga tayyor ekanligini bilmoq lozim. Albatta, turli

---

176
holatlarning ta’siri mavjud bo‘lganligi uchun uni aniqlash ancha murak-
kab hisoblanadi. 
Tajribali sotib oluvchilar tovar uchun to‘lashga tayyor bo‘lgan 
haqiqiy summalarini kamdan-kam hollardagina aytadilar. Ayniqsa, bu 
bilan firmalarni ta’minlovchi faoliyat bilan kasbiy shug‘ullanuvchilar 
alohida ajralib turadi. Agar o‘zlari xaridor bo‘layotgan tegishli tovarlar 
baholarining o‘zgarib turishi mumkinligini tushunsalar, ular faqat kerak-
li tovarning haqiqiy bahosini yashiribgina qolmasdan, balki bu xususida 
ishlab chiqaruvchini ongli ravishda chalg‘itish usullarini ham qidirib 
topishga harakat qiladilar. Bunday vaziyatda ishlab chiqaruvchi marke-
tologlarining iste’molchilar bilan aloqalari asosida qurilgan barcha 
urinishlari “tadbirkor” ta’minotchilar tomonidan ongli ravishda “tash-
langan” dezinformatsiya orqali yo‘qqa chiqarilishi mumkin. 
Shuning uchun ham, bunday vaziyatda XYuS ta’minotchisi muta-
xassisining asosiy vazifasi sotib oluvchilar to‘lashga tayyor bo‘lgan ba-
hoda katta miqdordagi buyurtmalarni olmaslik bilan belgilanadi. XYuS 
marketologi va ta’minotchilarning o‘ziga xos bo‘lgan “san’ati” sotib 
oluvchilardan tovarning haqiqiy bahosini o‘zida iloji boricha ko‘proq 
aks ettirishi mumkin bo‘lgan bahoda to‘lashga ko‘proq tayyor ekan-
liklariga erishish orqali ifodalanadi. Bir vaqtning o‘zida, firmaning yangi 
mahsulotini qanday bahoda sotib olishga tayyor ekanliklari xususida 
sotib oluvchilarga murojaat qilish xato hisoblanadi. Sotib oluvchilar 
bunday vaziyatda yangi tovarni yetarli darajada baholay olmaslikka va 
uning bahosini iloji boricha pasaytirishga harakat qilishlari tufayli 
ularning yuqoridagi savolga javoblari hamma vaqt ham amaliy aha-
miyatga ega bo‘lavermaydi. Hayotda sotuvning haqiqiy bahosi marke-
ting tadqiqotlarining natijalari bilan kamdan-kam hollardagina bir-biriga 
mos tushadi.