Tabiatshunoslik

Havo toza bo ‘lishini saqlash uchun zarur bo ‘Igan barcha chora/ami 
qat ’iy bajarish kerak.
A y n a n a v to m o b illa r, z a v o d la r, fa b rik a la r k o ‘p b o ‘lgan k a tta
shaharlar havosi doim tekshirib turiladi. Fabrika va zavodlarda chang va 
zararli m o d d a la rn i ushlab qoluvchi maxsus m o sla m ala r o ‘rnatilib, 
ularda o ‘tirib qolgan m o d d alardan inson u c h u n zaru r b o ‘lgan narsalar 
tayyorlanadi.
80

---

Havzalardagi suvda va havoda tozalikni ushlab turish u c h u n a tro f 
m u h itn i k o ‘kalamzorlashtirish ju d a m uhim dir.
Daraxtlar, butalar, o'tlar daryolarni qurib qolishdan saqlaydi, 
havon i za h a rli g a zla rd a n , m ik ro b la rd a n , changdan to za la yd i. 
Shuning uchun shaharda bog'lar, istiroh at j o y lari, hiyobonlar, 
gullar ekilgan m anzillar qancha k o ‘p b o js a , biz nafas olayotgan 
havo shuncha toza va tanisihatli b o ‘ladi.
VATANIM IZNING TABIIY YODGORLIKLAR1
CKzbekistonda o d a m q o ‘li bilan yaratilgan b o g ‘lar, xiyobonlar, 
dendrariylar ko ‘p. Ularda tabiat yodgorliklari jumlasiga kiritilgan noyob 
va q im m a tli daraxt h a m d a b u ta la r o ‘sadi.
0 ‘zbekistonda t o ‘rt yuzdan ortiq tabiat yodgorliklari hisobga olingan 
b o ‘lib, ular davlat m uhofazasiga olingan.
Qayragbch
tux um sim on shakldagi qalin shox-shabbali daraxtdir. 
Fargko n a viloyatida 450 yil u m r k o ‘rgan qayrag'och m a ’lum. U ning 
b o byi 40 m, tanasining aylanasi esa tagidan o ‘lchanganida 6 m ga yetadi. 
U nin g keng, sadadek serbarg shox-shabbasi yozgi jaziram a kunlarda 
soya-salqin be rad i va viloyatdagi Pulgan qishloq aholisining sevib 
d a m oladigan joyi hisoblanadi. M azk ur viloyatda yana b o ‘yi 30 m dan 
o shad ig an u c h tu p keksa q a y ra g ‘o c h bor. Bu azim da ra x tlarn in g
ham m asi davlat himoyasiga olingan.
0 ‘z b e k i s t o n d a T o s h k e n t , F a r g ‘o n a , A n d i j o n , S a m a r q a n d ,
Q o ‘ q o n d a g i
50 d a n o rtiq k a sh ta n d a ra x tla ri m u h o fa z a g a o lin g a n .
Chinor
katta b o ‘lib o ‘sadigan chiroyli m a n z a ra li d a raxt b o i i b ,
b o ‘yi 3 0 -4 0 m ga y etadi, s h o x -sh a b b a si keng, yoyilgan b o ‘ladi. Kul 
r a n g -y a s h il tu sli p o ‘s tlo g ‘i q a lin q a t l a m - q a t l a m b o ‘lib k o ‘c h ib
tu r a d i, s h u n in g u c h u n c h i n o r n i n g ta n a s i b ilan sh o xlari xol-xol 
b o i i b k o ‘rin adi. Barglari yirik, b a r m o q s im o n b o i i b , eni 25 sm 
g a c h a y etadi. Bu d a ra x tla r 2000 yilgacha yashaydi.
0 ‘z b e k is to n d a 319 t u p c h i n o r d a r a x ti d a v la t m u h o fa z a s ig a
o l i n g a n , u l a r n i n g k o ‘p c h ilig i F a r g ‘o n a v o d iy s id a , S a m a r q a n d , 
S u rx o n d ary o va T o s h k e n t viloyatlaridadir. Ba’zi d a ra x tla r tanasidagi 
kavaklarga 6-8 kishi s i g l s h i m u m k in .
6—K-4246
81

---