Tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi dosenti usmanova tursunoy erkinovnaning

D. Uy vazifasi. O‘quvchilarni uy xo‘jaligini yuritishda ishlatiluvchi qazib olinadigan organik yoqilg‘i hisobiga ishlab chiqariladigan elektr quvvati qanday ishlatilayotganligini tahlil etishni taklif qilish. “Yerning issiqxona samarasiga qo‘shgan hissam” topshirig‘ini bajarishda va jadvalni to‘ldirishda ota-onalarni ham jalb etishni tavsiya qilish.
TOPSHIRIQLAR
1-topshiriq. Matndan foydalanib, jadvalni to’ldiring ma’lumotlarni to’plang va o’z fikringizni bildiring.


Jadvalni to‘liring.


AMALIY MASH‘ULOT


9-Mavzu: IQLIM O‘ZAGRISHI SABABLARI ISSIQXONA EFFEKTI


Dars maqsadi. Talabalarga bugungi kunda dolzarb muammo bo’lib turgan “issiqxona effekti” muammosi haqida kengroq tushuncha berish.
Tarbiyaviy maqsad. Iqlim o‘zgarishini inobatga olib, o‘quvchilarda tabiatning salbiy oqibatlari va jarayonlariga moslashish ko‘nikmalarini hosil qilish.
Kerakli jihozlar. Mahalliy, mintaqaviy va global darajada iqlim o‘zgarishiga doir kartalar, fotosuratlar va adabiyotlar. Xalqaro va ijtimoiy tashkilotlar tomonidan yaratilgan elektron disklar, ko‘p yillik ma’lumotli grafiklar, chizmalar va jadvallar, mavzuga doir saytlardan foydalanishni ham tavsiya qilish.
Kalit so‘zlar. “issixona effekti”, karbonad angdrid gazi, suv bug’lari, atmosfera, quyosh radiatsiyasi infraqizil termal radiatsiya.
Metodik tavsiyalar:
A. So‘z boshi. Mavjud axborot manbalaridan (jurnal, gazeta, sayt...) foydalanib, oxirgi “issixona effekti”ga doir ma’lumotlarni tayyorlash. Mavjud muammoning ahamiyatini ta’kidlab o‘tish. Mazkur muammoning xavotirliligi uchun ham uning ustida insoniyatning hamma progressiv ahli bosh qotirayotganligini eslatib o‘tish.
B. Yangi mavzu bayoni Issiqxona effekti - bu gazlarning isishi tufayli atmosferada paydo bo'ladigan issiqlik energiyasi natijasida sayyora yuzasida haroratning ko'tarilishi. Erdagi issiqxona effektiga olib keladigan asosiy gazlar suv bug'lari va karbonat angidriddir.
Issiqxona effekti hodisasi hayotning paydo bo'lishi va rivojlanishi mumkin bo'lgan Yer yuzasida haroratni saqlab turishga imkon beradi. Agar issiqxona effekti bo'lmaganida, er yuzasining o'rtacha harorati hozirgidan sezilarli darajada past bo'lar edi. Biroq, issiqxona gazlari kontsentratsiyasi ortishi bilan atmosferaning infraqizil nurlari o'tkazmasligi kuchayadi, bu esa Yer haroratining oshishiga olib keladi. Issiqxona effekti mexanizmi g'oyasi birinchi marta 1827 yilda Jozef Furye tomonidan "Globus va boshqa sayyoralarning harorati haqida eslatma" maqolasida taqdim etilgan bo'lib, unda u Yer iqlimining shakllanishining turli mexanizmlarini ko'rib chiqdi. U ularni Yerning umumiy issiqlik balansiga ta'sir qiluvchi omillar (quyosh radiatsiyasi bilan isitish, radiatsiya tufayli sovutish, Yerning ichki issiqligi) va issiqlik o'tkazuvchanligi va iqlim zonalari haroratiga (issiqlik o'tkazuvchanligi, atmosfera va okean sirkulyatsiyasi) ta'sir qiluvchi omillar deb hisobladi. .