Тадбиркор маънавиятининг бозор иқтисодиётида тутган урни

тадбиркор ким?
Аллоҳ бани башарга “ер юзида халифалик” масъулиятини юклар экан, унга ўз мутлақ сифатларига мувофиқ қатор фазилатлар бахшида этган. Албатта инсон фоний, унинг қудрати, фазилатлари ҳам тўкис эмас, нокомил ва ўткинчи. Аммо инсон фазилатларида маънавият нури зоҳирдир. Бу нур унга боқий дунё билан туташлик имконини беради. Аллоҳнинг инсонга энг буюк инояти ҳам шунда. Ана шу фазилатларнинг энг аввалида инсоннинг яратувчилигитуради. Яратувчилик фазилати инсонга Аллоҳ насиб этган ризқини қўлга киритиши учун бир восита бўлиб хизмат қилади. Инсон ўз ақли, малакаси, меҳнати, касб-кори воситасида ризқини териб ейди. Аммо восита инсоннинг ўзидагина эмас, ундан ташқарида ҳам бўлиши мумкин. Асли инсонлар жамоаси ҳам иқтисодий эҳтиёжларини қондиришда, ҳам маънавий камолотга эришиш йўлида бир-бирлари билан ҳамкорлик натижасида ташкил топади. Бугунги ривожланган бозор иқтисоди тизимига хос хусусиятлардан бири шуки, унда нафақат алмашув жараёни, балки бевосита ишлаб чиқариш ҳам моддий маҳсулот яратувчилар ва истеъмолчилардан ташқари қатор воситачилар тоифаси мавжуд бўлишини тақозо қилади. Улар моддий яратувчилик ва истеъмол жараёнининг ташкилий такомиллашуви ва сифат жиҳатидан юксалишида муҳим ўрин тутадилар. Алмашувдаги воситачи тадбиркор қадимдан бизда савдогар қиёфасида мавжуд бўлса, ишлаб чиқаришни ташкил этувчи тадбиркор илгари нисбатан камроқ урф бўлган тоифа вакилидир.
Амир Хусрав ўз вақтида султонлар, яъни ҳукмдорларнинг қўл остидагиларга нисбатан ҳиммат-саховатини назарда тутиб, "сенинг ўз ходимларингга қилаётган иноятларинг тарновдан тушаётган ёмғир суви кабидир", деган эди. Аллоҳ марҳамати билан осмондан оби раҳмат ёмғири ёғади, у, масалан, томда тўпланиб, тарнов орқали ерга шовуллаб тўкилади, тарнов остига пақир қўйиб, бир зумда керакли сувни йиғиб олиш мумкин, аммо ҳеч ким бу сувни тарнов менга берди, демайди, тарновни бир восита деб ҳисоблайди.
Ҳозирги замонда тадбиркор фаолиятини маълум маънода шунга ўхшатиш мумкин. Чунки у ҳам муайян корхонани ташкил этиб, унда турли ихтисосдаги одамларни ёллаб ишлатиб, уларга маош бериб, тирикчилик ўтказишига ёрдамлашар экан, Аллоҳ юборган ризқни одамларга етказишда бир восита вазифасини ўтайди. Бугунги кун жамиятида юзлаб ихтисос эгалари борки, уларга кимдир иш жойи тайинлаб, ўз малака ва билимларини намоён этишга шароит яратмаса, улар на жамиятга фойда етказа олади, на ўз оилалари таъминотини эплайди. Тадбиркор айни шу муаммони ҳал қилувчи инсондир. У жамият учун зарур бўлган бир буюмни ишлаб чиқиш ёки бир хизматни бажаришга қаратилган муайян амалий тизимни вужудга келтириб, уни ҳаракатга солади. Бунинг учун маблағ топади, бино ажратади, асбоб-ускуна ўрнатади, хомашё, зарурий ёрдамчи воситалар билан таъминлаб, тайёр иш ўринлари ҳосил қилади. Натижада ҳам эҳтиёжмандларнинг иши битади, ҳам инсонлар турмуш кечириш учун воситага эга бўладилар. Албатта, тадбиркор ҳам орада беҳуда овора бўлиб қола бермайди, у ўзи ташкил этган ишнинг унумига қараб, муайян моддий манфаатларни қўлга киритади. Хуллас, тадбиркор ўз фаолияти билан жамиятга ҳар томонлама наф етказиб, унинг такомилига ҳисса қўшади. Агар сиёсий арбоб, давлат хизматчиси жамият ҳаётининг сиёсий жиҳатдан мустаҳкамлануви ва ривожига улуш қўшса, тадбиркор жамият ҳаётида