Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

5. JIT хизмат кўрсатиш соҳасида 
Кўп хизмат фирмалари JIT тизимини муваффақият билан қўллашади. 
Худди ишлаб чиқаришдаги каби, ҳар бир усулнинг тадбиқоти ва JIT 
компонентларининг ўринли қўлланилиши берилган фирманинг бозор 
характеристикаси, ишлаб чиқариш технологияси ва технологик ускуналар, 
ишчиларнинг профессионал тайёргарлиги ва фирманинг умумий маданияти 
билан боғлиқдир. JIT нинг сервисдаги энг муваффақиятли бир неча мисоллари 
келтирилган.
19
Ташкилий муаммоларни ҳал қилувчи гуруҳлар.
Honeywell компанияси ўз тажрибаларини ишлаб чиқаришдан хизмат 
бўлинмаларига ўтказган холда, ўз сифат айлана фаолиятини кенгайтирмоқда. 
First Bank/Dallas, Standard Meat Company ва Miller Brewing Company каби 
бутунлай бошқа корпорациялар хизматни яхшилаш учун шунга ўхшаш 
ёндашувларни қўллашмоқда. British Airways сифат айланасини янги 
хизматларни тақдим қилиш учун ўзининг стратегияси асосида қўллаган.
JIT ва харажатларни ҳисоблаш 
Саноат инқилоби вақтидан бошлаб харажатларни ҳисоблаш тизими 
тўғридан-тўғри меҳнат харажатларига йўналтирилган. JIT тизимини қўллашда 
юқоридаги харажатлар тўғридан-тўғри иш ҳақи харажатларидан 20 бараварга 
ошган холда, устуворлик қилмоқда. Бундан ташқари, ишчилар ўз ускуналарини 
тузатиш системаси вақти, иш ҳақи учун тўғридан-тўғри ва билвосита 
харажатлар фарқи ювилиб кетади. 
Hewlett-Packard фирмаси буни эътироф этдива унинг ўрнига “меҳнат 
харажатлари” номли мақолани жорий этиб, “тўғри иш ҳақи” мақоласидан воз 
кечди.
Ишга бўлган еҳтиёткор муносабатнинг рағбатланиши. Яхши, ишга 
тўғри муносабат учун мукофот фақат поклик эмас, балки, бу иш жойида барча 
керакли анжомлар бўлиши, улар тоза ва ҳар қандай вазиятда қўлланилишга 
тайёр ҳолатда бўлишлари ва ишчилар иш жойларини ўзларидан сўнг тартибга 
келтирилишлари лозим дегани.
McDonald's, Disneyland ва Speedi-Lube каби хизмат соҳасидаги етакчилар, 
ишга еҳтиёткор муносабатнинг муҳимлигини аллақачон тушуниб етишган. 
Уларнинг бу тамойилга риоя қилганликларининг натижаси шуки, хизмат 
19
Chase, Richard B. Operations management for competitive advantage / Richard B. Chase, F. Robert Jacobs, Nicholas 
J. Aquilano. – 11th ed., p736 

---

51 
жараёнлари тезроқ амалга оширилади, такомиллаштириш ҳам осонроқ ва 
истеъмолчилар хизмат сифатининг ортиб бораётганини сезишади.