Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

Ишлаб чиқариш линияларида JIT тизимини қўллаш. 
15
S. Anil Kumar “Operation Management” New Age International(P), Limited Publishers ©2009 p.189

---

47 
Бозор ишлаб чиқаришнинг сўнгги нуқтасида тайёр маҳсулотни 
“тортмагунига” қадар ҳеч бир ишчи JIT операцион тизими бўйича идеал 
шароитларда ҳеч нарса ишлаб чиқаролмайди
16
. Маҳсулот ишлаб чиқаришнинг 
кейинги босқичида ишлатиладиган маҳсулот ёки тайёр маҳсулот бўлиши 
мумкин. Маҳсулот “тортилган” бўлса, аввалгисини тўлдириш учун олдинги 
ишлаб чиқариш босқичидан меҳнат объекти “кенгайтирилади”. Кўриб 
чиқилаётган расмда F заҳирасидаги тайёр маҳсулотлар партияси (тайёр 
маҳсулот омборидан) бозорга “чўзиляпти”. Захира бошқаруви менеджери 
оҳирги технологик Е операциясининг иш жойига боради ва у ердан
тўлдириш учун тайёр маҳсулотни олиб кетади. Бу бутун ишлаб чиқариш 
занжири бўйлаб узатилади , хатто хомашё омборхонасидан материалларни 
“тортувчи”А ишчига ҳам. Моддий оқим қоидалари шуни талаб этадики, 
ишчилар ишлов берилган ярим тайёр маҳсулотларни ўз иш жойларида 
(станцияларида) сақлашлари лозим, ва, агарда кимдир уларни олиб кетса, ишчи 
ўзининг йўқотганини тўлдириш учун ишлов берилган ярим тайёр маҳсулотни 
кейинги операцияга олиш учун аввалги ишлаб чикариш линиясига қайтиши 
лозим.
JITнинг буюртмалар бўйича фаолият юритадиган ишлаб чиқаришда 
қўлланилиши.
JIT тизимини ишлаб чиқаришда анъанавий тарзда қўллашади, бироқ, 
буюртмалар бўйича иш юритадиган компаниялар (махсус ишлаб чиқариш) ҳам 
JIT тизимини қўллаб фойда кўришлари мумкин. Буюртма асосида ишлайдиган 
компаниялар турли ва кам ҳажмдаги маҳсулотлари билан характерланади. 
Бироқ уларга ҳам JIT тизимини қўллаш мумкин, агарда,такрорланиб бораётган 
жараёнларни олиш учун, буюртмалар вақтида тақсимланса. Такрорланаётган 
(барқарорлашган) талабга, одатда, шундайвазиятда эришиш осонроқ бўлади, 
қачонки, уни охирги фойдаланувчи эмас, балки финал ишлаб чиқариш босқичи 
белгиласа. Бу дегани, ички истеъмолчи, яъни – охирги ишлаб чиқариш босқичи 
– 
дистрибьютор 
ёки 
индивидуал 
харидорга 
қараганда, 
талабни 
барқарорлаштириш учун имкониятлар яратиб беради.
Металл ишлаб чиқариш заводлари, ранглар билан савдо қиладиган 
дўконлар, ва тикувчилик корхоналари – буларнинг барчаси буюртма асосида 
ишлайдиган компаниялар сирасига киради, яъни улар учун охирги операциялар 
истеъмолчи (мижоз) томонидан белгиланади.Агар ишлаб чикариш пунктлари 
“аниқ муддатда” тизими бўйича ишлаб, бир неча йиғиш линиялари томонидан 
ишлатиладиган, тўққиз турли қисмларни ишлаб чиқарса, шунда ҳар бир иш 
маркази ўзини тайёр буюмлари билан тўлдирилган контейнер ишлатсалар, 
кейинчалик ишчилар уларни олишлари мумкин бўлади. Операторлар бўш 
контейнерларни йиғиб ва уларни тегишли иш марказига жойлаш учун, ҳамда 
тўлган контейнерларни йиғув линиясига кўчириб ўтиш учун йиғиш 
линияларининг даврий айланмасини (ҳар соат ёки ундан ҳам тез )бажаришади. 
8.9- суратда автоматик бошқариладиган лифт М5 ва М8 рақамлари остидаги 
16
Chase, Richard B. Operations management for competitive advantage / Richard B. Chase, F. Robert Jacobs, Nicholas 
J. Aquilano. – 11th ed., p738 

---

48 
деталларни тўплайди сўнг 2 ва 3 монтаж линияларига йиғиш учун етказиб 
беради. Ушбу операцияларни кўлда ёки автоматлашган тарзда бажариш 
мумкин, лекин бундан қатъий назар, даврий йиғиш ва контейнерларни ўрнатиш 
тизими “аниқ муддатда” режимида ишлашга имкон беради.