Tajriba ishi. Tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligini hisoblash

Mustaqil echish uchun masala.

1. 
   Ikki laxim orasida ruxsat etilgan masofani aniqlang, o'zaro bir-biriga ta'sirini hisoblang;
   
2. 
   Kon laximlari orasidagi kuchlanganlik maydoni kompanentlarini aniqlash uchun polyar koordinata tizimida radial kuchlanish σ_r, normal tangensial σ_θ va urinma τ_θ kuchlanishlar qiymatini aniqlang.
   

	Variantlar
	1.	2.	3.	4.
Kon laximi joylashgan chuqurligi, H,m;	350	400	450	500
Tog` jinsini solishtirma og’irligi γ,MN/m^3;	0,025	0.030	0.025	0.030
Tog` jinsi namunalarining bir o’q bo’ylab siqilishga bo`lgan qarshiligi R,MPa;	25	20	25	20
Puasson koeffitsienti μ	0.3	0.35	0.3	0.35
θ		90^0
b1 =b2 = 5.6
k = 1
ks = 0,8
kL = 4

TAJRIBA ISHI №16
Mavzu:Tayanch bosim hududi tog` jinslari massivida kutiladigan siljish va deformatsiyalanishlarni hisoblash.
Ishdan maqsad:
1. Tayanch bosim ta`siri hududida tog’ jinsi massividagi kutilayotgan siljishlar va deformatsiyalarni hisoblash metodlarini o’rganish.
2.Tayanch bosim ta’siri hududida cho’kish va vertikal deformatsiyalari izoliniyalarini qurish ko’nikmalariga ega bo`lish.
Nazariy qism.
Tayanch bosim hududi tog` jinslari massivida kutiladigan siljish va deformatsiyalanishlarni hisoblash narmativ va xuquqiy xujjatlarga asoslangan holda amalga oshiriladi. Tayanch bosim hududida siljishlar va deformatsiyalarni hisoblash, (siqilgan kon massivida) vertikal vektorlarning siljishini aniqlash asosida bajariladi. Bu vazifani bajarish uchun, qatlamning qayta ishlanmagan qismi ustida chukindi tog’ jinslari bosim hududidagi tog’ jinslarining vertikal deformatsiyalar yig`indisiga teng deb olamiz.
Tayanch bosim maydonining uzunligi qatlamning olinmagan chetki qismlari uzunligiga teng deb olinadi:
H ctg α (7.1)


H- Qatlamning yotish chuqurligi (kon laximi o`tilayotgan qatlamning), m;
- Qatlamning chegaraviy yotish burchagi, gradus;
α- Qatlamning tushish burchagi.
Qatlamning chegaraviy yotish burchagi , foydali qazilma va ko’mir sifatiga bog`liq xolda 8.1jadval “Ko’mirni yer osti usulida qazib olishda tabiiy obyektlarni va qurilmalarni, inshoatlarni tanlash qidasi” bo`yicha aniqlanadi.
Ko’mir qatlamining deformatsiya va siljishlarini hisoblash 7.1 rasmda keltirilgan sxema asosida bajariladi.
Sxemani yig’ish quyidagi ketmaketlikda bajariladi. Ko`mir konida ishlab chiqarish chegarasidan butunlik tarafga 5-B masofa qo’yiladi, uning qiymati L_oga teng deb olinadi va ko’mir qatlamining tayanch bosim zonasi kattaligiga tenglashadi.
5-B masofa to’rtta qismga bo’linadi. Bo’linish nuqtalaridan Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV va V vertikal chiziqlari o’tkaziladi. Ishlab chiqarish chegarasidan o’tayotgan vertikal liniyaga qatlam tuprog’i va qatlami tarafga L_o teng masofalar qo’yiladi (1va 9 nuqtalar). 1-9 kesma 8 ta teng qismga bo’linadi, bo’lish nuqtalari esa B nuqta bilan to’g’ri chiziq orqali birlashtiriladi.
Siljishlar taqsimlanishi sxemasini hisoblashda qator qisqartmalar berilgan, chunki bu vazifani yechish uchun tabiiy ma’lumotlarning yetishmasligidir:
1.Qatlamdagi vertikal siljishlar 1 nuqtadan B gacha kamayib boradi, yer yuzasining I-V chiziqlari bo’ylab siljishiga o’xshash.
2.Maksimal siqilish deformatsiyasi chetki qismining 5-nuqtasida bo’lishi kerak.
3.Vertikal siqishlishlarni vertical bo’yicha 1-B-9 xarakteri qatlamdagiday olinishi kerak.
Tayanch bosim hududidagi cho’kishlar qatlam nuqtalar uchun vertical-Ι, ΙΙ, ΙΙΙ va qiya chiziqlar 1-B, 2-B va boshqalari quyidagi formula orqali aniqlanadi.
 S( z) , (7.2)
Bu yerda -yer yuzasining maksimal chukishi.
S (z)-tayanch bosim hududidagi cho’kishni xarakterlovchi koeffisient.


Rasm 7.1 Tayanch bosim hududidagi vertikal cho’kishlarni xisoblash shemasi

Qayta ishlash sharoitida yer yuzasining maksimal cho’kishi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi.

m cos , (7.3)