Tajriba ishi. Tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligini hisoblash

Rasm. 1.2 Massivdagi tog`jinsining yuzaviy kuchlanganlik holati sxemasi:
a-yuza kuchlanganlik holati tltmenti
b-kuchlanishning doiraviy diagrammasi (Mor doirasi)
Absissa o'qi bo'ylab aniq masshtabda OA = σ<sub>1</sub> va OB = σ<sub>2</sub> uzunlikdagi kesmalarni joylashtiramiz. Diametri AB kesmaga teng markazi C bo’lgan doira quramiz.. Shunday qilib, qurilgan doiraga kuchlanish doirasi yoki Mor doirasi deyiladi(1.2 b. Rasm). Mor doirasining koordinatalari nuqtalari turli yuzalardagi normal va urinma kuchlanishlariga mos keladi. Yuzadagi kuchlanishni aniqlash uchun, aylanani D<sub>2</sub> nuqtada kesuvchi, aylananing B nuqtasidan θ burchak va aylana markazi C nuqtasidan 2θ burchak ostida nur o`tqazamiz(1.2 rasm,b).
Aylana radiusi:

C markaz nuqtasi A va B nuqtalari o'rtasida joylashganligi sababli

Bundan tashqari

Bundan shu formulaga ega bo`lamiz:


E'tibor bering! Kuchlanishning grafik tahlili uchun maxsus urinma kuchlanish qoida belgisi mavjud, o`z o`rnida ular o`zaro perpendikulyar yuzada har-hil belgiga ega
( <sub>yx</sub>= - <sub>xy</sub>).
Dekart koordinatalar tizimida asosiy kuchlanishlar va erkin yuzadagi kuchlanishlar (σ<sub>1</sub> va σ<sub>2</sub>) orasidagi o`zaro bog`liqlikni tuzish oson:

Bu yerda: σ₁vaσ₂ -asosiy kuchlanishlar , MPa;
σ_x, σ_y va _yx-erkin yuzadagi kuchlanishlar , MPa;
θ – asosiy o`q va (x va y) o'qlar orasidagi mos burchak.
1.3 rasmda. Komponent kuchlanishlar polyar koordinata tizimida ko`rsatilgan (r, θ).

Rasm. 1.3 Polyar koordinata tizimida komponent kuchlanishlar
Dekart va polyar koordinatalar tizimida kuchlanishlar o'rtasidagi munosabatlardan formulalarni o'zgartirgandan so'ng (1.1 ... 1.3) quyidagi natijani olishimiz mumkun
(1.4-rasm).

Bu yerda: ₁, ₂ asosiy kuchlanishlar, MPa;
r - radial kuchlanish, MPa;
θ –normal tangensial kuchlanish, MPa;
_r θ – urinma kuchlanish, MPa;
θ – asosiy o`q va (x va y) o'qlar orasidagi mos burchak.