Тайван етакчиси АҚШга боришига Пекин ҳарбий машғулотлар билан жавоб қайтарди. Янги уруш яқинми?

Тайван етакчиси нега АҚШга борди?

Маккарти ва Сай Йингвен ўртасидаги учрашув Тайван раҳбарининг расмий сафар дастурида бўлмаган. 29 март куни Тайван раҳбари оролнинг Марказий Америкадаги дипломатик иттифоқчилари бўлган мамлакатларга ўз турнесини бошлади. «Умумий фаровонлик учун демократик ҳамкорлик» шиори остидаги ушбу саёҳат Гватемала ва Белизга давлат ташрифларини амалга оширишни кўзда тутганди. Бундан ташқари, ўн кунлик сафарнинг беш куни АҚШдаги «транзит тўхташ жойлари» — Нью-Йорк ва Лос-Анжелесда ўтказилди. Сай Йингвен Тайпейдан кетгунга қадар Тайван Ташқи ишлар вазирлиги мамлакат етакчиси АҚШ расмийлари билан учрашиши мумкинлигини маълум қилмаган.

Агар Гватемала ва Белизга ташрифлар оддий форматда ўтган бўлса, сафарнинг АҚШдаги қисми Тайпей учун ташқи сиёсатдаги ютуқ бўлди. Маккарти ва бошқа расмийлар билан олиб борилган музокаралар Тайван Ғарб билан иттифоқчилик йўлидан оғишмаётганини кўрсатди. Калифорнияда учрашган Маккарти ва Сай оролга қурол етказиб бериш масаласини муҳокама этди ва «демократияни ҳимоя қилишда бирдамлик» эълон қилди.

Пекиннинг жавоби — бу Хитойнинг урушдан олдинги охирги огоҳлантиришими?

Апрел ойида ўтказилган машғулотлар ўтган йилги билан солиштирилганда дунё ва ҳатто орол ҳамжамиятига ҳам жиддий таъсир кўрсатмади.

2022 йилнинг 2 августида АҚШ Вакиллар палатасининг ўша пайтдаги спикери Ненси Пелоси бўлган самолёт Тайпейга қўнганди. Бу 1997 йилдан бери бундай даражадаги расмий шахснинг Тайванга биринчи ташрифи эди. Пелоси Сай Йингвен билан ҳам учрашди. Ўшанда спикер Пекиннинг провокацияга қаттиқ жавоб бериш ҳақидаги огоҳлантиришларига қарамай Тайванга келганди. Пекиннинг реакцияси ўзини узоқ куттирмаганди — 4-7 август кунлари Хитой Халқ озодлик армияси Тайванни ўраб олиш машқларини ўтказди. Расмий Тайпей бу манёврларни оролни блокада қилишга уриниш деб атади.

Ўшандаёқ машғулотлар янги норма сифатида кўрила бошланди. Хитой ҳарбийларининг сўзларига кўра, бўғозда патруллик қилиш эндиликда мунтазам амалиётга айланган. Аммо Пекиннинг бу манёврлари кенг кўламли операцияга айланадими деган савол очиқлигича қолмоқда. Августдаги кескинлашувдан кейин Пекин Тайванга тажовузкор ҳужумлар қилмади.

Хитой ҳарбий қўрқитишдан ташқари, бошқа чекловчи воситаларни ҳам қўлламоқда: масалан, Тайванга қум экспорти ва ундан қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини олиб киришни тақиқлаш, шунингдек, Тайваннинг таниқли амалдорларига қарши санкциялар киритиш каби.

Умуман олганда, кўлами жиҳатидан ўтган йилги билан солиштирилса, ҳозирги машғулотлар Тайпей ва Пекин ўртасидаги шундоқ ҳам мураккаб муносабатлар янада ёмонлашганини кўрсатмайди.