Тайван етакчиси АҚШга боришига Пекин ҳарбий машғулотлар билан жавоб қайтарди. Янги уруш яқинми?

Демак Тайвандагилар урушни хоҳламайдими?

Ҳа, Тайван раҳбарларининг хорижий сафарлари ва Тайван бўғозида Хитой машғулотлари бошланишидан илгари ҳам қарама-қаршиликнинг олдини олиш борасида музокаралар бошланганди. Кескинлик шароитида Тайваннинг қайси томонга қўшилиши ҳал қилувчи савол бўлиб қолмоқда — АҚШ ёки Хитой. Ва бу ерда оролликларнинг позицияси иккитарафлама.

2022 йил 21 сентябр куни ўтказилган ижтимоий сўровнома шуни кўрсатдики, тайванликларнинг деярли 77 фоизи Пекин билан нормал мулоқотни тиклаш тарафдори. Шу билан бирга, амалдаги ҳукуматнинг Вашингтон билан яқинлашишга йўналтирилган сиёсатини орол аҳолисининг 60 фоиздан кўпроғи қўллаб-қувватлайди.

Сўнгги икки йилдан бери Тайван Ғарб оммавий ахборот воситаларида кўпинча «Ер сайёрасидаги энг хавфли жой» деб таърифланади. Тайванликларнинг ўзлари эса Ненси Пелосининг 2022 йилдаги ташрифи пайтида ҳам ваҳимага берилмаган ва ҳозир ҳам хотиржам.

Бироқ, маҳаллий аҳолида хавотирли кайфият умуман йўқ деб айтиш қийин. 19 март куни тўрт нафар тайванлик профессорлар гуруҳи Тайпейда «Тайваннинг урушга қарши баёноти бўйича ишчи гуруҳи» ташкил этилганини эълон қилди. Гуруҳ орол маъмурияти ва дунё олдига тўртта талабни илгари сурди, жумладан, Украина бўйича тинчлик музокараларини бошлаш, АҚШ милитаризмига қарши чиқиш, Тайпейнинг ижтимоий харажатларини ошириш ва орол мустақиллигини сақлаб қолган ҳолда Тайван бўғозида ҳарбий можаронинг олдини олиш. Олимларнинг тинчликсевар таклифлари маргинал бўлиб чиқди — улар Хитойга мойиллиги ва асоссиз ҳукмлари учун қораланди.

Қандай омил урушнинг бошланишига ёки аксинча, кескинликни йўқолишига олиб келиши мумкин?

Яқин келажакда Тайван муаммосининг ривожланишига учта асосий омил таъсир қилади.

Биринчиси, 2024 йил 13 январда бўлиб ўтадиган орол маъмурияти етакчилиги учун сайлов натижалари. Агар сайловда, келажакда орол мустақиллигига эришишни мақсад қилган ҳукмрон Демократик тараққиёт партияси (ДТП) номзоди ғалаба қозонса, Пекин ниҳоят тинч йўл билан бирлашиш сценарийсига ишончини йўқотиши мумкин. Ҳозирда мухолифатда бўлган Гоминдан партиясининг ғалабаси эса статус-квони сақлаб қолиш учун чекланган музокаралар бошлаш имкониятини беради.

Сай Йингвеннинг АҚШга ташрифи ва Ма Йингжунинг Хитой бўйлаб сафари сайловолди тартибига ноаниқлик келтирди: улар ўзларининг асосий электоратини сафарбар қилди, аммо иккиланаётган сайловчиларни шубҳа остига қўйди. Ҳозирча прогнозлар шуни кўрсатадики, Гоминдандан кучли, ягона номзод бўлмаса, сайлов пойгаси ғолиби ДТП вакили, амалдаги вице-президент Лай Синде бўлади.

Иккинчи асосий омил — АҚШ-Хитой муносабатларининг динамикаси. Технологик ва иқтисодий соҳаларда қарама-қаршилик кучайиб бораётган бир пайтда, шусиз ҳам мураккаб бўлган сиёсий муносабатлар ҳам ёмонлашмоқда. Тайванга қурол етказиб бериш, америкалик амалдорларнинг оролдаги ҳамкасблари билан учрашувлари ва бошқа иттифоқчилик ҳаракатлари Пекин томонидан тез-тез ғазаб билан қабул қилинади. Пекин ва Вашингтоннинг янги ўйин қоидаларини ишлаб чиқишга тайёрлиги ёки тайёр эмаслиги бўғоздаги вазиятни барқарорлаштириши ёки аксинча, янада оғирлаштириши мумкин.

Кўп нарса Хитой ичидаги вазиятга ҳам боғлиқ бўлади. Бугунги кунда Хитой Халқ озодлик армияси ҳамон бўғоз билан ажралган Тайванни эгаллаш бўйича операцияни амалга ошириш учун етарли имкониятларга эга эмас. Бироқ, Пекиндаги ҳокимиятнинг Тайван устидан назоратни қўлга киритиш истаги вақт ўтиши билан йўқолмайди. Шахсан Си Жинпинг учун орол устидан суверенитетга эга бўлиш унинг ҳукмронлигини абадийлаштириши мумкин бўлган ҳодисалардан биридир. Тайвандаги кескинлик Хитойнинг амалдаги раҳбарига ижтимоий-иқтисодий вазият ёмонлашган ва бошқа беқарорлик ҳолатларида керак бўлиб қолиши мумкин.

Бироқ, яқин бир неча йил ичида Тайван учун уруш бўлишини кутиш нотўғри. 2025 ёки 2027 йилларда юз бериши айтилаётган ҳарбий кескинлик ҳақидаги башоратларга қарамай, Пекин, Тайпей ва Вашингтон ўртасидаги муносабатларнинг ҳозирги конфигурацияси ўзгаришсиз қолади. Ушбу конфигурацияда Пекин расмийлари орол ва унинг иттифоқчиларига босим ўтказишда давом этади, ХХР ҳарбий-саноат комплекси ютуқларини фаолроқ намойиш қилади ва уларни 10-15 йил ичида фойдаланишга тайёрлайди.

#Тайван#Хитой

Мавзуга оид

«Бу яхши» - АҚШ Зеленский ва Си ўртасидаги суҳбатга муносабат билдирди 

Зеленский Си Жинпинг билан телефон орқали мулоқот қилди

Хитой элчисининг баёноти: бу нимани англатади?

Ўзбекистон ва Хитой ўртасидаги ҳамкорлик алоқалари мустаҳкамланмоқда