Тайван етакчиси АҚШга боришига Пекин ҳарбий машғулотлар билан жавоб қайтарди. Янги уруш яқинми?

Harbiy to‘qnashuvlar

Bugungi kunga qadar Xitoy va Tayvan o‘rtasida bir necha bor harbiy to‘qnashuvlar bo‘lib o‘tgan.
1954-yil Birinchi Tayvan inqirozi yuz beradi. Xitoy materik qirg‘oqlari yaqinida joylashgan bir necha orollarni Gomindan tortib oladi. Shu yili AQSH va Tayvan o‘rtasida Vashington Tayvan himoyasiga ko‘maklashishni o‘z zimmasiga oluvchi “mudofaa shartnomasi” imzolanadi.

Foto: Twitter
Oradan to‘rt yil o‘tib, Ikkinchi Tayvan inqirozi yuz berdi. Tarixda “to‘plar urushi” deb nomlangan bu urush Tayvan tomonidan nazorat qilinuvchi ikki orolni XXR artilleriyasi o‘qqa tutgach boshlanadi. Tomonlar bir-biriga havodan zarbalar beradi. To‘qnashuvga bu safar AQSH aralashadi va Tayvanni himoya qilish uchun samolyotlarini yuboradi. 1954-yilgi “mudofaa shartnomasi”ga bu ikki orol kiritilmagani bois Amerika kuchlari faqatgina Tayvan orolining o‘zini himoya qiladi, natijada AQSH-Xitoy to‘g‘ridan to‘g‘ri to‘qnashuvi yuz bermaydi.
Uchinchi Tayvan inqirozi 1996-yil, XXR Tayvandagi saylovchilarga bosim o‘tkazish uchun harbiy manyovrlar amalga oshirgach boshlanadi. AQSH Xitoyning harakatlarini qoralaydi va javob harakati tariqasida Tayvan bo‘g‘oziga o‘z kemalarini jo‘natadi. Prezident Bill Klinton 1979-yilgi “Tayvan bilan munosabatlar to‘g‘risida Qonun” doirasida Tayvanni himoya qilishini e’lon qiladi va mojaroli hududga ikkita samolyot tashuvchi kemani yuboradi.

To‘plar urushiFoto: Getty Images
Biroq AQSH-Xitoy to‘qnashuvi yana yuz bermaydi. Pekin vaziyatni yumshatish uchun choralar ko‘rishga majbur bo‘ladi. Xitoy diplomatik kanallar orqali AQSHdan harbiy kemalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri Tayvan bo‘g‘oziga jo‘natmaslikni iltimos qiladi. AQSH bunga javoban Tayvanni himoya qilish majburiyatdan voz kechmasligini ma’lum qiladi. Lekin Amerika kemalari bo‘g‘ozga kiritilmaydi, ular bo‘g‘oz yaqinidagi xalqaro suvlarda qoladi. Ushbu inqiroz ta’sirida Tayvan prezidenti “yagona Xitoy” konsepsiyasini tan oladi, ammo bu jarayon uchun hali vaqt borligini aytadi.
AQSH-Xitoy munosabatlari keyingi yildanoq normallashadi. 1997-yil XXR raisi Szyan Szemin AQSHga, bir yildan so‘ng AQSH prezidenti Bill Klinton Pekinga tashrif buyuradi.