Talablar. Funksional va texnologik jarayonlarning loyihalash ishlaridagi ahamiyati

G1 - sekin yonuvchi; 
G2 - o‘rtacha yonuvchi; 
G3 - normal yonuvchi; 
G4 - tez yonuvchi. 
Qurilish maxsulotlarining yonuvchanligi va yonuvchanlik guruxi 30244-94. 
O‘zRST bo‘yicha aniqlanadi. YOnmovchi maxsulotlar uchun yong‘in 
xavfsizligining boshqa ko‘rsatkichlari aniqlanmaydi va meyorlanmaydi.
Qurilish maxsulotlari, konstruksiyalari va buyumlariga qo‘yiladigan 
yong‘inbardoshlilik darajasi ularga tasir etuvchi yong‘inning bir yoki bir necha 
marta tasir etishi va tegishli konstruksiyaning chegaraviy holatidan kelib chiqib 
minutlarda hisoblanadi va quyidagicha belgilanadi, yani: 
- konstruksiya yuk ko‘tarish qobiliyatining yo‘qotilishi 
- R 
- konstruksiyaning butunlay yo‘qotilishi (yonib ketishi)
- E 
- konstruksiyaning issiqlik saqlash xususiyatini yo‘qotilishi 
- I
Qurilish konstruksiyalarining yong‘inbardoshlik darajasi 30247-94. O‘zRST 
bo‘yicha aniqlanadi. Bunda derazalarning yong‘inbardoshlilik darajasi
konstruksiyaning butunlay yo‘qotilishi (yonib ketishi)ni xarakterlovchi (E)ning 
boshlanishi bilan aniqlanadi.
YOng‘in xavfsizligi bo‘yicha qurilish maxsulotlari, konstruksiyalari va 
buyumlari to‘rt sinfga ajratiladi: 
KO – yong‘inga xavfli bo‘lmagan; 
K1 – kam yong‘in xavfli; 
K2 – o‘rtacha yong‘in xafli; 
K3 – yong‘inga xavfli.
Qurilish konstruksiyalarining yong‘in xavfsizligi bo‘yicha sinfi 30403-96 O‘z 
DST bo‘yicha aniqlanadi. 
Bino va inshootlar yoki binolarning qismlari, xonalari yoki xonalar guruxi
ularda bo‘lib o‘tadigan funksional jarayonlarning borishi, xonalarning yonma-yon 
joylashishi, xonalarda funksional jarayonlarda ishtirok etuvchilarning soni, yoshi, 
yong‘in paytida ularga tasir etkachi xavf va boshqalardan kelib chiqib funksional 
yong‘in xavfsizligi bo‘yicha quyidagi sinflarga ajratiladi: 
F1 - shaxslarning doimiy yoki vaqtinchalik bo‘lishlari uchun mo‘ljallangan va 
uxlab dam olish xonalariga ega bo‘lgan binolar (barcha turdagi turar-joy binolari, 
dam olish korpuslari, bolalar uchun mo‘ljallangan binolar, maktab-internatlar, 
kasalxonalar va x.k. lar). 
F2 - odamlarining ommaviy holda bo‘lishlari uchun mo‘ljallangan binolar 
(kinoteatr, teatr, sirk, konsert zallari, muzeylar , vistavka pavilionlari va x.k. lar).
F3 – xalqqa xizmat ko‘rsatish muassasalari binolari (savdo, umumovqatlanish 
muassaslari 
binolari, 
avtovokzallar, 
temir 
yo‘l vokzallari, aeroportlar, 
poliklinikalar, ambulatoriyalar, sport-sog‘lomlashtirish muassalari binolari va x.k. 
lar). 

---

9 
F4 – sutkaning malum bir davrida maxalliy sharoitlarga ko‘nikkan va binoda 
doimiy ravishda funksional jarayonlarda ishtirok etuvchi shaxslar uchun 
mo‘ljallangan binolar (maktablar, o‘rta maxsu o‘quv muassalari, oliy o‘quv 
yurtlari, ilmiy va loyihalash institutlari, mamuriy binolar va x.k. lar 
F5 – turli ishlab chiqarish jarayonlari va omborxonalar uchun mo‘ljallangan 
binolar (ishlab chiqarish binolari, laboratoriyalar, ustaxonalar, avtomobillar turish 
joylari, qishloq xo‘jalik binolari, omborxonalar va x.k. lar). 
Uzoq muddatli xizmat kilish qilish buyicha binolar to‘rt sinfga ajratiladi: - 
I- sinfga kiritiluvchi binolar 100 yildan ziyod, II- sinfga kiritiluvchi binolar 50-
100 yil, III- sinfga kiritiluvchi binolar 20-50 yil, IV-darajaga kiritiluvchi binolar 
xizmat qilish muddati 5-20 yil belgilanadi.
- uzoq muddatli xizmat kilish qilish buyicha I-sinf binolar turkumiga yirik 
jamoat binolari (teatrlar, muzeylar, mamuriy binolar va x.k. lar), balandligi 9 
qavatdan yuqori bo‘lgan turar – joy binolari kiritiladi. I-sinf binolar turkumiga
mansub bo‘lgan binolar, har qanday qavatlar soniga ega bo‘lgan taqdirda ham 
asosiy yuk ko‘taruv konstrukiyalarining uzoq xizmat qilish va yong‘inbardoshlilik 
darajasi bo‘yicha I-darajadan kam bo‘lmasligi lozim.
- uzoq muddatli xizmat kilish qilish buyicha II-sinf binolar turkumiga
asosiy hollarda namunaviy loyihalar asosida ommaviy tarzda quriladigan jamoat 
binolari (maktablar, kasalxonalar, maktabgacha talim muassasalari, umumiy 
ovqatlanish , savdo muassasalari va x.k.lar) hamda qavatlar soni 9 tadan kam 
bo‘lgan turar – joy binolari kiritiladi. II-sinf binolar turkumiga mansub bo‘lgan 
har qanday binolar asosiy yuk ko‘taruv konstrukiyalarining uzoq xizmat qilish va 
yong‘inbardoshlilik darajasi bo‘yicha II-darajadan kam bo‘lmasligi lozim. 
- uzoq muddatli xizmat kilish qilish buyicha III-sinf binolar turkumiga juda 
katta sig‘imlarga ega bo‘lmagan uzoq xizmat qilish bo‘yicha II-sinfga va 
olovgabardoshlilik bo‘yicha III-sinfga mansub bo‘lgan asosiy yuk ko‘taruv 
konstruksiyalariga ega bo‘lgan balandligi 5 qavatdan ortiq bo‘lmagan turar-joy 
binolari, qishloq axoli yashash punktlaridagi jamoat binolari kiritiladi.
- uzoq muddatli xizmat kilish qilish buyicha IV-sinf binolar turkumiga esa 
kam qavatli turar-joy binolari va vaqtinchalik jamoat binolari kiritilib, ushbu 
turdagi binolar asosiy yuk ko‘taruv konstrukiyalarining uzoq xizmat qilish
bo‘yicha darajasi III-darajadan kam bo‘lmasligi lozim, yong‘inbardoshlilik 
bo‘yicha daraja esa ular uchun o‘rnatilmaydi.