Ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti analitikkim yo fanidan zamonaviy pedagogik tehnalogiyalar asosida tayyorlangan


Download 2.92 Mb.
bet36/86
Sana02.06.2024
Hajmi2.92 Mb.
#1836587
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   86
Bog'liq
portal.guldu.uz-A N A L I T I K K I M YO

Нейтрал хелатлар-Яъни ташки сфераси булмаган комплекс бирикмалар, ёки уларни ички комплекс бирикмалар хам дейилади. Улар баркарор, купчилик холларда кам эрувчан, интенсив рангли (куюк рангли), органик эритувчиларда яхши экстракцияланади; уларнинг бу хусусиятларидан амалиётда элементларни аниклаш, ажратиш ва микдорий аниклашда кенг куламда фойдаланилади.
Бундай бирикмаларга мисол тарикасида Ni(ДМГ)2, Mg Оксихинолинларни келтиришимиз мумкин:

Купчилик органик реагентлар таъсири жуда хам специфик эмас, аммо озми купми танлаб таъсир этувчанликга эга. Аналогия назарияси мавжуд: бунда айрим тур органик реагентлар таъсири билан сув, аммиак, Н2S каби анорганик бирикмалар таъсирида ухшашлик кузатилади. Бу назария буйича сув билан протолитик реакцияга киришиб кам эрувчан гидроксидлар хосил килувчи элементлар ионлари органик реагентларнинг RОН туридаги реагентлари билан хам кам эрувчан бирикма хосил килиши керак. Худди шундай Н2S билан кам эрувчан сульфидлар хосил киладиган металл ионлари R-SH турида органик реагентлар билан чукма хосил килиш керак. Ёки H-NH2 билан узаро таъсирлашадиган металл ионлари R-NH2, билан узаро таъсирлашиши керак. Ундан ташкари, купинча органик ва анорганик реагентлар билан бир хил турдаги реакциялар хосил килувчи металл ионлари маълум каторга жойлашади ва олдингисига нисбатан кейинги металл ион органик ва анорганик реагентлар билан купрок кислотали шароитларда реакцияга киришувчандир. Аммо бундай катордан айрим четланишлар хам булади.
Реагентнинг танлаб таъсир этувчанлигини турли омиллардан фойдаланиш билан амалга ошириш мумкин, бунга энг аввал турли уринбосарлар киритиш билан эришиш мумкин. Хажмдор уринбосар бог хосил килишга олиб келадиган орбиталларни коплашга тускинлик килади. Бундай уринбосарларни киритишда реагент факат улчами катта булган ионлар билан реакцияга киришади ёки умуман реакцияга киришмайди. Ёки бог хосил килишга халакит бермайдиган уринбосарлар киритиш хосил булган бирикманинг баркарорлигига рангининг интенсивлигига, эрувчанлигига таъсир этиши мумкин. -SO3H гурухларни киритиш эрувчанликни оширади, СН3- гурухлар киритилиши ёки ароматик халкалар киритилиши-эрувчанликни камайтиришга (хам реагентнинг, хам унинг металл иони билан бирикмасининг) олиб келади.
Фазовий кийинчиликга олиб келмайдиган ва комплекс хосил килишда иштирок этмайдиган электрофил уринбосарлар лиганд-донори
атомнинг асос хоссасини оширади ва баркарор комплекслар хосил килишга олиб келади.
Масалан 8-оксихинолин молекуласига галогенларнинг киритилиши (5,7 холатларга) азот ва кислород атомларининг асослигини оширади, бу эса лигандларнинг металлар билан комплексининг баркарорлигини оширади.
Масалан 5,7-дибром оксихинолин Fe(???),Си(??) ва бошка ионлар билан 8-оксихинолинга караганда баркарор комплекслар хосил килади.

Download 2.92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling