Таълим вазирлиги гулистон давлат университети


Иккинчи асосий саволнинг баёни


Download 0.57 Mb.
bet20/45
Sana25.04.2023
Hajmi0.57 Mb.
#1397446
TuriЛекция
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   45
Bog'liq
Таълим вазирлиги гулистон давлат университети

Иккинчи асосий саволнинг баёни:
Жинс билан бириккан белгиларнинг ирсийланиш принципларини ўрганиш Т.Моргон исми билан боглик. У оқ кўзли эркак дрозофила пашшасини оддий қизил кўзли урғочи пашшалар билан чатиштиради. Натижада ҳамма пашшалар қизил кўзли бўлди F2 3 та қизил кўзли 1 оқ кўзли пашшалар ҳосил бўлди. F2 жинс буйича ажралиш руй беради: урғочиларнинг ҳаммаси қизил кўзли, эркак пашшаларнинг ярми қизил ярми эса оқ кўзли. Шунинг асосида Т.Морган қуйидагича хулосага келди: генларнинг тақсимланишини жинсий хромосомалар тақсимланишига ўхшайди, демак ўрганилган генлар жинсий хромосомаларда жойлашган.
Жинсий хромосомаларда локализация қилган (жойлашган) генлар маълум белгиларни белгилайди. Бундай белгилар жинс билан бириккан деб номланади. Маълум жинс билан бириккан белгиларнинг ирсийланиш механизмини қуйидаги сабаблар билан боғлиқ: шу ген доминант ёки рецессив ва жинсий хромосомаларда жойлашган.
Белгиларнинг ирсийланиш типи реципрок чатиштириш ёрдамида аниқланади. Жинс аниқлаш типига қараб 2 хил реципрок чатиштириш бор:
Эркак жинсли ва урғочи гетерогаметали бўлади. Урғочи гетерогаметаликка товуқ патининг рангини ирсийланишини кўриб чиқамиз. В-чипор, в-қора ранг; Х-хромосома билан бириккан.
Агар гомогаметали жинс (хўроз) доминант гомозигота бўлса, F1 да 3 чипор :1 қора бўлади.
Р ♂ ХВ ХВ Х ♂ ХbУ
Чипор қора
F1 ♂ XBXb ♀ XBУ
Чипор чипор
F2 ♂ XBXB ♀ XBУ
Чипор чипор
ХВХв ХвУ
чипор қора.
Хўрозлар ҳаммаси чипор, товуқлар 1 чипор: 1 қора.
Реципрок чатиштиришда:
Р ♂ ХвХв Х ♂ХВУ
қора чипор
F1 ♂ХВХв ХвУ
Чипор қора
F2 ХВХв, ХвХв, ХВУ, ХвУ
Чипор қора чипор қора
Демак F1 да ота белгиси товуқчаларга, она белгиси хўрозчаларга берилади. F2 да 1 чипор; 1 қора. Лекин жинс бўйича ҳам 1 чипор; ҳам 1 қора.
Одамда бир қатор белгилари Х-хромосома билан бириккан: тишнинг қорайиши, рахитнинг битта шакли, гемофилия, дальтонизм ва бошқалар. Одамнинг жинс билан бириккан рецессив белгилари фақат эркак организмда кузатилади. Касал отадан аномал ген қизларга ўтади, улар фенотип бўйича соғ, лекин қизлар авлодида ўғилларнинг ярми касал бўлади. Масалан, дальтонизм ирсийланишини биринчи бўлиб инглиз олими Ж.Дальтон кўрсатган (ўзи дальтоник бўлган). Бунда одам рангларни ажрата олмайди, кўпинча қизил ва яшил рангларни. Бу белгига жавобгар ген рецессив бўлиб, Х-хромосома билан бириккан.
Р ХАХА Х ♂ ХаУ
Соғ дальтоник
F1 ♀ ХАХа ♂ХАУ
Соғ, соғ
ташувчи.
F2 ♀ ХАХА ♂ ХАУ
Соғ соғ
ХАХа ♂ ХаУ
Соғ, ташувчи дальтоник.
Демак, дальтоник-ота ўз генини қизларига бериб, улар соғ, лекин ташувчи, F2 да қизларнинг ҳаммаси соғ, лекин уларнинг ярми ташувчи, ўғилларнинг ярми соғ, ярми эса – дальтоник.
Кўп тирик организмларда У хромосома пассив, инерт бўлади. Лекин одамларда айрим белгилар У-хромосома билан бириккан бўлади, масалан ихтиоз (терида балиқ тангачаларига ўхшаш доғларнинг бўлиши), гипертрихоз (вояга етган боланинг қулоқ супрасида тук бўлади). Бу ирсийланишда касаллик фақат эркакларда кузатилади ва отадан ўғил болага берилади .
А Д А Б И Ё Т :
М.Е.Лобашев, К.В. Ватти, М.М.Тихомирова "Генетика с основами селекции" М, Просвеҳение: 1979 207-216 б
Г.В.Гуляев "Генетика М, "Колос" 1977 93-116 б
С.Г. Инге- Вечтомов Генетика с основами селекции М. Висшая школа. 1989 85-108 б

Download 0.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling