Тарбиянинг олтин калити ёхуд йўлдаги белгилар

ШАХСИЯТ
َمَدآ ِنيَب اَنْمَّرَك ْدَقَلَو 
1. «Дарҳақиқат, (Биз) Одам фарзандларини 
(азиз ва)
мукаррам қилдик» (Исро сураси, 70-
оят). 
Аввало, одамнинг шакл-шамойили, барча аъзо-
ларининг тузилиши азизу мукаррамликдан далолат 
бериб туради. Аллоҳ таоло Одам алайҳиссаломни 
яратди, унга ақл бериб, илм олишга, ўрганишга 
истеъдод бериб, уни мукаррам қилди. Бундай 
шарафга ҳеч бир мавжудот муяссар бўлган эмас. 
Ақли билан инсон бошқа ҳамма махлуқотлардан 
устун туради. 
2. Қориндан тушган ҳомила қайтиб қоринга 
кирмайди. 
Фарзанднинг дунёга келиши ота-онадан 
узоқлашишга қўйилган биринчи қадамдир. У би-
лан икки хил кўринишда муомала қилиш мумкин, 
холос. Ё уни яқин ушлаб туриш мумкин ёки 
узоқлаштириб юбориш мумкин. 
Уни яқин ушлаб, боғлаб туришнинг бирдан-
бир йўли – орадаги меҳр кўприги. Ўртадаги 
оралиқ қанчалик узоқ ёки яқин эканини ана шу 
меҳр кўприги орқали ўтаётган “олди-берди”нинг 
сифати, ҳажми белгилайди. Етарлича, ўз вақти-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

69
Тарбиянинг олтин калити
да кўрсатилган меҳр ҳеч қачон болаларни 
узоқлаштирмайди, аксинча, бола қалбида 
кўпроқ миннатдорлик ҳиссини шакллантиради. 
Биз кўпинча болаларни боғлаб туришнинг 
нотўғри йўлларини ахтарамиз. Уларнинг айтгани-
ни айтган, деганини деган қилиб қўямиз. 
Яхши кийинтирамиз, яхши едирамиз. Ортиқча 
қийнамаймиз. Ҳеч нарсага уринтирмаймиз. 
Ўзимиз билмаган ҳолда, таъминотини керагидан 
бир неча баравар ошириб юборамиз. Шу боис 
деярли барча ҳолларда кутилган натижага эриш-
маймиз. Аксинча “асраб-авайлаган”имиз биз 
ўйлаганимизнинг тескариси бўлиб чиқади. Чунки 
шахсни тарбия қилишнинг ўлчов-мезонлари 
бутунлай бошқача. 
Болаларга ўз мулкимиздек эмас, балки комил 
шахс сифатида қарашимиз керак. У жисман 
соғлом, бақувват бўлиши керак. Ақлан теран, 
соғлом фикрлай оладиган бўлсин. Бугунги кун 
учун зарур барча билимлардан хабардор бўлиши 
лозим. 
3. Асл қоида – аралашмаслик. 
Ҳеч эътибор берганмисиз, болага яшаб кетиш 
учун зарур бўлган ҳамма нарса ато этилган. Ҳеч 
ким ўргатмаган бўлса ҳам, бирор хоҳиш-иста-
ги ни билдириш учун безовталанади, йиғлайди. 
Ўзи эмаклайди, ўзи ўтиради, ўзи юради, ўзи 
гапиради ва ҳоказо. 
Чунки инсон аниқ мақсад учун яратилган. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

70
Акмал МИРАВАЗ ўғли
Унинг зиммасида Ер юзини обод қилиш каби 
инсоният келажаги учун муҳим вазифалар 
ту ради. Қолаверса, инсон бу каби олий вазифа-
ларни қойиллатиб бажариши учун унга тирик 
қолиш учун курашиш малакалари биратўла “дас-
турлаштирилган”. Шунинг учун ота-оналар улар-
нинг “ишларига” қачон аралашмасликни э мас, 
бал ки қачон аралашишни чуқурроқ ўйлашлари 
керак.
Бугун биз тескари йўл тутамиз: фарзандларимиз 
билан “ошга қатиқ, нонга туз” қабилида яшаймиз. 
Уларнинг мустақил инсон эканини, қолаверса, 
тирик қолиш учун курашиш малакаси билан 
“Дастурлаштирилган” ҳолда туғилганликларини 
унутиб қўямиз. Юрса, ўтирса, тегса, еса, ичса, 
тақиқлай вериб уларни “табиий дастур”дан 
чиқариб юбо рамиз. Бу ҳолат такрорланаверади. 
Буёғига эн ди улар бизнинг “Ўзимиз яратган, 
бирор-бир илм даргоҳида тасдиқланмаган 
дастурлар”имиз асосида яшай бошлайдилар. 
Натижада буйруқ бермаса, қимирламайдиган 
“робот”ларнинг ота-онаси бўлиб қолганимизни 
сезмаймиз ҳам. Энди биз “қайта дастурлаган” 
роботлар, гарчи биз истамасак-да, мустақил 
фикрлай олмайдиган, муаммолар олдида “ўчиб 
қоладиган” носозликлар чиқарадиган бўлишади. 
Инсонларнинг иши га сўраб-суриштирмай, билиб-
билмай аралаша веришнинг оқибати яна қандай 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

71
Тарбиянинг олтин калити
бўлишини кутган эдингиз, ҳурматли ота-она?
4. Боланинг шахс бўлишини истасангиз, 
яхши ёки ёмон кўришда унинг шахси ва иши 
(феъли) орасини ажратиб олиш керак. Бунинг 
учун болани иккига ажратасиз: