Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Ilk gumanizm. Ilk uyg‘înish và 
gumànizmning Yevropadàgi dàstlàb-
ki vàkili shîir Frànchåskî Påtràrkà 
(1304–1374) bo‘lgàn. O‘zining lirik 
shå’r 
iy to‘plàmlàri: «Qo‘shiqlàr kitîbi» 
và «Shå’riy màktublàr»i bilàn shîir 
yangi Yevropa màdàniyati yaràtilishi 
àsîschilàridàn biriga aylangan.
Uning do‘stlàri và dàvîmchilàri 
Bîkà chchî và Sàlyutàtilàr ijîdi XV 
àsr bîshlàridà Itàliyadà ilk gumànizm 
dàvrini yakunlàdi. 
Kîlyuchchî Sàlyutàti (1331–1406) 
Flîrånsiyadà yashàb yuqori dàvlàt 
làvîzi 
midà ishlàgàn. O‘zining ko‘p 
sînli õàt 
làri và nutqlàridà Påtràrkà và Bîkàchchîning 
gu 
mànistik g‘îyalàrini yanàdà rivîjlàntirgan. Sàlyutàti 
yuksàk g‘îyali, o‘qimishli kishini tàrbiyalàshdà ijtimîiy 
fànlàr: filîlîgiya, ritîrikà, tàriõ, pådà 
gîgikà, etikàning o‘tà 
muhim ekànli 
gini tà’kidlàgàn.
1. Må’mîrchilikdàgi rîmàn và gîtikà uslublàri îrà-
sidàgi fàrq nimàdà?
2. Ràssîmchilik và hàykàltàrîshlik sàn’àtlàri hàqidà 
so‘zlàb båring.
3. Gumànistlàr kimlar?
4. Uyg‘înish dàvri deganda nimani tushundingiz?
5. Uyg‘înish màdàniyati màrkàzlàri haqida so‘zlab 
bering.
102-rasm. 
Franchesko Petrarka

---

121
IV BÎB. YEVROPADÀ MARKAZLASHGAN DÀVLÀTLÀRNING TÀSHKIL TÎPISHI
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA 
XALQLARI
34-§. SALJUQIYLAR DAVLATI
Sàljuqiylàr dàvlàti. O‘rtà Îsiyodà Sàljuqbåk àsîs sîlgàn 
sulîlà bîshchiligidàgi o‘g‘uz qàbilàlàrining Îld Îsiyo-
gà yirik hàrbiy yurishlàri XI àsrdàn boshlab kuchayadi. 
Ichki ziddiyatlàrdàn zàif 
làshgàn Sharqiy Rim impåriyasi 
ko‘ch 
mànchi turk qàbilàlàri hujumlariga qàrshilik ko‘rsàtà 
îlmàydi. Vizàntiyaning yollànmà qo‘shini esa Sàljuqi-
ylàr sultîni Àlp Àrslîn làshkàri tîmînidàn 1071-yilda