Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

1920-yil 27-aprelda .... Islohotlar - ... I
1912-yilda ...

I1910-1911-yillarda ...
Yakunlarni chiqaramiz!
1902-yilda Matyoqub pishiq qo‘zg‘oloni tor-mor etilgan.
1910-yil - yangi xon Asfandiyorxon «Islohotlar loyihasi»ni edon qildi.

1917. 
      yil aprel - Majlisning birinchi sessiyasi, Vazirlar kengashi tuzil- di, bir necha oydan keyin xon tomonidan tarqatib yuborildi.
      
1918. 
      yil yanvar - Junaidxon Xivani egalladi.
      

1918-yil oktabrda Asfandiyorxon oddirildi, taxtga Said Abdulla chiqdi.
1920-yil 27-aprel - XXSRning edon qilinishi.
Atamalar izohi
\
Manifest (lotincha) - hukumatning muhim voqea munosabati bilan xalqqa qilgan yozma murojaati, qonun kuchiga teng hujjat. Konservativ (lotincha) - eski tuzum tarafdorlari, islohotlar va o‘z- garishlarga qarshi turuvchilar.
Savol va topshiriqlar

1. 
   Dehqonlar qo‘zg‘olonlari mamlakatning qolgan aholisiga qanday ta’sir o‘tkazdi?
   
2. 
   Yosh xivaliklar va Yosh buxoroliklarning dasturlari o‘rtasidagi farq- larni sanab bering.
   
3. 
   Asfandiyorxonning shaxsiy xislatlari haqida qanday xulosaga keldi- ngiz?
   
4. 
   Xiva xonligi qulashi sabablarini sanab bering.
   
5. 
   Xaritaga qarab XX asr boshlaridagi 0‘rta Osiyo geosiyosiy holatini tasvirlab bering.
   

- Viloyat chegara- lari.
-Temiryo‘l.
XX asr boshida 0‘rta Osiyo
IX в 0‘ L I М
MUSTAMLAKA SHAROITIDA TURKISTONDA MADANIY HAYOT

37. 
    §. TA’LIM TIZIMI. MATBUOT
    

An’anaviy ta’lim asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshla-
muassasalari Turkiston o‘lkasida uzoq tarixiy davr mobay-
— nida shakllanib rivojlangan ta’lim tizimi davom
etdi. XIX asrning o‘rtalaridan boshlangan istilochilik yurishlari natija- sida mustamlakaga aylangan Turkistonda mahalliy aholining an’anaviy ta’lim tizimida o‘zgarishlar yuz bera boshladi. 0‘lkaning boshqa sohalari singari ta’lim tizimida ham mustamlakachi hukumatning manfaatlarini aks ettiruvchi siyosat yurgizildi. Buni, eng avvalo, mahalliy aholini rus- lashtirish maqsadida tashkil qilingan rus-tuzem maktablarining ochilishi va ular sonining jadal sur’atlarda ko‘paytirib borilganligida ko‘rishimiz mumkin.
Mustamlaka davrigacha Turkistonda an’anaviy ta’lim tizimi islom dini qoidalari asosida tashkil qilingan bo Tib, maktab va madrasalarda diniy ta’lim bilan birga dunyoviy fanlar ham o‘qitilgan. BoshlangTch ta’lim maktablarda 5-6 yil davomida o‘qitilib, arab alifbosi, harflarning o‘qilishi, talaffuzi oTgatilgan. Keyingi bosqichda Qur’on suralari va oyatlaridan iborat boTgan «Haftiyak» (ya’ni Qur’oni Karimning yetti- dan biri) kitobi o‘qitilgan. So‘ng «Chor kitob» (to‘rt kitob), undan keyin So‘fi Olloyoming «Risolai aziza», «Sabot ul-ojizin» kitoblari o‘qitilgan. Bu kitoblar, asosan, o‘quvchilar tomonidan yod olingan. So‘fi Olloyor asari she’riy tarzda yozilgan bo Tib, unda avliyolar, payg‘ambarlar hayoti haqida- gi ma’lumotlar aks etgan. 0‘quvchilar nafaqat o‘zbek tilidagi, balki fors shoiri Hofizning «Xo‘ja Hofiz» devonini ham oTganishgan.
Oliy ta’lim madrasalarda berilib, unda diniy-huquqiy bilimga ega boTgan mu- taxassis tayyorlangan. Madrasalarni bi- tiruvchilaridan islom qoidalari, Qur’oni An’anaviy maktabda ta’lim
Karim oyatlari va suralarning sharhlarini to‘liq o‘zlashtirish talab qilin- gan. Qorixonalarda Qur’oni Karim yod olingan. Ayollar alohida o‘qitilib, ularga Qur’oni Karim, oila masalalari, odob-axloq va tarbiyadan saboq beruvchi otinlar ta’lim berganlar. Mustamlaka davrida eski maktablar saqlanib qolgan, ammo bu maktablar hukumat e’tiboridan chetda qolib, ularga hech qanday mablag‘ ajratilmagan.
1 0‘zingizni sinang!