Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

rk-A Atamalar izohi
' Kontributsiya - magdub davlatning g‘olib davlat foydasiga pul todovi. Pristan (ruscha — kelib to ‘xtamoq) — daryolar sohilida qayiqlar, kemalar to‘xtaydigan, maxsus jihozlangan joy - bandargoh.
Savol va topshiriqlar

1. 
   Xiva xonligining bosib olinishidagi dastlabki harakatlar haqida gapiring.
   
2. 
   Xivaga qarshi K. P. Kaufman nima uchun uzoq vaqt tayyorgarlik koddi?
   
3. 
   Xivaga qarshi yurish qanday tashkil qilindi?
   

Gandimiyon shartnomasi Xiva xonligi ahvoliga qanday ta’sir kodsatdi? 7“; Л Rossiya imperiyasi XIX asming 50-60-yillarida har-
ЧОП xonligidagi ispiochilik yo‘li bilan Qo‘qon xonligi hududi- ic 1 siyosiy ning bir qismini bosib oldi. K. P. Kaufman xonlikda kuchayishi о z ta sirmi kuchaytinsh maqsadida 1868-yilda xon
— bilan shartnoma tuzdi. Unga ko‘ra xonlikda Rossiya
savdogarlariga katta imkoniyatlar berildi. Bu davrda xonlik yerlari an- cha qisqarib, xazinaga tushadigan daromadlar kamaydi. Umsh natijasida ko‘rilgan zararlar xalq ommasi zimmasiga tushdi, soliq va majburiyatlar ko‘paydi. Buning oqibatida xonlikda ichki nizolar, xalq noroziligi kuchaydi.

XIX asming 70-yillarida Qo‘qon xonligida ko‘plab qo‘zg‘olonlar bo‘lib o‘tdi. Ulardan biri 1875-yil bahorida avj olib, unga Mulla Is’hoq Mullo Hasan o‘g‘li «Podatxon» nomi bilan rahbarlik qildi. Qo‘qon hukmdori Xudoyorxon qo‘zg‘olonni bostirish uchun Abdurahmon Ofto- bachi. Iso Avliyolar boshchiligida qo‘shin yubordi. Lekin ular 17-iyulda qo‘zg‘olonchilar tomoniga o‘tib ketdi. Xudoyorxonning o‘g‘li Nasriddin- bek ham qo‘zg‘olonchilarga qo‘shilgandan so‘ng, 20-iyulda Xudoyorxon K. P. Kaufinandan yordam so‘rashga majbur bo‘ldi. Uning ukasi va ik- kinchi o‘g‘li ham qo‘zg‘olonchilar tomoniga o‘tib ketgach, xon general- gubematordan panoh izlab Toshkentga ketdi. K. P. Kaufman uni Orenburgga jo‘natdi. Xudoyorxon Orenburgdan Hindiston orqali Makkaga boradi va u yerdan qaytib kelayotganda kasal- ga chalinib, 1882-yilda Afg‘onistonda vafot etdi. Qo‘qon qo‘shinlari
Xudoyorxondan so‘ng taxtga Nasriddinbek o‘tirdi. ^
Taxtni egallashga harakat qilgan Podatxon Nasrid-
dinbek va Abdurahmon Oftobachiga qarshi bo‘lib / J \
qoldi. Qo‘qon xonligida siyosiy vaziyat keskinlashib, '
qo‘zg‘olon butun vodiyni qamrab oldi. Mustamla-
kachi hukumat qo‘zg‘olonchilarga qarshi katta har-
biy kuchlarini yuborgan. Janglar keskin davom eta-
yotgan vaqtda Nasriddinbek magdubiyatdan qo‘rqib,
1875-yil 22-sentabrda taslim bo‘ldi va fon Kaufman
bilan shartnoma imzoladi. Unda o‘zini imperatoming m. D. Skobelev«sodiq quli» deb tan olishi, tashqi siyosatda hech qanday bitimlar tuza olmasligi, ikki million rubl tovon todashi, Sirdaryoning o‘ng sohili- dagi yerlar - Namangan va Chust Rossiya ixtiyoriga odganligi belgi- langan edi. Bn yerlar da tashkil qilingan Namangan bodimiga general M. Skobelev boshliq etib tayinlanadi.
Nasriddinbek imzolagan shartnomadan norozi bodgan aholi у ana qo‘zg‘olon kodardi. Podatxonning tarafdorlari soni oshdi va buning na- tijasida u Nasriddinbekni siqib ehiqarib, hokimiyatni o‘z qodiga oldi. Andijongauyush- Podatxon qo‘zg‘olonining kuehayib ketishidan xa- tirilgan hujum votirga tushgan mustamlakaehi hukumat ularni tor-
— mor qilish uehun Andijonga hujum qildi. Chunk!
qo‘zg‘olonehilarning asosiy kuehlari shu yerda joylashgan edi.
General M. Skobelev boshehiligidagi hujum 1875-yil oktabr oyi bo- shida boshlandi. Shahar kun davomida to‘plardan o‘qqa tutildi. Andijon aholisi mudofaa janglarida shaharning har bir qarieh /^ \ yeri uehun jon-jahdi bilan kurashdi. M. Skobelev
/ \ boshehiligidagi qo‘shinning dastlabki urinishlari jid-
diy qarshilikka uehradi. Shundan so‘ng podsho hu- kumati qo‘shinlari bareha imorat va xonadonlarga od qo^yib, shaharni yongdn iehida qoldirdi. Shahar to‘xtovsiz ravishda artilleriyadan o‘qqa tutib turildi. Bu shahar himoyaehilarini ogdr ahvolga solib qo‘ydi. Ueh soat davom etgan betinim o‘qqa tutishdan so‘ng Qo‘qonxoni keehqurun podsho hukumati qo‘shinlari yana hujum- Xudoyorxon oddi. Lekin bu hujum ham natija bermadi. Erta
tongdan boshlab yana to‘plardan kun bo‘yi o‘q yog‘dirildi. Biroq sha­har himoyaehilarining qarshi hujumga odishi podsho qo‘shinlarini ehe- kinishga majbur qildi. Shahar 1876-yil yanvarda uyushtirilgan ikkinehi hujum natijasida qiyinehilik bilan egallandi.
C ; Rossiya imperiyasining general M. Skobelev bosh-
ifo^r^oliniThi^ ehiligidagi qo‘shinlari 1875-yil 18-oktabrda Naman-
— ganga joylashib, K. P. Kaufman qo‘mondonligi osti-
dagi harbiy kuehlarga qo‘shildi. Mustamlakaehi qo‘shinlarga qarshilik harakatlari Namanganda bir oy davom etdi. Shaharni ozod etish uehun atrofdagi qishloqlardan qo‘shimeha kuehlar keldi. Shunga qaramasdan, podsho qo‘shinlari tomonidan shaharning yarmi qodga kiritildi. Pod­sho hukumati harbiy qo‘shini ueh kun davomida shahar qal’asida turdi. Ikki tomon odtasida janglar 1876-yil yanvar oyi oxirigaeha davom etdi.