Tarixiy roman

hujjatlarni ham olish yo’q. Bularga vaqt kerak. Lekin ana shu vaqt nima uchun kerak? Nega 
birdaniga bunday vaqt kerak bo’lib qoldi? Agar viloyat hokimini ishdan olishga qaror qilingan 
bo’lsa, bu vaqtga hojat yo’q. Lekin nega, nega kerak bo’ldi bu vaqt? 
 
Mirtemir vaqt jumbog’ini echolmay halak edi. Shu bois mashina allaqachon shaharni chetlab 
o’tganini ham sezmay qoldi. Mirshab aytganidek, chegarada kutib turishgan ekan. Mirtemir 
viloyat hokimining birinchi o’rinbosarini tanidi. Ilgari ham bir marotaba kelgandi, o’shanda 
tanishgandilar. Tortishuvni yaxshi ko’radigan odam. Agar rahbarlarni himoya qilish kerak bo’lsa, 
butun aql-idroki, mantiq-  maxfiratini o’rtaga qo’yib tortishadi, ularni himoya qiladi. 
Demokratiyaga tish- tirnog’i bilan qarshi. Mirtemir uni ilgari uzoq yillar prokuror bo’lib ishlagani 

uchun “tosh”ga aylanib qolgan deb o’ylagandi. Chunki tartib-intizom haqida gapirar ekan, “tartib” 
so’zining oldiga “qat’iy”, “intizom” so’zining oldiga esa “temir” kalimalarini qo’shishni hech 
unutmasdi. Karimov shu viloyatda rahbar bo’lgan, balki o’sha paytda uning nomini yon 
daftarchasiga yoki xotira kitobiga yozgan bo’lishi mumkin. Balki bu yigitning o’zi Karimovning 
fe’lu fitratini yaxshi o’rganib, unga moslashgan bo’lishi ham ehtimoldan xoli emas. Xullas, nima 
bo’lganda ham Mirtemirning qarshisiga yana bir “devor” chiqqandi. 
 
Ular chegaradan viloyat markaziga emas, to’g’ri Muborakka qarab yo’lga chikdilar. 
 
-Ibod To’ra poytaxtda ekan, borganimiz bilan u bo’lmasa, nima qilamiz? 
 
-Ibod To’rani ishdan bo’shatdik. U shikoyatga ketgan. Bugun Karimov bilan uchrashdi. Islom 
akam uning ta’zirini berib qo’ydilar, endi bu erlarga qaytib kelmasa kerak. 
 
-Hech narsada adashmasangiz ham bu xususda adashdingiz. Chunki Ibod To’ra o’jar, o’jar 
bo’lganda ham hech yo’ldan qaytmaydigan o’jar… 
 
Mirtemir shunday dedi-da, hamsuhbatining javobini kutmasdan xayolga berildi. Ibod To’raning 
nomini ilk bor “Ozodlik” radiosidan eshitgandi. Saylovlar arafasida ham shahar kengashiga, ham 
Oliy kengashga nomzodini qo’ygandi. O’shanda shahardagi gazni qayta ishlash zavodi ruslarning 
qo’lida bo’lgani va shahardagi xonadonlarga ataylabdan gaz berilmaganini aytgandi. Saylovdan 
keyin uni ijroqo’m raisi etib saylashdi. Birinchi qilgan ishi mirshabxona va prokuraturadagi 
kommunistik partiya sho”balarini tarqatib yubordi. Bu kommunistik partiyaning boshida turgan 
Karimovga qarshi isyon edi. Isyon bo’lganda ham ikki karra isyon edi. Chunki Moskva gazetalari 
“Karimov jumhuriyatda ilk zarbani o’z viloyatidan oldi”deya yozishdi. 
  
Viloyat rahbarlari ham tipirchilab qolishdi, chunki ular mirshabxona va prokuraturani partiya yo’li 
bilan qo’lda tutardilar. Ibod To’ra esa bu idoralarni ularning qo’l ostidan chiqarib, o’z nazoratiga 
oldi. Bu orada shaharda xususiy televidenie ochib, hamma narsani oshkoralik yo’li bilan hal qila 
boshlagani ma’lum bo’ldi. O’shanda Karimov bu televidenieni yopib tashlagani bois Ibod To’ra 
Oliy kengashning Mirtemir ishlagan qo’mitasiga shikoyat qilib borgandi. Mirtemir viloyatga kelib 
buyruq ham, ijrochilar ham teppadan kelganini o’rgandi va masalani qo’mita majlisiga olib chiqdi. 
Lekin qo’mita raisi Erkin Vohidov bu ishni xo’rjinga tashladi. 
 
-Kimlar ochlik qilgan ekan? -deya xayol surib borayotgan suhbatdoshidan so’radi Mirtemir. 
 
-Uh-hu, bundan ham xabaringiz bor-ku? 
 
-Xabarimiz bo’lmasa, nimaga borayapmiz? 
 
-Sizni raykomning birinchi kotibi taklif qilgan, kursdoshingiz ekan. Bir piyola choyini ichamiz. 
Qolgan masalani esa o’sha erda gaplashamiz. Ochlik qilganlarga kelsak, Ibod To’raning ijroqo’m 
a’zolari ochlik qilishmoqchi edi, lekin yo’l qo’ymadik. Chunki qonunlarimizda “ochlik qilish 
mumkin” degan joyi yo’q. Buning ustiga ular ochlik qilishdan avval bir qop nonni quritib olishibdi. 
Nima emish? Quritilgan non eyish ovqat eyishga kirmasmish. Ha, bachchag’ar, ochlik qilsang, 
hech narsa ema! Qotgan non eb, suv ichib, yana ochlik qilayapman, deyishing, isyon emasmi? 

 
Mirtemirning avzoyi buzildi. Qandaydir o’yin o’ynalayotganini sezardi-yu lekin bu o’yinning ip 
uchini topolmayotgan edi. 
 
Ha, Mirtemir qancha o’ylamasin, bu o’yinning ip uchi uning xayoliga kelmasdi. Chunki bu o’yin 
Karimovning xayoliga ham tasodifan kelgandi. Ya’ni saroy a’yonlari tomonidan Karimovning 
fikriga suqilgandi bu o’yin. 
 
 
 
[ 4 0 ] 
 
Tursinov avvaliga o’zi bilan o’zi olishdi: Nega unga qo’pol muomala qildim? Bular hali yosh bola, 
niholdek gap, qayoqqa egiltirsang o’sha tomonga qarab o’sadi. Shirin gap bilan ilon inidan chiqadi, 
deganlar. Yo’q, yolg’on gap. Shirin gap bilan sehrgar ham ilonni inidan chiqara olmaydi. Balki 
maqolni noto’g’ri o’ylagandirman? Aslida hamma narsani ochiq gapirib to’g’ri qildim. 
Ignachining ming urgani, temirchining bir urgani. Yo yo’limga solaman, yoki pachaqlab 
tashlayman. Bundaylarni o’yin bilan sindirish kerak. Shoxidan qo’rqsang keyinchalik dumidan 
ham qo’rqadigan bo’lasan. Lekin hozir gap Karimovga bog’liq. Mirtemirning kaliti ham 
Karimovda. 
  
Ha, aslida Karimovni yaxshi bilar va uning Mirtemirni jazolashiga ishonardi. Shuning uchun ham 
bir yo’lini qilib unga yoqib qolish uchun Mirtemirni “pushkaga” oldi. Shuning uchun Mavlonga 
telefon qildi: 
 
-Mavlonjon, bu ishni to’xtating, boshingizdan oltin sochaman. 
 
-Akajon, oltindan shashlik pishiramizmi? -yumshoq hazil qildi Mavlon. 
 
-Oltinlar Halima opaga qolsin, Sizga o’zim qo’y so’yib, quyruqli shashlik qilib beraman. 
 
-Shashlikni men eyman-u lekin ana u ilon jirkanadi. 
 
Mavlon Temur Alimov bilan chiqishmas edi. Mavlon Alimovni “Ilon”desa, Alimov uni 
orqavarotdan “Chayon” derdi. Boshqalar esa har ikkalasini majlislarda yonma-  yon ko’rib, 
Karimovning “Ilon-Chayon”lari deya pisir-xisir qilishardi. 
 
Karimov Mavlonga kadrlar  masalasini, Alimovga esa huquq-tartibotni topshirgandi. Ikkalasini 
bir-biriga qayrab qo’ygan ham Karimovning o’zi. 
 
Mavlonga: “Ana u “Ilon”dan ko’z-quloq bo’l! Mirshablardan pora olayotgan ekan. Buning ustiga 
hamma yoqni toshkentliklar bilan to’ldirib yubordi. O’ziga sezdirmay qilmishlari haqida hujjat 
to’pla” derdi. 
 

Alimovga esa: “Ana u “Chayon”ga ishongandim, lekin topib kelgan kadrlari bir pulga qimmat. 
Xotinining bo’ynidagi tovokday-tovokday keladigan zebu-ziynatlar ham eri oyog’ini to’g’ri 
olmayotganini ko’rsatadi. Uning har bir qadamidan meni xabardor qilib tur” derdi. 
 
Bu orada “Hech kimga aytmaslik sharti bilan” Alimov to’plagan hujjatlarni Mavlonga, Mavlon 
to’plaganlarni esa Alimovga ko’rsatib qo’yardi. Har ikkisi ham Karimovning “sodiq”ligidan 
o’zlarini qushdek engil his etishsada dushmanlari qarshisida hamlaga otilgan yirtqichga 
aylanishardi. Shu bois har ikkalasining ham yurak ostidagi adovat urug’i allaqachon niholdan 
ulkan daraxtga uzangandi. 
 
Garchi xonalari bir qavatda, hatto eshiklari qarama-qarshi bo’lsa-da, ba’zan ertalabdan oqshomga 
qadar yuz ko’rishmasdilar. Lekin Mavlonning xonasidan pashsha uchsa o’tsa, Alimov payqar, 
Alimovning derazasi ochilib-yopilsa Mavlonning daftarida qayd etilardi. 
 
Bir kuni Alimov safarda avariyaga uchradi. U xastaxonada yotar ekan, Karimov Mavlonni 
chaqirdi: 
 
-”Ilon” yarimjon bo’lib qoldi. Buning ustiga yotgan joyida ham mansab sotayotgan 
  
ekan… Darvoqe, buxususdasendahambirorgapbormi? Qulog’ingdanqochadigan gap yo’qligini 
bilaman, shuning uchun ham boshqalardan eshitganimga ishonmay sen bilan muhokama 
qilayapman. 
 
Mavlon juda hurkoq, og’ziga zanjirto’r solingan itdan ham qo’rqardi. Bolaligida doim 
cho’ponlarning itlari bilan o’ynardi. Bir kuni tayoq bilan itning tumshug’iga urganda, u 
shang’illagancha o’zini Mavlonning ustiga otdi. “Cho’pon amaki” kelib qutqarib olmaganda, bir 
joni ettita bo’lardi. O’shandan buyon itning akillashini eshitsa, oyog’i qaltiraydi. Avval boshining 
eng tepa nuqtasi jimirlaydi, so’ngra ming-ming chumolilar boshidan oyog’iga, oyog’idan boshiga 
yuguradi. 
 
Xuddi ana shu hisni Karimovning huzuriga kirganda ham takror-takror yashaydi. “Nega?” deya 
o’zi-o’zidan so’radi bir necha marta, lekin javob berolmadi. Mansabdan otilishdan qo’rqadimi? 
Yoki sirlari ochilib qolishi bezovta etadimi? Balki Karimov do’pposlab qolishidan hurkiydimi? 
Xullas, hozir ham vujudi junjikib, ikki qo’lini oldinga olgancha taxtadek qotib qoldi. Jilmayishga 
har qancha harakat qilmasin, lablari muzlab qolgandek, hatto soxta tirjayish uchun ham mayl 
bermas edi. 
 
-O’tir, -dedi Karimov unga. 
 
U Karimovning uncha-bunchaga o’tir demasligini yaxshi biladi. Faqat biror narsa yozdirmoqchi 
bo’lsagina “o’tir” derdi. Aksiga olib Mavlon qo’lidagi kundalik daftarini Kraynovning yonida 
unutdi. Birdan qo’rquv bosdi uni. “Nima qilaman endi?”, deb o’yladi. Qanday qilib “Men 
qabulxonada kutib turgandim, birdaniga Siz chiqib qoldingiz. Daftarni olishga ham ulgurmadim”, 
deya oladi. Muzlab turgan badani birdaniga olovning o’rtasiga tushib qolgan odamning vujudi kabi 
jizirlay boshladi. Sochlarining ostidan sizib chiqqan ter yonoqlariga qadar irmoqchalardek oqib 
keldi. U hozir bir tomchi ter stolning ustiga oqib tushsa, hayotim tamom, deb o’yladi-  da, 

cho’ntagidan ro’molchasini olmoqchi bo’ldi. Lekin qo’li unga bo’ysunmadi. Shu payt vujudida 
boshqa bir o’zgarishni sezdi. Avval ko’kragida paydo bo’lgan muz bir zumda sochlarining ostidagi 
terga qadar etib bordi. Ba’zan Mavlon ana shunday holatlarni yashagandan keyin “yurak degani 
xo’p baquvvat bo’lar ekan” deb o’ylardi, ammo duxtirga borib nazoratdan o’tishga vaqt 
topolmasdi yoki “Ilon”ning “Mavlon xastalanibdi”, deya gap tarqatishidan hayiqardi. 
 
-Nima mendan yashiradigan gaping bormi? Yoki “Ilon”ning boshi ezildi, deb elkangdagi tog’ni 
uloqtirib yubordingmi? 
 
-Y…o’…q! -dedi Mavlon tili aylanmay. 
 
Qo’l ostida ishlagan kishilarning bunday holati Karimovga yoqardi. U hammaning ana shunday 
qaltirab turishini istardi. Shu sababdan ba’zan-ba’zan ularni rag’batlantirib turardi. 
  
-Qani ukajon, bir boshdan shoshmasdan gapiring-chi. 
 
Karimovning bunday yumshashi garchi sun’iy bo’lsa-da, Mavlonning joniga ora kirdi. Ikki og’iz 
shirin gap uning muzlab yotgan vujudini eritdi va tomirlariga darmon yugurgandek bo’ldi. 
Aylanmayotgan tili ham o’z-o’zidan harakatga keldi. 
 
-Haligi, Ibod To’raning ishini yotgan joyida to’xtatib qo’yibdi… 
 
-Qaysi ishini? 
 
-Siz Zokir Almatovga bir topshiriq bergan ekansiz, o’shani to’xtatibdi. 
 
-U topshiriqni sen qanday bilding? 
 
-”Ilon”butun mahallaga yoyganga o’xshaydi. Ibod To’raga suiqasd… 
 
-O’chir tovushingni! Suiqasd-muiqasd degan gapni eshitmayin. U “Ilon”ning o’ziga suiqasd qilish 
kerak! Voy, ablah! Voy, eshak! Voy, enag’ar! Seni odam deb yursam, rostdan ham ilon chiqib 
qolding-ku! Yo o’lishingni bilib kafaningni oltindan qilmoqchi  bo’ldingmi? 
 
Karimov stolning ustiga zarb bilan urdi-da, Mavlonga yuzlandi: 
 
-Hoziroq  qaror yozib kel, “Ilon” ishdan quvildi. O’rniga odam top, duxtirlarga ayt, hukumat 
kasalxonasidan quvishsin. Borib bitxonada yotadimi, otxonada yotadimi, o’zi biladi. Ammo 
nazoratda tut. Menga uning o’ligi emas, tirigi kerak. Uni o’lgandan battar qilaman. 
 
Mavlon Karimovning xonasidan chiqar ekan, yuragi ham qinidan chiqayotgandek edi. U katta 
tog’ni kovlab, tashna odamlarga suv etkazgan odamlardek shod edi. Bu oniydan kelgan g’alaba 
shu qadar esankiratdi-ki oltinchi qavatdan beshinchi qavatga tushadigan zinada oyog’i qayrilib 
ketdi. Bir umbaloq oshib tushsa-da, hech narsa bo’lmagandek shart o’rnidan turib, xonasiga qarab 
oqsab-oqsab yugurdi. O’shanda qabulxonada Mirtemir o’tirgandi. Mavlon yugurib kelib uni 
quchoqladi: 

 
-Jo’rajon, tabriklayman! O’zimni ham, Sizni ham, xalqimizni ham! Balodan qutuldik. “Ilon”ketdi, 
butunlay ketdi, onasinikiga ketdi… 
 
-Nima, avariyadan keyin o’ldimi? -deya ajablanib so’radi Mirtemir. 
 
-O’lmasdan besh battar bo’ldi. Ishdan quvildi. Hoziroq qaror yozib, qo’l qo’ydirib kelaman. Shu 
sababdan uzr, menga biroz vaqt bering. 
 
-Astag’firulloh ! -dedi Mirtemir.-Uzrga hojat yo’q. Men shoshmayapman. 
  
Mavlon oqsagancha qabulxonadan o’z xonasiga yurar ekan, Mirtemirning ko’zi og’zini 
yumgancha kulayotgan sekretar qizga tushdi. Sekretar qizning nigohlari sirni boy berib qo’ydi. 
Mavlonning shimi orqa chokidan so’kilib, ich kiyimi ko’rinib qolgandi. 
 
O’shanda Mavlon darhol qaror tayyorlab Karimovga qo’l qo’ydirib oldi. Faqat Karimov unga 
“Hozircha e’lon qilma, eshitganlar o’lmasdan tobut tayyorlashibdi” deyishmasin. Kasalxonadan 
chiqar-chiqmas o’rniga boshqa odam tayyorlaymiz”, dedi. 
 
Mavlon ishonmaganlarga Karimov qo’l qo’ygan qarorni ko’rsatib, maqtanib yurdi. Lekin bir kuni 
Mavlonning boshiga tosh yog’di. U xonasidan chiqayotgandi qarshisida “Ilon”ni ko’rib qoldi. 
Qo’ltig’iga bir qancha papkani qistirib olgan Alimov yuqoridan, Karimovning huzuridan tushib 
kelayotgandi. Mavlon boshining o’rtasiga tosh bilan urilgan odamdek esankirab qoldi. Alimov esa 
jiddiy qiyofada unga qayrilib ham qaramasdan o’z xonasiga kirib ketdi. Mavlon qancha vaqt turib 
qoldi o’zi bilmaydi. Es-hushini to’plaganda yonida o’rinbosari turardi. 
 
-Nima gap? -dedi u o’rinbosariga. 
 
O’rinbosar Alimovning xonasiga qarab elkasini qisdi. 
 
-Bu kasalxonadan qachon chiqdi? 
 
-Bilmadim, -dedi o’rinbosar. 
 
Mavlon orqaga qaytdi-da Kraynovga telefon qildi. 
 
Mavlon Kraynovdan biror narsa so’ramasidanoq javob oldi: 
 
-Islom aka imzolangan qarorni olib, yirtib tashlashimni so’radilar. 
 
-Nima bo’ldi o’zi? 
 
-Har holda sho’rva emas, palovga o’xshaydi. 
 
-Kasalxonadan qachon chiqdi? 
 

-Besh daqiqa oldin. Mashina yuborib olib keltirdik. 
 
Mavlon telefon dastasini qo’ydi-da, ko’kragini g’ijimladi. Rangi dokadek oqardi. Qabulxonadagi 
stulda o’tirib qoldi. Sekretar qiz tortmadan dori olar ekan, o’rinbosari bir bardoq suv quydi. 
Mavlon dorini ichib bo’lgandi ham xonasidagi telefonning jiringlashi nayzadek vujudini  teshib 
yubordi. Bu qora telefon edi. Faqat Karimovgina sim qoqadigan bu telefonning sasi shu qadar 
baland ediki, Mavlon 
  
uni pasaytirib qo’yishga ham hayiqardi. U yugurib ichkariga kirdi. Karimov uzoq gapirmadi: 
 
-Qarorni Kraynovga chiqarib ber. Alimov ishini davom ettirsin. Lekin ko’z-quloq bo’l. Vaqti 
kelsa, tagiga suv quyamiz… 
 
Shundan keyin, Alimov bilan oralari yana ham buzildi. Endi Alimov Mavlonning telefondagi 
gaplarini ham eshitayotgandi. Shu sababdan Mavlon Tursinov bilan ochiq gapirib qo’yganidan 
seskandi. Xatosini tuzatmoqchi bo’ldi. 
 
-Aslida u kishi yomon odam emas. O’zingiz gaplashsangiz yordam berishlari mumkin. Bizni bir-
birimizga qayrab qo’yishdi. Men siz tomondaman… 
 
Tursinov Mavlon bilan gaplashib bo’lgach, Alimovga telefon qildi: 
 
-Bu gaplarni telefonda gaplashmaydilar. Ikki soatlik yo’l, mashinaga chiqingda, etib keling,-dedi 
Alimov. 
 
Tursinov kelganda Alimov uni iliq qarshiladi. 
 
-Mavlon bilan orangiz yaxshiligini bilaman. Ammo ish bu bilan bitmaydi. Menga ham ko’p 
yordamingiz tekkan. Sizni Islom akaga ana u tirrancha deputatlar yomon qilib ko’rsatgan. 
Hozirdanoq ularning aytgani bo’ladigan bo’lsa, keyin holimizga maymunlar yig’laydi. 
 
-Meni qutqazing. Aytganingizni qilaman. Og’zingizdan chiqqanning ikki qatini muhayyo 
qilmasam erkak emasman! 
 
-Mayli, u gaplarni keyin gaplashamiz. Avval sizni qutqaraylik. Hozir borib Mavlonga uchrashing, 
yuqoriga chiqib sizni himoya qilsin. Har xil sassiq gaplardan uzoq tursin. Keyin Ziyomovga 
uchrashing. Mavlondan so’ng u kirsin, Jo’rabekov bilan ko’rishing. Ziyomovdan keyin Kraynov 
uni chaqirsin, hammasini ko’ndiring. Kechqurun nuqtani men qo’yaman. Hammasi Jizzaxda 
odamlar sizni istashayotgani, agar ishdan olinsangiz saylovda har turli voqealar yuz berishini, 
tuman birinchilari tinimsiz telefon qilishayotganini aytishsin. Oxirida Islom aka mendan Ichki 
ishlar va Milliy xavfsizlik xizmatining fikrini so’raydilar. Xudo xohlasa, oshni o’zim suzib 
chiqaman. 
 
Tursinov hamma bilan bir soat ichida uchrashib chiqdi. Va’dalarni quyuq qilib, Jizzaxga qaytib 
ketdi. Bu orada Kraynovni ham xursand qildi. Yangi olgan uyiga “Miraj” deb nomlangan chet el 
mebelini ertagayoq yuborishini imo qildi. 

 
Alimovning plani bo’yicha birinchi Mavlon kirishi kerak edi, lekin u botinmadi, Jo’rabekov bilan 
birga kirdi. Karimov Jo’rabekovning gaplarini oxiriga qadar tinglamadi. 
  
-O’sha, sizga telefon qilgan birinchilarga aytib qo’ying, Tursinov bilan bitta kamerada qo’yaman 
ularni. Hammasi o’z manfaatini o’ylaydi. 
 
-Lekin fondga Tursinov ham, birinchilar ham katta mablag’ o’tkazishdi,-dedi Jo’rabekov. 
 
-Ikki oyoqlari bir etikka tiqilganidan keyin o’tkazishadi-da. 
 
-Bular so’zimizni hech ikki qilishgani yo’q. 
 
Karimov Jo’rabekovning ko’zlariga tikilib qaradi-da, Kraynovni chaqirdi: 
 
-Fondda Jizzaxdan biror bir muammo bormi? 
 
-Yo’q, otalariga rahmat, aytganimizning ikki hissasi tushib turibdi. 
 
Karimov Jo’rabekov bilan Mavlonni chiqarib yuborar ekan, aniq bir javob aytmadi. Ko’p o’tmay 
maslahatchisi Ziyomov kirib keldi. U boshqa masalalarni gapirar ekan, orada Jizzaxga ham 
to’xtaldi: 
 
-Jizzaxda muxolifatning ikki yuz-uch yuz odami hamma yoqni buzmoqda. Shikoyatchilarning 
kimligini o’rgandik. Hammasi dor ostidan qochgan odamlar. Vaziyat o’zgarib qolishi mumkin. 
Saylov arafasida biror gap chiqib qolmasin degan niyatda ma’lumotlarni to’pladim. Ijroqo’m raisi 
bu odamlarni Tursinovga qarshi qayramoqda. Bu erdagi ba’zi deputatlarni ham qo’lga olishganga 
o’xshashadi. Lekin viloyatda Tursinovning yuki og’ir… 
 
Karimov Ziyomovga : 
 
-Mayli ko’z-quloq bo’lib tur, biror gap chiqib qolmasin,-dedi. 
 
-Bilasiz, Jizzaxda millatlararo masala nozik. Kichik bir uchqundan alangalanib ketishi mumkin. 
Shu bois viloyatning ikki kattasini o’zingiz kelishtirib qo’ysangiz, degan iltimosim bor edi. 
 
-Bo’pti. Qo’lingizdan kelmagan yoki bajara olmagan ishingizni menga otasiz,- deya Ziyomovni 
chiqarib yubordi. 
 
Odat bo’yicha oqshom Alimov bo’lib o’tgan voqealar haqida Karimovga hisob berdi. Jizzax 
masalasida alohida to’xtaldi. 
 
-Ichki ishlar vazirligi va Milliy xavfsizlik xizmatining operativ ma’lumotlari bo’yicha ijroqo’m 
raisi Olimov fitna uyushtirmoqda. Tursinov tumanma tuman yurib, saylov hozirliklarini 
ko’rmokda. Menimcha eng yuqori ovozni shu viloyatdan to’playmiz. 
  

Shu sababdan saylov o’tguncha Tursinovni qo’llash  kerak. U viloyatda chuqur ildiz otgan. 
Saylovdan keyin avval ildizlarini quritamiz, keyin o’zi haqida Siz nima desangiz o’shani qilamiz. 
 
-Muborakda vaziyat qanday? 
 
-Ochlikni davom ettirishayapti. Izn bersangiz nomingizdan Ibod To’raevni chaqirsam… 
 
-Chaqiring, u bilan men ham gaplashib qo’yaman. U bolaning ko’zini ochib qo’yishim kerak. 
 
-Muborakka Mirtemirni yuborsak yaxshi bo’lardi. U bunday ishlarni tinchitishga usta. 
Ziyomovning aytishiga ko’ra, Muborakning birinchi kotibi Mirtemir bilan birga o’qigan. 
 
Karimov biroz engil tortgandek bo’ldi, chunki ichini tirnayotgan savolga javob topgandi. U saylov 
oldidan qo’rqqani deputatlar edi. Oldingi sessiyada saylov qonuni orqaga olindi. Endi yana biror 
bir bahona bermaslik kerak ularga, deb o’ylardi. Shu boisdan ham bugun maslahatchilari va 
hukumatdagi o’rinbosari Jizzax masalasida gapirisharkan, ko’nglining bir chetida Mirtemirga 
aytgan gaplari turardi. Mana endi Alimov buning ham echimini aytib turibdi. 
 
-Men ham Mirtemirni Muborakka yuborishni o’ylab turgandim. Bu tashabbusni Ziyomovga 
sotaylik. Kraynov bilan ikkalasi ishni xamirdan qil sug’urgandek, ustalik bilan bajarishsin. O’rtaga 
biror bir gap chiqishini istamayman. Xo’sh, Jizzax masalasini tinchitish haqida qanday taklifingiz 
bor? 
 
-Siz nima desangiz o’sha bo’ladi. Biz viloyatlarda sessiyalar o’tkazib, “obkom”larni hokimga 
aylantirish ro’yxatini aytganingiz bo’yicha hozirladik. 
 
-Saylovdan oldin ularning birortasiga tegish kerak emas. Hozir Jizzaxda Tursinovni ishdan olamiz 
desak, mansab kurashi boshlanadi. Bu butun viloyatlarga ham tarqaladi. Yo’q joydan boshimizga 
og’riq olamiz. Modomiki, Jizzaxda Tursinov bilan Olimov o’rtasida munoqasha boshlangan ekan, 
temirni qizig’ida bosishimiz kerak. Ertagayoq viloyatda sessiya o’tkazib, Tursinovni hokim etib 
tayinlaymiz. Agar masalani bir-ikki kun orqaga tashlaydigan bo’lsak, hidi chiqib ketadi va yana 
shikoyatchilar oqimi boshlanadi. Darvoqe, “Chayon” bilan Jo’rabekovning bu masalaga aloqasi 
qanday? 
 
Garchi Alimov ularning bu xususda Karimovning huzuriga kirib chiqqanlarini bilsa-da sar berib 
sir bermadi. 
 
-Menimcha ular avvaliga Olimovni qo’llashdi. Uning Tursinovni yo’qotib, o’rnini olish havasi 
ham shundan keyin kuchaydi. Ammo Jo’rabekov viloyatga borib, 
  
birinchilar bilan gaplashib kelganlaridan keyin Mavlonning fikrini ham o’zgartirdilar. U kishi bu 
masalalarda ob’ektiv yondashadilar. Shunga qaramasdan qo’limizda Tursinovga qarshi etarli 
dalillar bor. Saylovdan keyin hammasini bir sistemaga tushirib, Sizga beraman. 
 
Karimov qora telefondan Tursinovga sim qoqdi. Salom-aliksiz gapira boshladi: 
 

-Og’ayni, ishingiz bitgan. Qo’limizda juda ko’p hujjatlar bor. Istasak, ertagayoq ishdan olib 
tashlaymiz. O’rningizga ana u Olimovni nomzod ko’rsatishayapti, lekin men rad etdim. Chunki 
sizning sodiqligingizni bilaman. Siz bitta kemada ekanligimizni yaxshi tushunasiz. Ana u 
deputatning tekshirishlariga esa e’tibor qilmang. Ularni ham aldab turishimiz kerak. Ko’z-quloq 
bo’ling, tarafdorlaringiz xol qo’yib qo’yishmasin. Ertaga ertalab sessiyani to’plang, men boraman. 
Qolgan gapni o’sha erda gaplashamiz. Alimov etib boradi va ertalabgacha hamma ishni 
pishitinglar. Ijroqo’m raisini bo’sh qoldirmang, ko’nglini olishga harakat qiling… 
 
 
G A G A R I N [ 4 1 ] 
 
  
 
Ertalab Jizzaxga olib boradigan trassani tuman qoplagan edi. Karimov borayotgan mashina “tuman 
chiroq”larini yoqib olganiga qaramay sekin yurardi. Oldinda, orqada o’nlab mashinalarda