Tariyx fakulteti

Abiw Bakr Narshaxiy (899-959)
IX-XII asirlerde Orta Aziyada pannin derlik barliq tarawlari , tiykarinan, tariyx ilimi tarawinda ham ijod qilgan alimlar juda kop bolgan. Bul bbarada Abiw Bakr Muhammed Narshaxiy ozine tan bolek orinda turadi. Onin omiri ham iskerligi haqinda derlik hesh narse saqlanbagan. Tek Samaniydin bizge deyin jetip kelgen. Biraq bul shigarmanin ati nisbiy xarekterge iye. Sebebi alimnin bul shigarmasi qoljazba koshirmeleri ham hazirgi zaman ilimiy-tariyxiy adebiyatlarda da turlishe atlarda () () (< Viloyat haqiqtaini aniqlash>) () kibi atlar menen atalip kelgen. Biraq ilimiy adebiyatlarda ham oqiw sabaqliginda shigarmasi < Buxara tariyxi>atamasi bekkem orin algan. Shigarmanin turli atlar menen ataliwida biykarga emes. Bunin sebebi sonda shigarmanin Narshaxiy tarepinen jazilgan daslepki haqiqiy koshirmesi saqlap qalinbagan. Onin hazir bizge deyin jetip kelgen bolimi 1128-jilda Quva qalasinan bolgan Abiw Nasr Ahmad ibn Muhammed ibn Nasr al-Quboviy arab tilinen parsi ga qisqartirip awdarma qilgan koshirmesidir. Onnan keying jillarda NArshaxiy din bir neshe shigarmalari tahrirga ushragan, ayirim tekstleri qisqartirilgan ham songi waqiyalar tiykarinda toldirilgan.
Bul tiykarinan Abiw Nasr Ahmed Quboviyge tiyislidir. Ol Narshaxiy shigarmasi tekstin qisqartip qoyiw menen sheklenbegen, balkim Tabbariy ham basqa avtorlardin sol tiykarinan Abiw Hasan Nishapuriydin , Ibrahimnin kibi shigarmalarinan paydalanip,oni janede toltiradi. ANE SOL SEBEPLI na NArshaxiy jasap otken dawirden keying tiykarinan, 1118-1179jillardan tap 1220jillarga shekem bolip otken tarixiy waqiyalar kirip qalgan.
Bunnan min jil aldin jazilgan Narshaxiydin shigarmasi sozsiz xalqimiz tariyxshilarinin nodir deregi sipatinda juda qimbatidir. Onda MAwarnnahr ham Xorezm jerlerinin arablar tarepinen basip aliniwi arablar basqinina qarsi orayliq xalqlardin qozgalani jerli xalqalrdin siysasiy-ekonomikaliq ham madeniy omirine tiyisli maseleler tiykarinda soz baradi. 1991-jilda baspasinda A.RAsulov tarepinen tayarlanip baspadan shigarildi. Narshaxiy miyrasi xalqimizdin manawiy bayligi sipatinda awladlarga xizmet qilaveredi.