Тақризчилар: доцентлар Н

Кўргазмали қуролларни кўрсатади,
турли 
машқларни 
бажаришни 
ташкил 
этади 
ва 
аста-секин 
умумлаштиришга, 
тушунчаларни 
аниқлашга, 
қонуниятларни 
белгилашга қараб боради. 
характеридаги 
умумлаштиришга 
қараб боради. 
2-
вариант 
Ўқитувчи 
 
Ўқувчи: 
Ўқувчиларнинг 
олдига 
муаммоли вазиятни қўяди, бунда 
ўқувчининг хусусийдан умумийга 
қараб боришига ёрдам берадиган 
мустақил 
фикрлашни 
ташкил 
этади. 
 
Фактлар 
устида 
мустақил 
ўйлайди ва маъқул бўлган хулоса ва 
умумлашмалар қилади. 
 
Дедуктив метод 
Бу - умумийликдан хусусийликка, теорема, қонун, қоида, хулосалардан 
фактлар, нарса ва ҳодиса, бевосита жараённи ўзига қараб бориш усули. 
Ўқитувчи 
Ўқувчи 
Дастлаб 
умумий 
қоида, 
назарияни баён этади ва бундан 
ўқувчини 
аста-секин 
фактлар, 
конкрет ҳолатларга қараб етаклаб 
боради.
Умумий 
қонун, 
қоида, 
назарияларни ўзлаштиради, қабул 
қилади, сўнгра уларнинг амалда 
исботини кўради. 
Репродуктив метод 
 
Фикрлашнинг 
репродуктив 
характери 
ўқитувчи 
томонидан берилаётган билимларни фаол қабул қилиш ва 
эслаб қолишни кўзда тутади. Репродуктив методнинг моддий 
асоси ҳисобланган сўз воситалари, кўргазмали ва амалий 
методларсиз ушбу методни амалга ошириб бўлмайди. 
Ўқитувчи ҳикоясини репродуктив тарзда қўйганда 
фактлар, далиллар, тушунчаларни аниқ тайёр ҳолда 
шакллантиради, асосийларига эътибор беради ва уларнинг 
пухта ўзлаштирилишини таъминлайди. 
Маъруза вақтида ўқитувчи энг муҳим тушунча, илмий 
маълумотларга алоҳида эътибор беради, доскада алоҳида 
ёзувлар ташкил қилади. 
Репродуктив тарзда ташкил этилган суҳбат жараёнида 
ўқитувчи ўқувчи илгари эгаллаган фактлар, билимларга 
таянади, лекин қандайдир тахмин, ғояни муҳокама қилишни 
ташкил этмайди. 
Кўргазмали репродуктив метод ахборотларнинг ўқувчи 
томонидан фаол ва пухта ўзлаштирилишини ташкил этиш 
мақсадида қўлланилади. Бунга В.Ф.Шаталов томонидан 

---

94 
фойдаланилган таянч конспектлари мисол бўла олади. Ундан 
ўқувчи изчиллик билан эслаб қолиши керак бўлган ёрқин 
фаоллаштирувчи рақам, сўз ва чизмалар ўрин эгаллаган. 
Репродуктив характердаги амалиёт ишлари шу томони 
билан ажралиб турадики, бунда ўқувчилар олдинги 
билимларни мустақил амалиётга татбиқ этиш билан 
шуғулланмай, олдинги эгалланган кўникма ва малакаларни 
бир неча бор такрорлашни машқ қилади. 
Умуман 
олганда, 
ўқитувчининг 
репродуктив 
методи 
ўқувчиларда 
тафаккур, 
мустақиллик, 
ихчам 
фикрлаш, 
изланувчанлик кўникмалари шаклланишига ёрдам бермайди. 
Ушбу методни ортиқча қўллаш билимларни эгаллашда 
формализмга олиб келади. 
Муаммоли-тадқиқот методлари 
 
Бу ўринда ўқитувчи қуйидаги усуллардан фойдаланади: 
Муаммоли ҳолат яратади. Масалан, саволлар қўяди,