«Tasdiqlayman» O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor
I-bo’lim. Falsafaning mohiyati, rivojlanishining asosiy
Download 1.09 Mb.
|
falsafa majmua---2013
ASOSIY QISM 1-BO’LIM. FALSAFANING MOHIYATI, RIVOJLANIShINING ASOSIY BOSQIChLARI VA YO’NALIShLARI Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Falsafa tushunchasining kelib chiqishi. Falsafa shakllanishining asosiy bosqichlari. Dunyoqarashning mohiyati. Dunyoqarashning intellektual, emostional va ruhiy asoslari. Dunyoqarashning tuzilishi: dunyoni sezish, dunyoni idrok etish, dunyoni tushunish. Dunyoqarashning shakllanishida ijtimoiy muhitning roli. Dunyoqarashning tarixiy shakllari. Mif dastlabki dunyoqarash shakli. Diniy dunyoqarash. Dinning asosiy funkstiyalari. Dinning psixologik, gnoseologik, ijtimoiy va siyosiy ildizlari. Dinga nisbatan sostiologik yondashuv. Diniy e’tiqodning tarixiy shakllari (feteshizm, animizm, totemizm, magiya). Falsafa dunyoqarash shakli. Dunyoni falsafiy idrok etishning o’ziga xos xususiyati. Falsafaning predmeti va uning o’zgaruvchan xarakteri. Falsafiy bilimning tuzilishi. Falsafaning yangi sohalari. Falsafaning asosiy masalalari. Falsafani siyosiylashtirishning oqibatlari. Falsafada shubhaning roli. Falsafaning funkstiyalari. Falsafaning jamiyatdagi roli yoki amaliy falsafa. Falsafaning ijodiy xarakteri. Fan dunyoqarash shakli. Falsafa va fanning mutanosibligi, farqi. Sstientizm va antisstientizm. Fan taraqqiyoti rivojlanishining asosiy bosqichlari. Hozirgi davrda falsafaga munosabat.
Qadimgi Sharq va G`arb falsafasining vujudga kelishi va rivojlanishining umumiy qonuniyatlari. Qadimgi Sharq va G`arb falsafasining o’ziga xosligi, betakrorligi, umumiy jihatlari va farqi. Hindiston falsafasining vujudga kelishi. Xitoy falsafasining o’ziga xosligi. Qadimgi Yunoniston falsafasi. Qadimgi Markaziy Osiyoda falsafiy qarashlar. Sharq va G`arb falsafasidagi idealizm. Platonning g`oyalar dunyosi. Aristotel ta’limoti. Zardo’sht ta’limotidagi ziddiyatlar g`oyasi. Qadimgi G`arb va Sharq falsafasining muammolaridagi farqlar. O’rta asr G`arb va Sharq falsafa rivojlanishining umumiy belgilari. G`arb va Sharq falsafasida dinning hukmronligi. Teostentrizm g`oyasining ustuvorligi. O’rta asrlar Evropasida falsafiy tafakkurning rivojlanish xususiyatlari. Ilk o’rta asrlarda falsafiy tafakkur rivoji: appologetika va patristika. Avliyo Avgustin g`oyalari. Sxolastika. Nominalizm va realizm. Foma Akvinskiy ta’limoti. O’rta asr Sharq falsafasi. Markaziy Osiyoda falsafiy fikrlar rivojlanishidagi ijtimoiy-siyosiy sharoit. Markaziy Osiyo falsafasining o’ziga xos xususiyatlari. Forobiy ijodi. Beruniyning falsafiy qarashlari. Ibn Sino – qomusiy alloma. So’fizm falsafasi. Ibn Arabiy filosofemasi. Baxovuddin Naqshbandiyning falsafiy qarashlari. G`arb va Sharq tafakkur uslubining o’ziga xos xususiyatlari. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: sharzlovchi ma’ruza, axborot, klaster. Adabiyotlar: R4,R16;D2,D3,D4,D6,D7, D10,D11;Q21,Q22,Q23. Yangi va eng yangi davr falsafasi Yangi davr falsafasining rivojlanishidagi ijtimoiy-siyosiy sharoit. Ijtimoiy fanlarda tabiiy, ijtimoiy, huquq nazariyasining ishlab chiqilishi. Yangi davr G`arb va Sharq falsafasidagi asosiy muammolar. F.Bekon va T.Gobssning falsafiy qarashlari. R.Dekart va . B.Spinoza ta’limoti. G.Leybnist monadalar haqida. J.Lokk birlamchi va ikkilamchi sifatlar haqida. XVIII asr Evropa falsafasining ma’rifiy xususiyatlari. I.Kant. F.Shelling va G.Gegel falsafasi. XX-XXI asr G`arb falsafasi. XX asr o’zbek falsafasi. O’zbek falsafasi rivojlanishining asosiy yo’nalishlari. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, munozara, savol-javob asosida tushuntirish, insert texnikasi, blits so’rov Adabiyotlar: R3, R4, R16, R20; D2, D3, D4, D5, D7, D10, D11. 2-Bo’lim. ONTOLOGIYa – BORLIQ FALSAFASI Borliq – falsafa kategoriyasi Borliq falsafaning predmeti. Ontologiya tushunchasi. Borliq kategoriyasi. Falsafa tarixida borliq muammosi. Borliq masalasida falsafa va fan sintezi. Borliq tushunchasining etimologiyasi. Borliq va yuqlik dialektikasi. Borliq shakllari: tabiat borlig`i, inson borlig`i, ma’naviy borliq, ijtimoiy borliq, virtual borliq. Olamning paydo bo’lishi va evolyustiyasi. Er tarixi. Insonning paydo bo’lishi va evolyustiyasi. Birlamchi va ikkilamchi tabiatning o’zaro mushtarakligi. Tirik tabiat yoki hayotning paydo bo’lishi. Hayotning paydo bo’lishi haqidagi falsafiy optimizm. Jonli narsalarning jonsiz narsalarga bog`liqligi. Jonli narsalarning o’ziga xos xususiyatlari. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, insert usuli, tushuntirish, polilog suxbat, “dastlabki bilimlarni shakllantirish uchun savollar” usuli Adabiyotlar: R4, R14; D2, D3, D4, D10, D11, D15; Q5, Q7, Q10, Q12, Q20. Tabiat falsafasi Tabiat tushunchasi. Tabiat tushunchasining keng va tor ma’nosi. Falsafa tarixida tabiatga munosabat. Tabiat va jamiyatning o’zaro aloqadorligi. XX asr voqeligi: Ekologik tanglik. Geografik muhit tushunchasi. Geografik muhit parametrlari. Ijtimoiy rivojlanish va geografik muhitning o’zaro aloqadorligi. Geografik maktablar. Tabiiy qonunlar konstepstiyasi. Geografik determinizm. Ijtimoiy determinizm. Geosiyosat. Ijtimoiy ekologiya. Ekologik falokatlar tarixi. Ekologiyaning kelib chiqishi. Ijtimoiy ekologiya muammolari. Ekologik muammoning falsafiy ma’nosi. Biosfera va noosfera uyg`unligi. Yangi borliqning shakllanishi. Inson va noosfera. Koevolyustiya. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoliy suxbat, savol-javob, klaster, texnikasi, aqliy hujum. Adabiyotlar: R1,R4,R15,R19,R20;D2,D3,D4,D5,D6,D7,D10,D11. 3-BO’LIM. RIVOJLANISh FALSAFASI O’zaro aloqadorlik va rivojlanish qonunlari Falsafa tarixida rivojlanish haqidagi qarashlar evolyustiyasi. Rivojlanish, o’zgarish va taraqqiyot tushunchalari. Taraqqiyotning turlari. Qonun tushunchasi. Qonunlarning turlari: voqelik qonunlari, fan qonunlari, bazis va lokal qonunlar, falsafa qonunlari. Falsafa qonunlarining asosiy shakllari. Qarama-qarshilik va ziddiyat. Qarama-qarshiliklarning tasnifi. iddiyatlarning tasnifi. Ayniyat va tafovut. Ziddiyatlarning turlari. Miqdor o’zgarishlari va sifat o’zgarishlari dialektikasi. Sifat, miqdor, me’yor, xossa, sakrash kategoriyalari. Sakrashning turlari. Inkorni-inkor. Inkorni inkorda vorisiylik. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, klaster, bahs munozara. Adabiyotlar: R4,R10,R18,R19,R20,R21; D2,D3,D4,D5,D10,D11. 4-BO’LIM. GNOSEOLOGIYa – BILISh NAZARIYaSI Bilishning mazmun va mohiyati Bilish nazariyasining predmeti va uning o’ziga xos xususiyatlari. Rastionalizm. Empirizm. Perstepstiya va aperstepstiya. Gnoseologiyaning mazmuni va mohiyati. Optimizm, skeptistizm, agnostistizm. Gnoseologik relyativizm. Bilimning asosiy turlari. Bilimning asosiy shakllari: kundalik amaliy bilim, o’yin vositasidagi bilim, mifologik bilim, badiiy bilim, diniy bilim, falsafiy bilim, ilmiy bilim, shaxsiy bilim ijtimoiy bilim. Bilishda sub’ekt va ob’ektning o’zaro aloqasi. Bilish faoliyat turi. Bilishdagi qarama-qarshiliklar. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, blits so’rov, aqliy hujum, savol-javob, jamoaviy munozara.
Hissiy darajadagi bilim va uning shakllari: sezgi va idrok, xotira, xayol va tasavvur. Empirik bilim va uning shakllari: kuzatish, eksperiment, ilmiy dalillar. Fikrning hissiylikdan rastionallikka harakati. Nazariy bilim va uning shakllari: ilmiy muammo, muammo va masala. Muammoli vaziyatning bilish jarayonidagi roli, gipoteza, tamoyillar, kategoriyalar, paradigmalar. Tafakkur va uning mohiyati. Tafakkur va borliqning birligi. Tafakkurning asosiy shakllari: tushuncha, mulohoza, xulosa. Hissiy empirik va rastional bilish birligi. Bilishning empirik va nazariy darajalarini farqlash mezonlari. Intuistiya va ijod. Falsafa tarixida intuistiyaga munosabat. Intuistiyaning bilishdagi roli. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Vizual ma’ruza, aqliy hujum, savol-javob, jamoaviy munozara. Adabiyotlar: R4, R7, R9, R20; D1, D2, D3, D4, D5, D6, D10, D11; Q4, Q5, Q7. Falsafada haqiqat muammosi Haqiqat tushunchasi. Falsafa tarixida haqiqatga munosabat. Haqiqatning falsafiy asoslari. Haqiqatning asosiy shakllari. Ob’ektiv, mutlaq va nisbiy haqiqat. Haqiqatning korrespondent, kogerent va nazariy konstepstiyasi. Isbotlash va rad etish. Haqiqatni anglashda emostiya, ideal, iroda, ishonch va shubhaning roli. Verifikastiya tamoyili. Haqiqat va yanglishish, yolg`on va dezinformastiya (yolg`on axborot). Haqiqatni amaliy tekshirishning yo’llari. Amaliyot haqiqat mezoni. Haqiqatning ziddiyatli xarakteri. Haqiqatni baholash mezonlari. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, insert usuli, “dastlabki bilimlarni shakllantirish uchun savollar” usuli Adabiyotlar: R4, R7, R9, R20; D1, D2, D3, D4, D5, D6, D10, D11; Q4, Q5, Q7. 5-BO’LIM. IJTIMOIY FALSAFA Jamiyatning falsafiy tahlili Jamiyat haqidagi asosiy paradigmalar. Jamiyat haqidagi falsafiy ta’limotlar tarixi. Jamiyat paydo bo’lishining ilmiy asoslari. Jamiyatning iqtisodiy asoslari. Ijtimoiy ishlab chiqarish tushunchasi. Moddiy ishlab chiqarish. Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar. Mulk va mulkchilik masalasi. Jamiyatning ma’naviy asoslari. Informastiya va kommunikastiya. Individual ijtimoiy ong. Ijtimoiy ongning strukturasi. Ijtimoiy psixologiya. Mafkura – ijtimoiy ong elementi. Jamiyatning ijtimoiy asoslari. Ijtimoiy jamoa va guruhlar. Etnik guruhlar. Tabaqalar va sinflar. Ijtimoiy va siyosiy institutlar. Hududiy guruhlar. Ijtimoiy makon. Jamiyatning siyosiy asoslari. Jamiyatning siyosiy tizimi. Parlament respublikasi. Prezident respublikasi. Federastiya. Siyosiy tizimdagi partiyalar, tashkilotlar, jamoa tashkilotlari. Siyosat va siyosiy ong. Fuqarolik jamiyati, siyosiy erkinlik, demokratiya, fuqarolik uyushmalari, ijtimoiy tartib, fuqarolik jamiyatida barqarorlik. Jamiyat hayotiga stivilizastiya ta’siri. Stivilizastiya tushunchasi. Stivilizastiyaga turli yondashuvlar. Stivilizastiya tiplari: evropa va sharq stivilizastiyasi, liberal va an’anaviy stivilizastiya. Madaniyat, uning tuzilishi va funkstiyalari. Madaniyatlardagi umumiylik. Madaniyatning sub’ekti. Madaniy faoliyat. Madaniykommunikastiya. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, blits so’rov, aqliy hujum, savol-javob, jamoaviy munozara, klaster. Adabiyotlar: R1,R4,R7,R19,R20,R21;D2,D3,D4,D5,D10,D11. Falsafiy antropologiya (Inson haqidagi ta’limot) Inson falsafiy muammo sifatida. Falsafa tarixida insonning kelib chiqishi haqidagi ta’limotlar. Insonni falsafiy tushunishning o’ziga xos xususiyati. Insonning ko’p o’lchovligi. Sharq falsafasida inson muammosi. Inson masalasida G`arb an’anasi. Falsafiy antropologiyaning paydo bo’lishi va rivojlanishi, predmeti va vazifalari. Insonning bioijtimoiy mohiyati. Insonni tushunishda dualizm va monizm. Insonga introvertiv va ekstrovertiv yondashuvlar. Insonga oid sostiostentrik konstepstiyalar. Inson masalasiga teostentrik yondashuvlar. Insonga nisbatan biologizatorlik va sostiologizatorlik konstepstiyalari. Hayotning mazmuni va unda insonning vazifasi. Hayotda insonning vazifasi va uning mohiyati. Hayotni tark etish bosqichlari: ijtimoiy, ruhiy, biologik o’lim, miyaning o’limi. Insonni falsafiy nuqtai nazardan o’rganishning zarurati. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, aqliy hujum, jamoaviy munozara, b.b.b.texnikasi. Adabiyotlar: R1, R2, R4, R7, R20, R21; D2, D3, D4, D10, D11; Q1, Q2, Q3, Q4, Q10, Q11, Q12, Q13, Q14, Q16, Q17, Q24. Globallashuvning falsafiy muammolari Globallashuv – yangi falsafiy mavzu. Globallashuv xodisasi. Globalistika. Global jarayonlarning kurtaklari. Fundamental globallashuv. Global muammolarning ko’pjihatliligi. Global muammolar- globallashuvning oqibati sifatida. Ijtimoiy rivojlanishning jadallashuvida global tendenstiyalarni anglashning ahamiyati. Texnooptimizm. Texnopessimizm. Ekopessimizm. Global muammolarni hal qilishda falsafaning roli. Global muammolarning mohiyati. Muammolarning turli darajalari: xususiy, milliy, mahalliy, mintaqaviy muammolar. Globallik mezonlari. Hozirgi davrning asosiy global muammolari: demografik tizim, ta’lim muammosi, sog`liqni saqlash muammosi, oziq-ovqat muammosi, iqtisodiy rivojlanishning noteksligi, energetika va hom ashyo resurslari, urush va tinchlik muammosi. Global ongni shakllantirish zarurati. Global muammolarni hal qilishda xalqaro kuchlar birlashuvining ahamiyati, global muammolarni hal qilishda hususiy va umumiy manfaatlar. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, aqliy hujum, savol-javob, munozara, audiovizual taqdimot. Adabiyotlar: R4, R10, R19, R20, R21, R22, R25; D2, D3, D4, D5, D10, D11; Q19 “Falsafa” fani bo’yicha ma’ruza mashg’ulotlarning kalendar tematik rejasi:
Seminar mashg’ulotlari mavzulari I-BO’LIM. FALSAFANING MOHIYATI, RIVOJLANISHINING ASOSIY BOSQICHLARI VA YO’NALISHLARI Yangi va eng yangi davr falsafasi Yangi davr falsafasining rivojlanishidagi ijtimoiy-siyosiy sharoit. Ijtimoiy fanlarda tabiiy, ijtimoiy, huquq nazariyasining ishlab chiqilishi. Yangi davr G`arb va Sharq falsafasidagi asosiy muammolar. F.Bekon va T.Gobssning falsafiy qarashlari. R.Dekart va . B.Spinoza ta’limoti. G.Leybnist monadalar haqida. J.Lokk birlamchi va ikkilamchi sifatlar haqida. XVIII asr Evropa falsafasining ma’rifiy xususiyatlari. I.Kant. F.Shelling va G.Gegel falsafasi. XX-XXI asr G`arb falsafasi. XX asr o’zbek falsafasi. O’zbek falsafasi rivojlanishining asosiy yo’nalishlari. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, o’quv vizual taqdimot, polilog-guruhiy suhbat usuli, slaydlar. Adabiyotlar: R4,R16,R17;D2,D3,D4,D6,D10,D12;Q8,Q10,Q11,Q12,Q13,Q14,Q15. II-BO’LIM. ONTOLOGIYA – BORLIQ FALSAFASI Falsafada substanstiya va materiya muammosi Substanstiya muammosi. Substanstiya va substrat tushunchasi. Falsafa tarixida substanstiyaga monistik, dualistik, plyuralistik yondashuvlar. Materialistik va idealistik monizm. Cubstanstiyaning xususiyatlari: o’z-o’zini belgilash (o’z-o’zining sababchisi hisoblanadi, uni yaratib va yo’q qilib bo’lmaydi); universallik (hech narsaga bog`liq bo’lmagan, barqaror, o’zgarmas va mutlaq birinchi negizni ifodalaydi); kauzallik (barcha hodisalarning umumiy sababiy bog`liqligini o’z ichiga oladi); yagonalik (birinchi negizning yagonaligini nazarda tutadi); yaxlitlik (mohiyat va mavjudlikning birligini ko’rsatadi). Materiya shakllarining turli-tumanligi. Materiyaning tashkil topish darajalari. Geostentrik va nogeostentrik moddiy tizimlar. Atributlarning mumiy mazmuni. Organik, noorganik va ijtimoiy tizimlar. Dunyoning yaxlitligi va rang-barangligi. Dunyo birligining fundamental asoslari. Dunyoning birligi haqidagi fan dalillari. Relyativistik kosmologiya. Olamning birinchi relyativistik modeli. Kengayuvchi olam gipotezasi. Harakatdagi olam gipotezasi. Dunyoning chekliligi va cheksizligi. Ekstensiv va intensiv cheksizlik. Potenstial va aktual cheksizlik. Cheklilik va cheksizlikning ziddiyati.
Makon va vaqt borliqning fundamental shakllari. Falsafa tarixida makon va vaqt talqini. Makon va vaqtga substanstional va relyastion yondashuvlar. Makon va vaqtning dinamik va statik konstepstiyalari. Nisbiylik nazariyasi. Makonning ko’p o’lchovligi. Ijtimoiy makon. Ijtimoiy vaqt. Makon va vaqtning harakatdagi materiyaga bog`liqligi. Makon va vaqtning umumiy xossalari: ob’ektivlik, abadiylik, cheksizlik va ichki ziddiyatlilik. Makon – vaqt kontinuumining to’rt o’lchovliligi. Makon va vaqtning metrik va tipologik xossalari. Makon va vaqtning izotropligi va bir xilliligi. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: tezkor so’rov, klaster, glossari, grafik organayzerlar, venna diagrammasi. Adabiyotlar: R4, R14; D2, D3, D4, D10, D11, D15; Q5, Q7, Q10, Q12, Q20. Inson borlig`i Inson borlig`ining o’ziga xos xususiyatlari. Falsafa tarixida inson borlig`iga munosabat. Jon haqidagi ta’limot. Individuallik borlig`i. Ongning tabiati. Ong va jonning tenglashtirilishi. Ong haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi. Ongning strukturasi va funkstiyalari. Ijtimoiy jarayonlarda onglilik va ongsizlikning namoyon bo’lishi. Ongsizlik tabiati. Individual ong borlig`i. Ijtimoiy ong borlig`i. Irrastionalizm ong haqida. Ong bosh miya funkstiyasi sifatida. Ong falsafiy muammo sifatida. Ongning materialistik konstepstiyasi. Til va ong. O’zlikni anglash. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: tezkor so’rov, glossari, o’quv vizual taqdimot, polilog-guruhiy suhbat usuli, slaydlar. Adabiyotlar: R1,R2,R4,R11;D2,D3,D4;Q1,Q2,Q3,Q4,Q9,Q12,Q17,Q19,Q24. III-BO’LIM. RIVOJLANISH FALSAFSI Falsafa kategoriyalari Kategoriya tushunchasi va ularning turlari: fan kategoriyalari xususiy ilmiy kategoriyalar, falsafa kategoriyalari. Falsafa tarixida kategoriyalarga turli munosabatlar. Aprior tushunchasi. Dialektikaning asosiy tushunchalari – narsa, aloqa. Aloqalarning tasnifi. Aloqalar uchun asos. Falsafa kategoriyalarining tasnifi. Sistema, element, struktura. Sistemalarning o’ziga xos xususiyatlari. Ayrimlik, yakkalik, xususiylik, umumiylik. Butun va qism. Yaxlitlik antinomiyalari. Yaxlitlik tiplari. Mazmun va shakl. Shakl narsaning g`oyasi. Formalizm. Mohiyat va hodisa. Mohiyat va mavjudlik. Mohiyat va hodisa dialektikasi. Sabab va oqibat. Sabab tushunchasi. Sabab va oqibat dialektikasi. Bahona va shart. Sinergetika sababiyat haqida. Zaruriyat va tasodif. Zaruriyat va tasodif dialektikasi. Imkoniyat va voqelik. Imkoniyatlarning turlari. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, glossari, b.b.b.texnikasi, test variantlari bilan ishlash. Adabiyotlar: R4,R10,R18,R19,R20,R21; D2,D3,D4,D5,D10,D11. IV-BO’LIM. GNOSEOLOGIYA-BILISH NAZARIYASI Hissiy, empirik, nazariy, mantiqiy va intuitiv bilish darajalari Hissiy darajadagi bilim va uning shakllari: sezgi va idrok, xotira, xayol va tasavvur. Empirik bilim va uning shakllari: kuzatish, eksperiment, ilmiy dalillar. Fikrning hissiylikdan rastionallikka harakati. Nazariy bilim va uning shakllari: ilmiy muammo, muammo va masala. Muammoli vaziyatning bilish jarayonidagi roli, gipoteza, tamoyillar, kategoriyalar, paradigmalar. Tafakkur va uning mohiyati. Tafakkur va borliqning birligi. Tafakkurning asosiy shakllari: tushuncha, mulohoza, xulosa. Hissiy empirik va rastional bilish birligi. Bilishning empirik va nazariy darajalarini farqlash mezonlari. Intuistiya va ijod. Falsafa tarixida intuistiyaga munosabat. Intuistiyaning bilishdagi roli. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Vizual ma’ruza, aqliy hujum, savol-javob, jamoaviy munozara. Adabiyotlar: R4, R7, R9, R20; D1, D2, D3, D4, D5, D6, D10, D11; Q4, Q5, Q7. Bilish metodologiyasi: asosiy tushunchalar Metod va metodologiya tushunchasi. Metod va metodika. Metodlarning tasnifi: Fan metodlari: formal, empirik, nazariy tadqiqot, izohlash. Falsafa metodlari: dialektika, metafizika, sofistika, eklektika, sinergetika. Ob’ektiv va sub’ektiv dialektika. Yangi metefizika va eski metafizika. Sinergetikaning asosiy tamoyillari: bifurkastiya, fluktuastiya, dissipativ tizim, attraktor. Umumilmiy metodlar, xususiy ilmiy metodlar, fanlararo tadqiqot metodlari. Ijtimoiy gumanitar fanlar metodlarining o’ziga xos xususiyatlari. Hozirgi zamon metodologiyasi: kumatoid, keys stadis, abdukstiya. Evristika yangi metodologik tamoyil. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: “Muhokama” usuli, audiovizual materiallar bilan ishlash. Adabiyotlar: R4, R6, R14, R20, R21; D2, D3, D4, D6, D10, D11. Axborotlashuvning falsafiy asoslari Axborot, axborotlashgan jamiyat, axborot texnologiyalari tushunchasi. Axborot va informastion vaziyat. Informastion vaziyat elementlari. Axborot sub’ekti va ob’ekti. Informastiyaning boshqaruv jarayon bilan aloqasi. Ijtimoiy axborot. Ijtimoiy–kommunikativ jarayonning asosiy omili. Ilmiy axborot. Ilmiy axborot yangi bilim qabul qilish shakli. Informatika. Informatizastiya. Axborot texnikasi. Axborot texnologiyalari. Jamiyatning axborotlashuvi konstepstiyasi. Ijtimoiy jarayonlar axborotlashuvinig o’ziga xos jihatlari. Nanotexnologiyalar. Axborot inqilobi. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Aqliy hujum, savol-javob, jamoaviy munozara, klaster. Adabiyotlar: R1, R4, R7, R9, R10, R18, R20, R21, R24, R25; D2, D3, D4, D10, D11. 5-BO’LIM. IJTIMOIY FALSAFA Jamiyatning falsafiy tahlili Jamiyat haqidagi asosiy paradigmalar. Jamiyat haqidagi falsafiy ta’limotlar tarixi. Jamiyat paydo bo’lishining ilmiy asoslari. Jamiyatning iqtisodiy asoslari. Ijtimoiy ishlab chiqarish tushunchasi. Moddiy ishlab chiqarish. Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar. Mulk va mulkchilik masalasi. Jamiyatning ma’naviy asoslari. Informastiya va kommunikastiya. Individual ijtimoiy ong. Ijtimoiy ongning strukturasi. Ijtimoiy psixologiya. Mafkura – ijtimoiy ong elementi. Jamiyatning ijtimoiy asoslari. Ijtimoiy jamoa va guruhlar. Etnik guruhlar. Tabaqalar va sinflar. Ijtimoiy va siyosiy institutlar. Hududiy guruhlar. Ijtimoiy makon. Jamiyatning siyosiy asoslari. Jamiyatning siyosiy tizimi. Parlament respublikasi. Prezident respublikasi. Federastiya. Siyosiy tizimdagi partiyalar, tashkilotlar, jamoa tashkilotlari. Siyosat va siyosiy ong. Fuqarolik jamiyati, siyosiy erkinlik, demokratiya, fuqarolik uyushmalari, ijtimoiy tartib, fuqarolik jamiyatida barqarorlik. Jamiyat hayotiga stivilizastiya ta’siri. Stivilizastiya tushunchasi. Stivilizastiyaga turli yondashuvlar. Stivilizastiya tiplari: evropa va sharq stivilizastiyasi, liberal va an’anaviy stivilizastiya. Madaniyat, uning tuzilishi va funkstiyalari. Madaniyatlardagi umumiylik. Madaniyatning sub’ekti. Madaniy faoliyat. Madaniykommunikastiya. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Muammoli ma’ruza, blits so’rov, aqliy hujum, savol-javob, jamoaviy munozara, klaster. Adabiyotlar: R1,R4,R7,R19,R20,R21;D2,D3,D4,D5,D10,D11. Tarix falsafasi Tarix falsafasining predmeti. Tarix falsafasiga oid qarashlar evolyustiyasi. Tarix falsafasining tuzilishi: tarix falsafasi ontologiyasi, gnoseologiyasi, tarix falsafasi tarixi. Tarix falsafasi funkstiyalari: dunyoqarashga doir funkstiyasi, nazariy funkstiyasi, prognostik funkstiyasi. Tarix falsafasining hozirgi konstepstiyalari. Tarix falsafasining noseologik yo’nalishi. Ontologik va aksiologik konstepstiyalar. Tarixiy jarayon mazmuni va uning yo’nalishi. Tarixga formastion va stivilizastion yondashuvlar. Tarix falsafasida tarixiy taraqqiyot g`oyasi. Tarixiy taraqqiyot mezonlari. Tarixiy jarayonda zaruriyat va erkinlik. Tarixiy zaruriyat. Zaruriyat va erkinlik dialektikasi. Tarixda shaxsning roli.
Qadriyat tushunchasi va uning umumiy tavsifi. Qadriyatlarning tabiati va mohiyatini tushunishga nisbatan yondashuvlar: naturalistik psixologizm, personalistik optimizm, aksiologik transstendentalizm, madaniy tarixiy relyativizm, qadriyatlarning sostiologik konstepstiyasi. Qadriyat kategoriyasining mazmuni: qadriyatning ijtimoiy mohiyati. Qadriyatning funkstional ahamiyati. Qadriyatning shaxsga doir mazmuni. Qadriyatlar va baholar. Baholashning mohiyati. Baholash strukturasi. Baholash predmeti. Baholash sub’ekti. Baholash asosi. Ehtiyojlar va qadriyatlar. Qadriyatlarning turlari: moddiy qadriyatlar, ma’naviy qadriyatlar, ijtimoiy siyosiy qadriyatlar, individual yoki shaxsga doir qadriyatlar. Jamiyat va inson hayotida qadriyatlarning roli. Oliy qadriyatlar. Sog`lik va erkinlik qadriyat sifatida. Bilim qadriyat sifatida. Shaxsning qadriyatlarga munosabati. Qadriyatlar ierarxiyasi.
Ijtimoiy bashorat tushunchasi: uning tiplari, metodlari. Bashoratning turlari: kundalik bashorat, ilmiy bashorat, ijtimoiy bashorat qilish, intuitiv bashorat. Ijtimoiy bashoratning sub’ektiv va ob’ektiv asosi. Prognozlashtirishning metodlari: ekstropolyastiya metodi, tarixiy analogiya, modellashtirish metodi, ekspertiza usulida baholash, kelajakni prognozlashtirish. Normativ prognoz, analitik prognoz, prognoz ogohlantirish. Prognozlashtirishning ijtimoiy jarayonlarga ta’siri. Kelajakni prognozlashtirishning o’ziga xos xususiyatlari. Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: Aqliy hujum, savol-javob, munozara, audiovizual taqdimot. Adabiyotlar: R4, R10, R19, R20, R21, R22, R25; D2, D3, D4, D5, D10, D11; Q19 Seminar mashg`ulotlarning tavsiya etiladigan taxminiy mavzulari: Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Qadimgi va o’rta asr falsafasi. Yangi va eng yangi davr falsafasi. Ontologik kategoriyalarning falsafiy tahlili. Tabiat falsafasi. Inson borlig`i. O’zaro aloqadorlik va rivojlanish qonunlari. Falsafa kategoriyalari. Bilishning mazmun va mohiyati. Hissiy, empirik, nazariy, mantiqiy va intuitiv bilish darajalari. Falsafada haqiqat muammosi. Nazariya va amaliyot birligi. Bilish metodologiyasi: asosiy tushunchalar. Axborotlashuvning falsafiy asoslari. Tushunish va tushuntirish. Jamiyatning falsafiy tahlili. Tarix falsafasi. Falsafiy antropologiya (Inson haqidagi ta’limot). Aksiologiya – qadriyatlar falsafasi. Faoliyat falsafasi (prakseologiya). Ijtimoiy prognozlashtirish muammosi. Globallashuvning falsafiy muammolari. “Falsafa” fani bo’yicha seminar mashg’ulotlarning kalendar tematik rejasi:
Mustaqil ishlarni tashkil etishning shakli va mazmuni Mustaqil ta’limning turli xil shakllari mavjud bo’lib, bunda asosiy e’tibor talabaning berilgan mavzular (amaliy masalalar, topshiriqlar va keys-stadilar)ni mustaqil ravishda, ya’ni auditoriyadan tashqarida bajarishi, o’qib o’rganishi va shu yo’nalish bo’yicha bilim va ko’nikmalarini chuqurlashtirishiga qaratiladi. Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning xususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi: darslik yoki o’quv qo’llanmalar bo’yicha fanlar boblari va mavzularini o’rganish; tarqatma materiallar bo’yicha ma’ruzalar qismini o’zlashtirish; mustaqil ishlar, keys-stadilar bilan ishlash; maxsus yoki ilmiy adabiyotlar (monografiyalar, maqolalar) bo’yicha fanlar bo’limlari yoki mavzulari ustida ishlash; fanga oid statistik ma’lumotlarni o’rganish, ularni tahlil qilish; talabaning o’quv-ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog`liq bo’lgan fanlar bo’limlari yoki mavzularni chuqur o’rganish; faol va muammoli o’qitish usulidan foydalaniladigan o’quv mashg`ulotlari; masofaviy (distanstion) ta’lim. talabalarning mustaqil ishlarini referat, seminar, ma’ruza tayyorlash, Prezident asarlarini konspektlashtirish va boshqa shakllarda tashkil etilishi tavsiya etiladi. Mustaqil ish mavzularini belgilashda ma’ruza va seminar mashg`ulotlari mavzularini to’ldirishga harakat qilinishi lozim. Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning taxminiy mavzulari: 1. Falsafiy dunyoqarashning o’z-o’zini anglashdagi roli. 2. Falsafa va fan mutanosibligi. 3. Sstientizm va antisstientizm. 4. Bilish inson ma’naviy kamoloti omili. 5. Tarix falsafasi va falsafa tarixi. 6. Inson oliy qadriyat. 7. Globallashuv sharoitida antropologik inqirozning oldini olishning zaruriyati. 8. Ilmiy va ijtimoiy prognozlashtirishning o’zaro aloqadorligi. 9. Ontologik va munosabatdosh kategoriyalarning uyg`unligi. 10. Milliy va umuminsoniy qadriyatlar. Talabalar mustaqil ta'limining mazmuni va hajmi
Fanning o’quv yuklamasi Download 1.09 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||