Tasdiqlayman” O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Navoiy akademik litseyi direktori, podpolkovnik

Laboratoriya ishi: Tok manbayining EYuK va ichki qarshiligini aniqlash. Tok manbayi. Kondensatorlarto‘plami. Ampermetr. Voltmetr. Reostat. Qarshiliklar to‘plami. Ketma-ket va parallel ulash qurilmasi. Ommetr. Shunt va qo‘shimcha qarshilik. Turli kuchlanishli tok manbalari. O‘tkazgichlar. Izolyatorlar. Termometr. Tok o‘tkazgichli moddalar. Kalit. Ulashsimlari.	2	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma
I.6-9, II.10-21
	Vakuumda elektr toki. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Metall o‘tkazgichlar qarshiligining temperaturaga bog‘liqligi. Yarimo‘tkazgichlarda xususiy o‘tkazuvchanlik. Aralashmali o‘tkazuvchanlik. Yarimo‘tkazgichli asboblar (diod, tranzistor) va ularning texnikada qo‘llanilishi. Mustaqil ish: Masalalar yechish.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Masalalar yechish.. Tok manbayi. Ampermetr. Voltmetr. Qarshiliklar to‘plami. Yarim o‘tkazgichli moddalar. Vakumli ballon. Diod. Triod. Tranzistor. Neon gazi bilan to‘ldirilgan lampa. Turli kuchlanishli tok manbalari. O‘tkazgichlar. Izolyatorlar. Termometr. Tok o‘tkazgichli moddalar. Kalit. Ulashsimlari.Masalalar yechish	2	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
	Jami:	36
II-semestr
	Magnit maydoni, Magnit maydonini tavsiflovchi kattaliklar. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Bir jinsli magnit maydonning tokli ramkani aylantiruvchi momenti.Tokli to‘g‘ri o‘tkazgichning halqa vag‘altakning magnit maydoni.Tokli o‘tkazgichni magnit maydonda ko‘chirishda bajarilgan ish. Masalalar yechish	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
	Tokli o’tkazgichlarning o’zaro ta’sir kuchi. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Bir jinsli magnit maydonida zaryadli zarraning harakati. Lorens kuchi.. Magnitrezonans tomografiyasi(MRT) ning ishlash prinsipi. Mustaqil ish: Masalalar yechish. Namoyish tajribalari: 1. Tokli to‘g‘ri o‘tkazgichning magnit maydoni. 2. Tokli halqaning magnit maydoni. 3. Bir jinsli magnit maydonning tokli ramkani aylantiruvchi momenti. 4. Tokli o‘tkazgichlarning o‘zaro ta’sir kuchi.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Elektromagnit induksiya hodisasi. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Induksiya elektr yurituvchi kuch. Faradey qonuni.O‘zinduksiya hodisasi. O‘zinduksiya EYuK. Induktivlik. Mustaqil ish: Faradey qonuni.	2	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
	Moddalarning magnit xossalari. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Magnit maydon energiyasi. Mustaqil ish: Zamonaviy induksion generator. Namoyish tajribalari: 1. Zamonaviy induksion generator. 2. O‘zinduksiya hodisasi. 3. O‘zinduksiya EYuK. Solenoidning induktivligi. 4. Magnit oqimi.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Erkin elektromagnit tebranishlar (tebranish konturi). Nazariy mashg’ulot mazmuni: Tebranish konturida energiyaning o‘zgarishi. Tebranishlarni grafik ravishda tasvirlash. So‘nuvchan elektromagnit tebranishlar. Tranzistorli elektromagnit tebranishlar generatori. Mustaqil ish: Masalalar yechish.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	O’zgaruvchan tok zanjiridagi aktiv qarshilik. Nazariy mashg’ulot mazmuni: O‘zgaruvchan tok zanjiridagi kondensator. O‘zgaruvchan tok zanjiridagi induktiv g‘altak. Aktiv qarshilik, induktiv g‘altak va kondensator ketma-ket ulangan o‘zgaruvchan tok zanjiri uchun Om qonuni. O‘zgaruvchan tok zanjiri uchun rezonans hodisasi. Mustaqil ish: O‘zgaruvchan tok zanjiridagi kondensator.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Elektromagnit tebranishlarning tarqalishi. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Elektromagnit to‘lqin tezligi.Elektromagnit to‘lqinlarning umumiy xossalari (ikki muhit chegarasida qaytishi va sinishi). To‘lqinni xarakterlovchi asosiy tushuncha va kattaliklar. Mustaqil ish: Masalalar yechish.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Radioaloqaning fizik asoslari. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Eng sodda radioning tuzilishi va ishlashi.Radioqabulning fizik asoslari. Radiolokatsiya. Teleko‘rsatuvlarning fizik asoslari. Toshkent–teleko‘rsatuv vatani.	2	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
	Yorug’lik interferensiyasi va difraksiyasi. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Yorug‘lik interferensiyasi va difraksiyasi haqida tushuncha berish. Mustaqil ish: Masalalar yechish.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Masalalar yechish. Yorug‘lik interferensiyasi va difraksiyasiga doir masalalar yechish.	2	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
	Yorug’likning qutblanishi. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Infraqizil nurlanish. Ultrabinafsha nurlanish. Rentgen nurlanish va uning tatbiqi. Yorug‘lik oqimi. Yorug‘lik kuchi. Yoritilganlik qonuni. Namoyish tajribalari: 1. Elektromagnit tebranishlarning tarqalishi. 2. Elektromagnit to‘lqinlarning umumiy xossalari (ikki muhit chegarasida qaytishi va sinishi). 3. Eng sodda radioning tuzilishi va ishlashi. 4. Yorug‘lik interferensiyasi. 5. Yorug‘lik difraksiyasi. Difraksion panjara. 6. Yorug‘lik dispersiyasi. Spektral analiz.7. Yorug‘likning qutblanishi.	2	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
	Maxsus nisbiylik nazariyasining asoslari. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Tezliklarni qo‘shishning relyativistik qonuni. Mustaqil ish: Masalalar yechish	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Massaning tezlikka bog’liqligi. Relativistik dinamika. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Massa va energiyaning o‘zaro bog‘liqlik qonuni.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
	Kvant fizikasining paydo bo’lishi. Nazariy mashg’ulot mazmuni: tezliklarni qo‘shishning relyativistik qonuniga muvofiq yorug’likning vakuumdagi tezligi chegaraviy tezlikbo’lib, undan kata tezlikka erishish mumkin emas. klassik mexanika tasavvurlariga muvofiq massa o’zgarmas kattalikdir. Lekin 1901- yilda o’tkazilgan tajribalar harakatlanayotgan elektronning tezligi ortishi bilan massasi ham ortib borishini ko’rsatdi.Relyativistik mexanikada tezlikning o’zgarishi massaning o’zgarishiga, bu esa, o’z navbatida, to’la energiyaning o’zgarishiga olib keladi.demak, to’la energiya E va massa m orasida o’zaro bog’lanish mavjud. Bu bog’lanish tabiatning fundamental qonuni bo’lib, eynshteyn tomonidan aniqlangan va quyidagi ko’rinishga ega. E=mc^2 sistemaning to’la energiyasi uning massasining yorug’likning vakuumdagi tezligining kvadratiga ko’paytmasiga teng. Agar jism tinch holatda bo’lsa, uning tinchlikdagi energiyasi Eo=moc^2 formulasi bilan aniqlanadi kabi tushunchalarni ko’rgazmali qurollar yordamida tushuntirish, aqliy hujum kabi usullardan foydalanib tushuntirish. Mustaqil ish: mavzuni o’qib kelish beriladi.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Fotonning impulsi. Yorug’lik bosimi. Nazariy mashg’ulot mazmuni: ichki fotoeffektni kuzatish, fotoelementlar yordamida fototokni hosil qilish ,fotorezistor qarshiligini yorug’lik oqimiga bog’liqligini o’rganish,fotoelementli relening tuzilishini va ishlashini o’rganishga doir namoyish tajribalar o’tkazish orqali shakllantiriladi.Fotoeffektning texnikada qo‘llanilishi. yorug‘lik materiyaning murakkab shakli bo‘lib,u ikki xil: ham korpuskulyar, ham to‘lqin tabiatga egadir. Bunga yorug’likning korpuskulyar-to‘lqin dualizmi deyiladi.Ayni paytda ular bir-birini to‘ldirib, yorug’lik bilan bog’liq bo‘lgan barcha jarayonlarni tushuntirib bera oladi. Geliotexnika – Quyosh energiyasidan texnik maqsaqlarda foydalanish usullari haqidagi fandir. Boshqacha aytganda, Quyosh nurlari energiyasini foydalanish uchun qulay bo‘lgan boshqa turdagi energiyaga aylantirish bilan shug’ullanuvchi soha. Quyosh nurlari energiyasini boshqa turdagi energiyaga aylantirish sohasida O‘zbekiston FA ning fizika-texnika institutida, 60-yillarda G.Umarov tomonidan boshlangan ilmiy tadqiqot ishlari hozirgacha davom etmoqda. 1987-yili Toshkent viloyatining Parkent tumanida akademik S.Azimov rahbarligida quvvati MVt bo‘lgan Katta Quyosh Sandoni qurildi.KQS fokus masofasi 18m, o‘lchami 52x42m bo‘lgan ikki ko‘zguli optik energetik qurilmadir. O‘zbekiston Quyoshli yurt bo‘lganligi sababli Quyosh energiyasidan foydalanish yuqori natija beradi. O‘zbekiston zaminida Quyosh nuri tushib turadigan vaqt o‘rtavha 3000soatni tashkil qilib, tushayotgan energiya zichligi bir metr kvadratiga 10^10 kal. ni tashkil etadi. Shuning uchun ham Quyosh energiyasidan foydalanish O‘zbekistonda istiqbolli sohalardan biri hisoblanadi kabi tushunchalarni ko’rgazmali qurollar yordamida tushuntirish, bahs-munozara,og’zaki so’rov kabi usullardan foydalanib tushuntirish. Masalalar yechish	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
	Atomning Bor modeli. Bor postulatlari. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Lazer va ularning turlari. Atom yadrosining tarkibi. Bog‘lanish energiyasi. Massa defekti.Radioaktiv nurlanishni va zarralarni qayd qilish usullari. Radioaktivlik yemirilishqonuni. Masalalar yechish. Mustaqil ish: Lazer va ularning turlari.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
		1
	Yadro reaksiyalari. Siljish qonuni. Elementar zarralar. Nazariy mashg’ulot mazmuni: Atom energetikasining fizik asoslari. Yadro energiyasidan foydalanishda xavfsizlik choralari. atomning kattaligi 10^-10m bo‘lgan bir paytda yadroning kattaligi 10 ^-14-10 ^-15 m ni tashkil etadi. Atom massasining qariyb 95 foizi yadroda joylashgan. Rus fizigi D.I.Ivanenko va nemis fizigi V.Geyzenberg atom yadrosi- proton va neytronlardan tashkil topgan degan g‘oyani ilgari surdilar. Tartib raqami (Z) bir xil, lekin massa soni (A) turlicha bo‘lgan elementlar izotoplar deyiladi. Massa soni(A) bir xil, lekin tartib raqami (Z) turlicha bo‘lgan elementlar izobarlar deyiladi. Yadroni alohida nuklonlarga bajratish uchun zarur bo‘lgan energiyaga yadroning bog’lanish energiyasi deyiladi. Yadroning bog’lanish energiyasi uning barqarorligining o‘lchovidir. Ebog’ =Δm c ^2=(Z mp +(A-Z)mn –mya )c^2 bu formula yadroning bog’lanish energiyasi ni ifodalaydi. Solishtirma bog’lanish energiyasi deb, har bir nuklonga to‘g‘ri keluvchi bog’lanish energiyasiga aytiladi.Atom energiyasi birligi MeV larda , Massasi massa atom birligi(mab) da ifodalanadi kabi tushunchalarni ko’rgazmali qurollar yordamida tushuntirish, mashq bajarish,aqliy hujum kabi usullardan foydalanib tushuntirish. Masalalar yechish.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
	O’zbekistonda yadro fizikasi sohasidagi tadqiqotlar va ularning natijalaridan xalq xo’jaligida foydalanish. Nazariy mashg’ulot mazmuni: yadro reaksiyalari atom yadrolarining o‘zaro bir-birlari bilan yoki yadro zarralari bilan ta’sirlashishlari natijasida boshqa yadrolarga aylanishidir. Og‘ir yadrolarning bo‘linishi bog’lanish energiyasining massa soniga bog’liq.Yadrodagi nuklonlar soni ortishi bilan bog’lianish energiyasi kamaya boradi.Demak og‘ir yadrolar o‘rta yadroga aylansa,har bir nuklon uchun 1MeV dan energiya ajralib chiqarar ekan. 1938-1939 yillarda nemis fiziklari O.Gan va F.Shtrassmanlar neytron bilan bombardimon qilingan yran yadrosi ikkita ba’zan uchta bo‘lakka bo‘linishi va bunda katta miqdorda energiya ajralishini aniqlaganlar. Bu jarayonga uzluksiz zanjir reaksiya deyiladi. Og‘ir yadrolarning bo‘linish zanjir reaksiyasini amalga oshirish va boshqarish imkonini beradigan qurilmaga yadro reaktori deyiladi. Birinchi yadro reaktori 1942-yilda E.Fermi rahbarligida Chikago universiteti qoshida qurilgan. yadro yonilg’isi(uran) faol zonaga oralarida neytronlarni sekinlatgich joylashtirilgan tayoqchalar sifatida kiritiladi.Tayoqchalar yordamida istalgan paytda zanjir reaksiyani to‘xtatib qo‘yish mumkin. Juda yoqori temperaturalarda yuz beradigan reaksiyalarga termoyadro reaksiyalari deyiladi,yengil yadrolarning qo‘shilib og‘irroq yadro hosil qilishiga esa termoyadro sintezi deyiladi. Quyoshning 80 foizi dan ortig’i vodorod atomlari va 18 foizdan ortig’ini geliy atomlari tashkil etadi.quyosh atmosferasi fotosfera, xromosfera va tojdan iborat.quyosh yadrosida ham termopyadro sintezi ro‘y beradi kabi tushunchalarni ko’rgazmali qurollar yordamida tushuntirish, klaster,aqliy hujum kabi usullardan foydalanib tushuntirish.	1	fizikadan rangli plakat lar to’plami, slaydlar to’plami, turli xil tarqatmalar	Kompyuter, proyekter, chizmalar, sxemalar	ma’ruzalar matni, stendlar, mavzuga oid asboblar	yozma	I.6-9, II.10-21
		1
	Jami:	72

5.