Tasdiqlayman” Qashqadaryo viloyati favqulodda vaziyatlar boshqarmasi boshlig’i polkovnik F. Mirzayev

Kutishzo‘riqishi – faoliyatto‘xtatilganvaqtdaishchia’zolarnishaylikholatidatutishzarurligidankelibchiqqanzo‘riqish.
Motivatsiyalizo‘riqish – qarorqabulqilishuchunmezonlarnitanlash, vaj-sabablarkurashuvibilanbog‘liqzo‘riqish.
Xorish-charchash – uzoqmehnatqilishnatijasidakelibchiqqanmehnatqobiliyatiningvaqtinchalikpasayishibilanbog‘liqzo‘riqish.
Inson, shuningdekhaddanortiqtashvishlanishvanoto‘g‘rihissiyotningrivojlanishidanhamjabrlanishimumkin.
Odamlarninghissiybarqarorliginirivojlantirishvamustahkamlashmumkinvazarur. Qiyinchiliklarga, xavf-xatarga, sharoitningto‘satdanmurakkablashuvigaruhiytayyorgarlikdantashqari, insonningkuchlistressholatigabo‘lganshaxsiyreaksiyasivaruhiychidamiuningg‘oyaviyishonchi, dunyoqarashi, qiziqishlariga, masalaningqandayqo‘yilganligiga, burch, mas’uliyat, birodarlikhissigahambog‘liq.
Hissiyotningkuchliqo‘zg‘alishidabirinchinavbatdaaqliyfaoliyat – vaziyatnibaholashvaqarorqabulqilish - qiyinlashadi. Stressganisbatanruhiybarqarorliknichiniqtirishaynananashuengbo‘sh, zaifbo‘g‘ingaqaratilishivaikkiyo‘nalishbo‘yichaolibborilishikerak. 1-yo‘nalish – avvaldanzarurqarorlarnitayyorlabqo‘yishvazarurharakatlarniishlabchiqish; 2-yo‘nalish – tinglovchilarningsharoitbirdano‘zgarganvaqtdatezqarorqabulqilishdafikrlashqobiliyatlarinimaxsusmashqlaryordamidaoshirish, ya’niularda “noodatiyholgako‘nikish”nihosilqilish.
Hayotdauchrashimumkinbo‘lganqiyinchiliklargatayyorgarliknioshirishningfoydaliusullaridanbirivaziyatnitasavvurqilishdir. Turlivaziyatlardagiharakatlarnitasavvurqilaolish (o‘ylabtopish)gabirdanigaerishibbo‘lmaydi. Ko‘phollardatasavvurqilaolishungabo‘lganmunosabatga, muhimligivasamaradorliginitushunishga, shuningdeko‘ziganisbatantalabchanlikdarajasigabog‘liqbo‘ladi.
Zarurbilimlarningmavjudemasligi, ruhiytayyorgarlikningetarlichaemasligiog‘iroqibatlargaolibkelishimumkin. BufikrlarningyorqinmisolisifatidafransuzvrachiA.Bomberningtadqiqotlarinikeltirishmumkin. Ukemahalokatgauchraganvaziyatlardaqutqaruvvositalarigachiqibhalokbo‘lganlardan (ularsoniharyili 150 mingkishinitashkiletadi) 90% ningo‘limigaochlik, sovuqyokitashnalikemas, balkibundaysharoitlardayashayolishnibilmaslik, qo‘rquvvao‘zkuchigaishonmasliksababbo‘lishiniisbotlagan.
Qiyinchiliklarbilankurashishvaularniengibo‘tishginairodanivaxarakternichiniqtiradi, xavflivaziyatlargatayyorgarlikdamuvaffaqiyatgaolibkeladi.
Xavfliyokihayotgatahdidsoluvchivaziyatlaroldidagihadik, qo‘rquvinsonningtabiiyhissiyotihisoblanadi. Biroq, birholatdao‘zinimuhofazaqilishtahdidsoluvchiholatdanvatashqimuhitomillaridanqochishdabelgilansa, boshqaholdaqo‘rquvxissiniongliravishdavafaolengibo‘tishhamdaishonchbilanxavfgaqarshiborishdabilinadi.
Qo‘rquvvoqeaningto‘satdansodirbo‘lishibilanoshibketsa, noaniqlikxavotirlanishvahadiknikeltiribchiqaradi.
Xavotir – xavf-xatarnisezish, xavfsirashholati. Odatdaxavotirlanishnoxushoqibatlargaolibkelishimumkinbo‘lganqandaydirbirvoqeaningsodirbo‘lishikutilayotganvaqtdanamoyonbo‘ladi.
Qo‘rquv – qandaydirtasavvurdagiyokihaqiqiyxavfdanqayg‘urish. Uo‘zinio‘zisaqlashinstinktigaasoslangan, muhofazaxususiyatigaegavatomirurishivanafasolishchastotasiga, arterialbosimko‘rsatkichlarigata’sirqiladi. Qo‘rquvningfunksiyasibo‘lajakxavfdanogohlantirish, unichetlabo‘tishyo‘llarinitopishgaundashdir.
“Hechnimadanqo‘rqmaydigan” odambo‘lmaydi. Hammagapsarosimahissiniengibo‘tishuchun, to‘g‘riqarorgakelib, harakatqilaboshlashuchunkerakbo‘ladiganvaqtda. SHoshilinchvaziyatgatayyorgarlikko‘rganodamdabuanchaginatezbo‘ladi. Tayyorgarligiyo‘qkishidaesaharakatsizlik, hovliqishuzoqvaqtsaqlanibturadi-da, ruhiyatbuzilishinikuchaytiribyuboradi.
Hayotigaxavftahdidsolayotgansharoitlardainsondagiqo‘rquvninazoratlivanazoratsizqo‘rquvlargabo‘lishmumkin.
MashhursayohatchivajurnalistV.Bonattifikricha, “Qo‘rquvingninazoratqilayapsanmi, demak, duchkelishingmumkinbo‘lganxavfnianglabturibsan, ubilanto‘qnashkelmaslikkaharakatqilayapsan. Buholdadoimovaziyatdanchiqibketishyo‘linitopasan. Nazoratdanchiqibketganqo‘rquvesavahimaningo‘zidir”.
Xavf-xatargabirnechamartalabduchorbo‘lgantaniqlisayyohE. Bishonningfikricha, xavflisharoitdanazoratsizqo‘rquvengchiniqqanpaxlavonni “ayanchlibo‘shanggayokiengrasvohayvongaaylantiribqo‘yishi” mumkin. Vaaksincha, bundayqo‘rquvbo‘lmasa, hatto “chalajonqiltiriqodamhamo‘ziningma’naviychidamitufayliqahramonbo‘libketishimumkin”.
Nazoratsizqo‘rquvo‘ziganisbatan, bilimlari, qobiliyatlariganisbatanishonchsizlikdanguvohlikberadi. Uvahimagaolibkeladi. Vahimaningoldiniolishuchunesayolg‘onmish-mishlarningoldiniolish, vahimachi “Yo‘lboshchi”larganisbatanqattiqqo‘lbo‘lish, odamlarninge’tiborini, energiyasiniqutqaruvvaboshqaishlargajalbqilishlozim.
Qo‘rquvningturliko‘rinishlarimavjud (xavfsirash, cho‘chish, hadiksirash, dahshatgatushish).