Tasdiqlayman” Qashqadaryo viloyati favqulodda vaziyatlar boshqarmasi boshlig’i polkovnik F. Mirzayev

MASHG‘ULOTRAHBARI


InstruktorqutqaruvchiS.To‘rayev

“Tasdiqlayman”

Qashqadaryo viloyati favqulodda vaziyatlar boshqarmasi boshlig‘i
Polkovnik F.M.Mirzayev.

“_____”____________ 2022yil

RUXIYTAYYORGARLIGIBO‘YICHA
REJA-KONSPEKT


MAVZU:№3Favqulodda vaziyat chog‘ida yuzaga keladigan ruhiy xolatlar


O‘TKAZISHJOYI: O’quvxonasiboshqarmaxududidagidalao’quvmaydoni.


O’QUVSOATI: (4 soatnazariy).


MAQSAD:Qutqaruvchilarnifavquloddavaziyatlardaharakatqilishgaruhiytayyorlash.Ruhiyzo‘riqishbosimvastressxolatlarinioldiniolish.
O’QUVSAVOLLARIVAVAQTTAQSIMOTI:

Kirishqismi 5 daqiqa

Asosiyqism

1. Qo‘rquvxavotirvavahima50daqiqa

2. Favquloddavaziyatlaryuzagakeladigannoodatiy
sharoitgamoslashuv 50daqiqa

3. Zo‘riqishvazo‘riqishturlari 50daqiqa

Xulosa15daqiqa
Yakuniyqism10 daqiqa
KIRISH
Shaxsiytarkibnitekshirish. Shaxsiytarkibnimashg‘ulotgatayyorliginitekshirish. Ushbumavzuningmaqsadivavazifasimavzudovomidauquvmasalalarinitinglovchilargatushuntirish. Mavzuningborishxaqidatushuntiribo‘taman.

ASOSIYQISM

Odamlardagiyakka, individualvahimalibuzilishlaraffektiv-shokreaksiyalaribilananiqlanadi. Ularrivojlanganda, ayniqsa, birvaqtningo‘zidabirnechajabrlanuvchidashundayholatnamoyonbo‘lganda, “hayvoniy” qo‘rquvhamrohlikqiluvchi, ommaviyemotsionalbuzilishlargaolibkeluvchijabrlanuvchilarningbir-birigavaatrofdagilargata’siriyuzagakelishimumkin. Vahimaqo‘zg‘atuvchilar (vahimachilar) aniqnamoyonbo‘luvchiharakatlarga, o‘zgalarnigipnozholatigatushiraoladiganqattiqovozga, amalgaoshirayotganharakatlariningmaqsadgamuvofiqligigaishonchlarikomilodamlardir. Favquloddavaziyatchog‘idaolomongaetakchibo‘libolgach, ularkatta-kattajamoalarnifalajholatigatushiribqo‘yadigan, odamlarnibir-birigayordamberaolishdan, maqsadgayo‘naltirilganxatti-harakatlargarioyaqilishdanmahrumqiladiganumumiytartibsizliklarkeltiribchiqaraolishlarimumkin. Ommaviyvahimarivojlanishining “epitsentri” bo‘lib, odatdatezdabirovningdomigatushibqoladigantalvasagamoyilhamdaegoistvao‘zigakuchlie’tibornitalabqiluvchiinsonlarhisoblanishadi.
Aholiayrimguruhlarininghayotuchunxatarlivaziyatdagifaoliyatialohidaodamningxatti-harakatigaqarabbelgilanadi. SHuningbilanbirgafavquloddavaziyatningoldiniolishyokibundayvaziyatnitugatishzimmasidabo‘lganbutunboshliqjamoaningfaoliyatiguruhlarxatti-harakatigabog‘liqdir.
Odamlarningruhiychiniqqanligivahimalikayfiyatrivojlanibketishigato‘sqinlikqiladi, dadillashib, borirodasinito‘plab, sodirbo‘lganvaziyatdanchiqishningto‘g‘ri, maqsadbopyo‘linitopishimkoniyatiniberadi. Aksholdasarosimavavahimaustunlikqilaboshlaydi.
Halokatyokitabiiyofatzonasidaqolganmahalliyaholiningko‘proqqiyinchilikkaduchkelishishubhasizdir. Olibborilgantadqiqotlarnatijalariningguvohlikberishicha, bundayvaziyatyuzagakelganhududdayashovchiaholining 50-75% davahimali, 12-25% daesashaytonlabqolish, vasvasagatushishholatianiqlangan. Ayrimlarkuchliqo‘zg‘alishholatidabo‘lib, telba-teskariharakatlarniamalgaoshirsalar, boshqalaridaesa, aksincha, qotibqolish, tushkunlik, atrofdasodirbo‘layotganvoqea-hodisalarganisbatanbefarqlikholatlarinamoyonbo‘ladi. Faqatgina 12-15% odamlar, o‘zlariniyo‘qotibqo‘ymay, murakkabvaziyatdaqat’iyvaoqilonaharakatqiladilar.
Favquloddavaziyatxavflivao‘zgaruvchanbo‘ladi, odatdagiuyqu, damolishvaishlashnavbatlanishibo‘lmaydi. Vazifalarnikecha-kunduzningturlivaqtlari, yomonob-havo, axborotetarlibo‘lmagansharoitdabajarishgato‘g‘rikeladi.
Xavf-xatar, ortiqchaishlash, odamqurbidarajasidanchiqibketish, etishmovchilik, echiladiganvazifalarningmurakkabligi, borkuchninihoyatdazo‘rberibishlatishodamfaoliyatiniqiyinlashtirib, undanko‘zdatutilganmaqsadgaerishishgato‘sqinlikqilinishiturliruhiyholatlargasababbo‘lishimumkin.
Kuchlitovushvashovqinlaruzoqvaqtta’siretibturishiasabtizimicharchashivahattobuzilishiningsabablaridanbirihisoblanadi. Surunkalishovqinboshniaylantiradi, og‘ritadi, ko‘rishquvvatinikamaytiradi, xotiranisusaytiradi, tushkunlikkasoladi, harakatnisekinlashtiribqo‘yadi.
Charchashodatdaodamningfaolliginikamaytiradi, jumladane’tibornisusaytiradi, salbiyhis-tuyg‘ularnikuchaytiradi.
Tabiiyofat, ishlabchiqarishavariyalarivahalokatlarningoqibatlarinibartarafetishishlarianchaginaqiyinchiliklarbilanbog‘liqbo‘lib, muayyanko‘nikmamahorat, amaliytayyorgarlik, ruhiybarqarorliktalabqiladi.
Ayrimaniqbirfavquloddavaziyatlarsharoitidaodamlardayuzagakeladigansalbiyruhiyholatlargamisollarkeltiramiz.
Zilzila. Kutilmagandasodirbo‘lganhayotuchunxavflivaziyattayyorgarlikko‘rmaganodamniqo‘rqitibyuborib, uningongio‘zgaribketishigachaolibkelishimumkin. Bundayuzberganhodisanito‘liqtushunibetolmaslikda, atrofdaginarsalarniidroketishqiyinlashibqolishida, jonsaqlabqoladiganharakatlarnoaniqbajarilishidaifodatopadigantaranglikengko‘privojtopibketadi. SHunuqtainazardan 1963 yildaSkopleshahrida (Yugoslaviya) yuzberganqattiqzilzilaningpsixogenta’sirinitahliletishalohidaqiziqishuyg‘otadi. Kuchi 10 ballbo‘lganzilzilaepitsentrishaharningmarkaziymaydonitagidabo‘lgan. KattaligijihatidanYugoslaviyadauchinchio‘rinda (aholisi 220 mingkishigayaqin) bo‘lganshaharning 80% 20 soniyamobaynidavayronbo‘lgan.
Birinchisilkinishdankeyinundankuchikamroqikkinchisilkinishbo‘libo‘tdi. Shukunningo‘zidayana 84 martaerqimirladi, ulardanikkitasi 5 va 4 balliedi. Birinchihalokatlisilkinishnishahardagiko‘pchilikaholiyadrourushiboshlandi, debo‘yladi. O‘shavaqtdagi “sovuqurush” sharoitida, shuningdek “Karibtangligi”dankeyinbirnechaoyginao‘tgankezlardashundayxayolgaborishajabemasedi.
Shaharaholisiningzilziladankeyingiruhiyholatiniyugoslaviyaliktadqiqotchilaruchtadavrgabo‘ladilar. Birinchidavr (dastlabki 2-3 kun) - og‘irdepressiya, ezilish, qotibqolishholati. Buvaqtdaodamlaratroflaridanimalarbo‘layotganigamutlaqoparvoqilmas, ularbilanmuloqotdabo‘lishhamjudaqiyinedi. Ularharobalarorasidanimalardirizlayotgandaygangibyurisharyokivayronbo‘lganuylarioldidaqimiretmayo‘tiraverardilar. Ikkinchidavr (5-12 kun) - ba’zilardailgaridanko‘rakamroqdepressiya, boshqabirovlardaesaumumiyhayajon, tashvish, o‘zigakelishholatinamoyonbo‘ldi. Uchinchidavr (10-12 kundan 2-3 oygacha) - asab-ruhiyatbuzilishlariningtuzalaboshlashi, atrofdagilargaqiziqishuyg‘onishi, kelajaknio‘ylabtashvishlanish, yangisharoitgamoslashishgaharakatqilishholatlarikuzatildi.
1966 yildagiToshkentzilzilasi (8 ballgayaqinbo‘lib 10 soniyadavometganbirinchisilkinish 1966 yil 26 aprelkunimahalliyvaqtbilansoat 5.23 daqaydetilganedi). ZilzilakuchiSkopledagiganisbatankuchsizroqbo‘lgan, qurbonlarhamdeyarlibo‘lmagan. SHundaybo‘lsahamdastlabkisilkinishningertasidanToshkentaholisiningruhiyholatinio‘rganaboshlagantadqiqotchilaraholining 11% dareaksiyaholatisaqlanibturgan, deganxulosagakelganlar.
Umumantabiiyofatro‘yberganda, jumladanzilziladaxatargarealbahoberishdako‘pchilikxatogayo‘lqo‘yganiqaydetilgan. Bunda “sub’ektningshikastlanmaydiganlikafsonasiham”, “sub’ektningalbattashikastlanishgaishonchiham» bo‘lishimumkin.
Spitakshahridagizilziladanjabrlanganlarnimaxsustekshiruvdano‘tkazishnatijalariningko‘rsatishicha, ofatningikkinchikunidanboshlab, ulardan 90% daruhiybuzilishlarbo‘lgan. Bundaybuzilishningko‘rinishivadavometishiharxil - birnechadaqiqadan (karaxtlikholatidan) uzoqdavometadiganvaturg‘unnevrotikvapsixotikbuzilishlargachabo‘lgan.
Kimyoviyxavfliob’ektdagiavariya. Odatdadoimhamjudaaniqnamoyonbo‘lmaydiganvauzoqdavometmaydiganruhiybuzilishlar, ko‘psonliodamlarhayotinixavfostidaqoldiradiganvatezrivojlanadiganbarchafavquloddavaziyatlardakuzatiladi. RossiyadagiArzamastemiryo‘lstansiyasiningo‘tishyo‘liyaqinida 1988 yilningiyunoyidakimyoviymoddalarningkuchliportlashivaqtidakuzatilganholatlardanmisollarkeltiramiz. Voqeagashohidbo‘lganlarto‘satdanyorqinbiralangalanish, kuchlizarbto‘lqini, kattayorqinqo‘ziqorinsimonbulutniko‘rganlar. Portlashjoyidachuqurligi 26-28 m, kengligi 80x50 metrbo‘lgano‘rahosilbo‘lgan. Zarbto‘lqiniradiusi 5-6 kilometrlikmasofadakattavayronaliklargasababbo‘lgan. Portlashoqibatida 91 kishihalokbo‘lgan, 744 kishijarohatolganvatibbiyyordamso‘rabmurojaatetgan. Jismoniyshikastolmaganko‘plabodamlar, hattoportlashjoyidanuzoqdabo‘lganlar, sarosimagatushishgan, ularningayrimlaridaaniqnamoyonbo‘lganruhiybuzilishlarkuzatilgan.
Binolardagiyong‘inlar, gazportlashlari. Turlimaqsadlargamo‘ljallanganbinolardasodirbo‘ladiganyong‘inlar, gazportlashlariodamlaruchunog‘iroqibatlarnikeltiribchiqarishimumkin. Hozirgivaqtdabungaterrorchilikharakatlarihamsababbo‘lishimumkin.
Tadqiqotchi-psixologlarP.XochkinsonvaM.Styuart “Vыjitvkatastrofe” (“Halokatdaomonqolish”) nomlikitoblaridayozishlaricha, ko‘pchilikuchunyong‘invaqtidauningalangasido‘zaxo‘tibo‘libtuyuladi. Ehtimolki, yong‘invaqtidaodamlarniqaysidirboshqaxavflivaziyatdagidanko‘rako‘proqvahimabosadi.
Buxavflihodisaningxususiyatiavvalvahimaqilibqochishdaniborat. Buodamningxavflivaziyatdanqochibqutilishgaurinishidanboshqanarsaemas. Odamhammanarsaniunutib, hechkimbilanhisoblashmaydi, asosiymaqsadbutunvujudiniqamrabolgan, ba’zanmutlaqoasossizqo‘rquvdanqutulishbo‘ladi.
Yong‘indagivaziyatniodamo‘ziningomonqolishigato‘g‘ridanto‘g‘ritahdiddebtushunadi, badannimuzdekterbostiribyuboradiganqattiqqo‘rquvhissipaydobo‘ladi, fojiabirzumlikkinabo‘libtuyuladi, miyadaesadarholharakatqilishkerak, deganfikrtug‘iladi.
Tabiiykiodamo‘zininazoratqilaolmayqoladi. Buningsababijudaoddiy: odamxavflisharoitdafaqato‘zinio‘ylaydi, atrofidagihechkimnivahechnimanisezmaydi. Shuninguchun, o‘ylamay-netmay, beixtiyorharakatqiladi.
Olovpaydobo‘lishibilanayrimlarniyordamgamuhtojlik, yolg‘izlik, ilojsizlikxissiqamraboladi. Natijadaharakatlaro‘ylamayamalgaoshiriladi. Ko‘ribturganimizdek, oxir-oqibatko‘pginaholatlarjabrlanuvchiningo‘ziga – uningirodasiga, kuchiga, vaziyatgazudlikbilanbahoberaolishigabog‘liqbo‘libqoladi.

Ruhiytayyorgarlikningshakllari, usullarivavositalari

Favquloddavaziyatxavfitug‘ilgandavasodirbo‘lgandaruhiybarqarorliknishakllantirishningasosiaholinio‘qitishhisoblanadi.
Aholiniruhiytayyorlashningasosiyvazifalaridanbiriuningruhiy, xissiybarqarorliginioshirish, irodasinimustahkamlash, qo‘rquvga, vahimaga, tushkunlikkatushishgaqarshituraolishqobiliyatinikuchaytirishdaniboratdir. O‘ziniqo‘lgaolabilishlik, sovuqqonlik, murakkabvaziyatlardasog‘lomfikryuritaolishlikhislatlarinitarbiyalashayniqsamuhimdir. Buholbirinchinavbatdazudlikbilanchorako‘rishga, jamoanisafarbarqilishga, shubilanbirgashaxsiyintizomivaxotirjamligibilannamunabo‘lishgamajburbo‘lganmansabdorshaxslargategishlidir.
Ijobiynatijalargaerishishuchunaholiningijtimoiy, yoshvakasbiyxususiyatlariniinobatgaoluvchio‘qitishningturlishaklvausullari: o’quvmashg‘ulotlari, trenirovkalar, mustaqiltayyorgarlik, o‘yinlar, o’quvmashqlaridanfoydalanishkerak. Demak, ruhiytayyorgarlikuslubiyotinafaqataniqbirvazifanibajarishga, balkiushbuvazifalarnibajarishgato‘g‘rikelishimumkinbo‘lgananiqbirinsonlargahamyo‘naltirilganbo‘lishikerak.
Insonniruhiyatizo‘riqqansharoitlardafaoliyatyuritishgatayyorlashuchunpsixologlarfaoliyatshiddatinioshirish; axborottangbo‘lgan, xalaqitberilayotganvaqtdavazifalarnihaletish, xavf-xatarelementlarimavjudvaziyatlarniyuzagakeltirish; mashg‘ulotdavomidakutilmaganto‘siqlarvaqiyinchiliklarnikiritish; faoliyatningayrimmaqsadlariniularningmuhimligi, bajarishmuddatiog‘irligidankelibchiqibsolishtirishvatasniflashgadoirmashqlaro‘tkazish; qarorqabulqilishningbittayokibirnechtaehtimoliyusullarinimustaqiltanlashnitalabetuvchimasalalarniqo‘yish; o’quvanmuvaffaqiyatsizlikkaolibkeluvchivabundanso‘ngfaolliknioshirishnitalabetuvchivaziyatlarniyuzagakeltirish; zudlikbilanqat’iy, mustaqilharakatqilishnitalabetuvchisharoitlarniyuzagakeltirishvavazifalarqo‘yish; tashqivaichkisharoitlaro‘zgarishidankelibchiqibbo‘lajakfaoliyatmodellariniyaratishkabiusullarnitavsiyaetadilar.
Murakkabvazifalarvaularniamalgaoshirishsharoitlariningturli-tumanligivatakrorlanishishaylik, barqarorpsixofiziologiktizimlar, harakatusullarinimujassamlashnikeltiribchiqaradi.
Ruhiytestlardano‘tkazishusullari (psixodiagnostikusullar) aholiningturliguruhlarini, ularningyoshvajinsxususiyatlarini, shuningdekumumiyrivojlanishdarajasi, uyokibuhududningetnikvamadaniyxususiyatlarinihisobgaolganholdadifferensialyondoshuvniamalgaoshirishimkoniniberadi.
Dunyoamaliyotiko‘rsatishicha, stressgabarqarorlikdarajasiinsondastressdanmuhofazalanishmalakasinishakllantiruvchiautogenmashqlarningturlixillaritufayliosharkan.
Organizmzo‘riqish, jumladanfavquloddaqo‘zg‘atuvchiningta’siritufayliyuzagakeladiganasabiyzo‘riqishholatidabo‘lganhollardayaxshisishaxsiy, “stressniyo‘qotishvao‘zigakelishkaliti” debataluvchiusulniqo‘llaganma’qul. Bu – alohidabirvositalarni, qo‘shimchaasbob-uskunalarvadori-darmonlarniqo‘llashnitalabetmaydiganmustaqilo‘zigakelishningantiqausulidir. Hammasioddiygina: harbirinsonuchunshaxsiy, faqatuningo‘zigaxosshunday “kalit” mavjud. Uniharbirinsono‘zitanlayolishilozim.
Mavjudusullardanushbuusulningfarqishundaki, toliqish, xavotirvaqo‘rquvxissiniyo‘qotishuchuntangvaziyatlardaetarlichasamarabermaydiganruhiyo‘ziga-o‘ziuqtirishusulio‘rnigastressniavtomatikravishdaolibtashlovchipsixoreflektorideomotorusullarqo‘llaniladi.
Shaxsiykalitnitopishtamoyili: “Qidir, nimagadirerishasanvamuvaffaqiyatsizlikdachiniqasan!” Bundaymashqlarmiyaningijodiy, izlanuvchifaolliginioshiradi. Bittausulnibajarishgabirnechadaqiqasarflangandanso‘ng, birdanigaboshlaganharakatlaringizendilikdaavtomatikravishda, o‘z-o‘zidan, charchoqvazo‘riqishnixisetmaganholdadavometayotganliginisezasiz. Natijadaengillikxissikeladi (“Qo‘yibyubordi!”), sizniengillikvarohatlanishxissichulg‘aboladi.
Bundaymashqlarnifavquloddavaziyatzonasidagikattakuchtalabetadiganishlardanso‘ngbajarganma’qul. Birnechaseansdankeyinoqinsondaishqobiliyatitiklanadi, fikrlartiniqlashadi, ichkiorganlarfaoliyatifaollashadi, ichkiimkoniyatlar (iroda) kuchayadi.
Shundaymashqlargabittamisolkeltiramiz.
“Boshharakati”. 1-variant. O‘tirganyokiturganholdaboshingizniaylantiraboshlaysizvao‘zingizgama’qul, yoqimliritmni, shuningdekaylanishnuqtalarinitopasiz. Sizgo‘yokibo‘yinmushaklariuchundavolashmashqinibajarayapsiz. Deylik, sakkizraqamini “chizyapsiz” yokiaylanabo‘ylaboddiyginaharakatlarnibajaryapsiz. Ammoyoqimliritmniqidirishingizshart. Og‘riqnuqtalar, zo‘riqqanjoylarnitashlabo‘tasizyokiharakatdavomidao‘shajoylarniuqalaysiz. Birozvaqtdanso‘nginsonningmuammolari “o‘chadi”, uningasabtizimijoyigatushadi, nafasolishengillashadi. Favquloddavaziyatzonasidanhozirginachiqqaninsonuchunushbumashqkuchnitiklashningyaxshiginausulidir. Aylanishlarningsiztopganyoqimlinuqtasinibelgilabolish, esdasaqlashlozim.
2-variant – boshnibirornarsadanajablanganholdagikabi “elkadanelkaga” yokinimagadirrozibo‘lganimizdagikabi “yuqoridanpastga” silkitishdaniborat. Maqsad – engilbajariladigan, engkamzo‘riqishtalabetiladiganharakatlarniqidirish.
StressholatidanchiqibketishuchunmashhurpsixiatrvapsixologX.M.Aliyevo‘zigakelishningoddiy, ammosamaraliusullarinitavsiyaetadi.
a) o‘tirganyokixonabo‘ylabyurganholdabo‘yinningzo‘riqqanyokiog‘riqjoylariniog‘ritmaganholdaengiluqalash. O‘z-o‘ziniuqalashni 5 daqiqadavomettirish. Qo‘llarcharchabqolgudekbo‘lsa, ularnivaqti-vaqtibilansilkitibturishlozim;
b) tikturganyokio‘tirganholdaqo‘llarnioldingacho‘zish, bilaklarnibo‘shashganholdatutishva 1-“ideomotor” mashqinibajarishlozim. Qo‘llaringizavtomatikholdasekin-asta, mushaklarnizo‘riqtirmaganholdayontomongaochilayotganliginifikrantasavvurqilish. Qo‘llarningochilaboshlaganibo‘shashishboshlanganinivastresssusayotganliginibildiradi. Qo‘llarto‘liqochilgunchadavomettirish, vaushbumashqni 3-4 martaketma-kettakrorlashkerak. Mobadoqo‘llarochilmasa, demaksiz “qisilib, qobig‘ingizgakiribolgansiz”. Bundayholdabirnechaixtiyoriyengilmashqnibajarishvabirnechamartanafasolib, nafaschiqarishzarur. Qo‘llarnisilkitib, qo‘llarochilishmashqiniyanabirmartaqaytarishkerak;
v) 1-“ideomotor” mashqinibajaraoldingizmiyokiyo‘qmi, baribir, qo‘llarniyongaochib, 2-“ideomotor” mashqnibajaring: fikranqo‘llarniaksincha, bir-birigatomonharakatqildiring. Natijaqandaybo‘lishidanqat’iynazar, ushbumashqni 3-4 martatakrorlang. Mashqnibajaraolmasangiz, avvalgiholdagikabitakrorlashorasidabirnechaengilmashqlarnibajaring, nafasolib-nafaschiqaring;
g) 3-“ideomotor” mashqinibajaring: qo‘llarnipastgatushirib, fikranulardanbirioxistalikbilanyuqorigako‘tarilayotganliginitasavvurqiling. Keyinikkinchiqo‘lingizniharakatlantiraboshlang. Qo‘llaretarlichabalandko‘tarilganvaqtdanafasolib-nafaschiqaringvabo‘shashing;
d) “ideomotor” mashqlarnibajaribbo‘lganingizdanso‘ng – ularnibajaraoldingizmiyokiyo‘q – o‘tirishyokiyotishzarur, vamanashundakutilgannatijagaerishasiz: engillik, ichkiozodlikxissi, miyangiztiniqlashdi, yangilik, bardamliknisezasiz, kuchingizgakuchqo‘shilayotgandekbo‘ladi. Stressolibtashlandi.
SHutariqastressninazoratqilish, o‘ziniqo‘lgaolabilish, tezlikbilankuchnitiklashvasafarbarqilaolishlik, boshqachaqilibaytgandaekstremalvaziyatlardao‘zniboshqaraolishqobiliyatirivojlantiriladi.
Xavotirlanishningavtomatikreaksiyasiuchtaketma-ketkeluvchifazadaniboratbo‘ladi: impuls, stress, adaptatsiya (moslashish). Boshqachaaytganda, insonstressholatigatushgudekbo‘lsa, tezoradaushbuholatsusayaboshlaydi – insonbaribiro‘zinibosiboladi. Mabodoadaptatsiyabuzilsa (yokiumumanbo‘lmasa), uholdaayrimpsixomatikkasalliklaryokibuzilishlaryuzagakelishehtimolimavjudbo‘ladi. Demak, agarinsono‘zsog‘lig‘inisaqlabqolishuchunborkuchinisarflashnixohlasa, stressimpulsigaqarshiongliravishdarelaksatsiyabilanjavobqaytarishilozim. Faolmuhofazaningushbuturiyordamidainsonstressningixtiyoriyuchtafazasigahalaqitberishimumkin. Bubilanstressholatiningta’sirigahalaqitberaoladi, unikechiktiraoladiyoki (stressholatihaliboshlanmaganbo‘lsa) stressningkuchinikamaytiraoladi.

YAKUNIYQISM:

O‘tilganmavzunimaqsadinimohiyatinieslatish. Konspektlarniyuritilishinitekshirish. Mashg‘ulotnia’lo, qoniqarsizo‘zlashtirganlarnianiqlashvakeyingimashg‘ulotgavazifaqo‘yish.