Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

Hamshira parvarishi, o‘z-o‘zini parvarishlash. Hamshira bemor- larga o‘z holatini boshqarish, insulin yuborish bo‘yicha kundalik yuri- tishni o‘rgatadi. 0‘z-o‘zini boshqara olish, bu qandli diabetni boshqarishning kaliti hisoblanadi.

13.^




131



MAVZU: _______________________________________________
_____________________________________________________________________

Labirintit — ichki quloqning o‘tkir yoki surunkali yallig‘lanishi bo‘lib, u chegaralangan bo‘lishi mumkin va vestibulyar hamda eshituv analizatori retseptorlarining u yoki bu darajada ko'rinishidagi jarohatlanishi bilan birga kelishi mumkin. Ichki quioqning o‘rta quloq tomonida yallig‘lanishi ko'p uchraydi. Ichki quioqning yallig'lanishi umumiy, mahalliy, ya’ni chegaralangan, cheklangan boMishi mum- kin. Ichki quloq bo‘shlig‘iga infeksiya ko‘pincha labirintning suyak kapsulasini osteomiyelitik jarayondan yemirilishi (xolesteatoma, kariyes) natijasida tushadi.

Ichki quioqning yoyilgan yallig‘lanishi 2 turda bo‘ladi: serozli va yiringli. Bunda ichki quioqning parda qismi ham jarohatlanib, butun nerv tolalari (muvozanatni saqlovchi va eshituv) o‘ladi. 0‘rta quioqning o‘tkir yiringli yallig‘lanishida eshitish qobiliyatining buzilishi bilan bir qatorda, bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi va qusish kuzatiladi. Ko‘z soqqalari kasal quloq tomonga qarab harakat qiladi. Bunda ichki quloqda bosim oshadi. Bemor ko‘pincha sog‘ quloq tomoni bilan, ko'zini yumib yotadi. Bemor ko‘z oldida turli narsalar aylanayotgan bo‘lib, ko‘pincha bu sog‘ quloq tomonga yo‘nalgan bo‘ladi. Tana ham ko‘proq sog‘ tomonga og‘a boshlaydi. Eshitish qobiliyati pasayib, yoki toia karlik yuzaga chiqadi.
Davosi: ta’sir doirasi keng bo‘lgan antibiotiklar buyuriladi. 6—8 kun konservativ davolanadi. 0‘tkir labirintit xurujining pasayishi bilan, o‘rta quloqda sogMomlashtiruvchi radikal operatsiyalar qilinadi. Bunda labirint yoki nog'ora bo‘shlig‘ining so‘rg‘ichsimon devoridagi patologik jarayonlarni bartaraf qilinadi. Koxiear nevrit (neyrosensor chala karlik) Koxlear nevrit — eshituv analizatorining periferik va markaziy boMimlarining zararlanishi. Neyrosensor chala karlik shunday kasallikka kiradiki, unga tashxis qo'yish va davolash usullari bir necha 10 yillardan bcri o'rganilmoqda. Eshitish a’zolarini zararlanishi hozirgl sharoilda zaharli omillar ta’sirida kelib chiqib, bu chala karlikka va yaxshi

I

eshitmaslikka olib kelmoqda. Quioqning neyrosensor yaxshi eshitmasligi bir necha klinik tekshiruvlar va izlanishlar natijasida quyidagi kasalliklarda asosiy belgilardan biri sifatida kuzatilishi aniqlandi:

• 
  yuqumli kasalliklar (gripp, 0‘RVI, yuqumli paro- tit, sifilis);
  
• 
  tomirlardagi o'zgarishlar natijasida kelib chiqadi- gan kasalliklar (gipertoniya va gipotoniya kasalliklari, vertebrobazilyar dissirkulyatsiya,. serebral ateroskleroz);
  
• 
  kimyoviy sanoatning zararli ta’siri va ba’zi dori moddalari (antibiotiklar, aminoglikozidlar, salitsilatlar va bezgakka qarshi dorilar) ta’sirida kdlib chiqadi. Nevritning yuzaga kelishiga asosan infeksion kasalliklar (gripp, meningit, parotit), dorilar ta’siri (antibiotiklar, diure- tiklar, salitsilatlar tarkibida og‘ir metallar bo‘lgan), kal- la-miya shikastlanishi, quioqning mexanik shikasti, barotravma sabab bo‘lishi mumkin. Bemor quloqdagi shovqindan, eshitish qobiliyati pasayganidan, vaqt-vaqti bilan boshi aylanishidan, muvozanati buzilganidan shikoyat qiladi.
  

Diagnostikasi. Hozirgi vaqtda eshitish a’zolarini tekshirishda ko‘p rejali tekshiruvlar o‘tkazilmoqda. Bu tekshiruvga eshitish a’zolarini o‘tkazuvchi va eshitishni qabul qiluvchi yo'llar faoliyatini vestibulyar analizatorini o'rganish kiradi. Ya’ni qonning ivuvchanligini, yurak- tomir va jigar faoliyatini o'rganish natgasida aniqlanadi. Profilaktikada eshituv a’zolari funkvsiyasini aniqlash- da audiometrik va audiologik ko'rsatkichlarni tahlil qilish kerak bo‘ladi. Shu bilan birga kamcrtonai sinamalar o'tkazish, tonal audiogramma yozish ham kerak bo'ladi.Hozirgi vaqtda quioqning yaxshi eshitmaslik diagnosti- kasini aniqlaydlgan usullar va ob’ektiv tekshiruvlar bo‘yicha izlanishlar olib borilmoqda. Quioqning neyrosensor chala cshitmasligini tekshirish rejasiga impendansomctriya usuli kiradi. Bu usul bilan eshituv suyakchalari zanjirini buzilishini, nog‘ora bo‘shlig‘ida ekssudat yig‘ilishini, eshituv yo‘llari funksiyasining buzilishi aniqlanadi.