Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

0‘rta darajadagi kontuziya. 0‘rta darajadagi kontuziyada zarba qattiqroq boMsa, ko‘rishning bir oz pasayishiga olib keladi, kosmetik o‘zgarishlar bir umrga qolib ketishi mumkin. Davolashdan keyin ko‘rish tiklanadi yoki bir oz pasayib qoladi. Bu kasalUk bilan shikastlangan bemor statsionarning ko‘z kasallik­lari bo'limida davolanishi kerak. 0‘rta darajadagi kontuziya, asosan, rangdor pardadagi o‘zgarishIarga olib keladi, gavhar va to‘r pardada qisman o‘zgarishlar bo‘ladi. Qorachiq kengayadi (normada 3—4 mm) yoki torayadi; parez bo‘lsa, keyinchalik o‘z holatiga qaytadi, paralich bo'lsa, bir umrga shundayligicha qolib ketadi. Bunda oldingi kameraga qon quyiladi, u keyinchalik so‘rilib ketadi. Gavharning oldingi kapsulasiga Fossivus doirasi tushadi (qorachiq bo‘yidagi pigment gavhar kapsulasiga doiradek kirib qoladi), u bir umrga qolib ketadi va qorachiq kengaytirilganda ko‘rinib turadi. Kasallikning oxirgi belgisi — bu to‘r nardaning chegaralangan shishishi bo‘lib, u tashqaridan bilinmaydi, lekin bu tur shikastlanishida ko‘rish birmuncha pasayadi. Shu orqali ko‘zda to'rning shikastlanishi borligi aniqlanadi. 0‘rta darajadagi kontuziyada yordam ko‘z sohasiga muzli xaltacha qo‘yish, 0,1% li adrenalin tomizish, dezinfeksiyalovchi tomchi tomizish, ko‘zga bog‘lam qo‘yib statsionarga yuborishdan iborat.
Og‘ir darajadagi kontuziya. Og‘ir darajadagi kontuziyada zarba juda kuchli bo‘lib, ko‘zning ichki muhitlari zararlanadi. Ko‘rish keskin pasayadi, hatto ko‘rlikka ham olib kelishi mumkin. Bunda keskin kosmetik o‘zgarishlar kuzatilib, kasallik statsionarda davolanishi kerak. Og‘ir darajadagi kontuziyaning belgilari ko‘zning ichki qismida bo'ladi va tashqaridan uncha bilinmaydi, lekin uning nisbiy belgisi— bu ko‘rish o‘tkirligining pasayishidir. Juda kuchli zarba ta’sirida to‘r parda, gavhar, shishasimon tanada o‘zgarishlar kuza- tiladi. Bular: to‘r pardaning yirtilib, joyidan ko‘chishi, unga qon quyilishi; shishasimon tananing xiralashishi yoki unga qon quyi- lishi; gavharning xiralashishi yoki uning joyidan siljishi (zaiyaraq- dagi 64- rasmga qarang). Bu shikastlar ta’sirida, ko‘pincha, ko‘rish 0‘tkirligi juda past bo‘ladi, hatto ko‘r boMib qolish ehtimoli ham yo‘q emas.
Shoshilinch yordamda ko‘zga dezinfeksiyalovchi tomchi tomiziladi, bog‘lam qo‘yiladi, shikastlanuvchiga tinchlantiruvchi vositalar beriladi va zudhk bilan ko‘z kasalliklari boiimiga yuboriladi.


YARADORLIK
Bu shikastlanishning boshqaiaridan asosiy farqi — to‘qimalarbutunligining buzilishidir. Bunda, ko'pincha, yara ko'rinib turadi, qon oqadi. Yaradorlik quyidagi sohalarda joylashadi:

1. 
   Ko‘z soqqasida.
   
2. 
   Yordamchi apparatda (qovoq, kon’yunktiva, ko‘z yoshi
   yo‘llarida), (zarvaraqdagi 65- rasmga qarang).
   
3. 
   Aralash (ya’ni, ko‘z soqqasi va yordamchi apparatda).
   

Ko‘z soqqasi yarado r 1 i g i n i n g absolyut va nisbiy belgilari bo'ladi.
Absolyut belgilar:
yarani o‘zi ko‘riiiib turishi, ko‘z ichidan tashqariga qon oqishi, ko‘z ichida yot jismning bo‘lishi, rangdor pardada teshikning ko‘rinishi, ichki pardalarning oqib tushishi kabilardir. bilan ko‘z sohasi paypaslab, tekshiriladi), oldingi kamera chu- qurligining o‘zgarishi va boshqalardir. Ko‘z soqqasining yaralanishi og‘ir shikastlar turiga kiradi, chunki bu shikastda jarrohUkka rnuhtojiik paydo bo‘ladi. Keyin- chalik ko‘rish o‘tkirligi pasayib qolishi mumkin. /.gar yaradoriik katta boMsa va o‘z vaqtida davolanmasa, asoratlar vujudga keladi, natijada bemor nafaqat ko‘r bo‘lib qoiadi, baiki ko‘zsiz qolishi ham mumkin.