Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

Klinik manzarasi. Kasallik to‘satdan, o‘tkir boshlanib tana haroratining 39 - 40°C gacha ko‘tarilishi, qusish, titrash, yosh bolalarda sababsiz baqirib yig'lash bilan kuzatiladi, katta yoshdagilar kuchli bosh og‘riqdan shikoyat qiladilar. Bemorning hushi karaxt, ruhiy bezovtalik, alahsirash va og‘ir hollarda hushning yo‘qolish holatlari boiadi. Agar yalligianish miyaning tepa qismida (konveksital) bo‘lsa, qaltirash belgilari mcningial bclgilar bilan kechadi. Qaltirash belgilari ko‘proq yosh bolalarda uchraydi. Kasallikning 2-3-kunidan boshlab mcningial belgilar paydo boiadi (ensa mushagi tarangligi, Kernig, Brudzinskiy belgilari). Bcmor boshni orqaga tashlab, oyoqlarini qorin bo‘shligiga yaqinlashtirib yotadi. Yosh bolalarda katta liqildoq taranglashgan boiadi. Giperestcziya, pay rcflekslari oshgan, III- IV-VII-VIII-XII juft bosh miya nervlarining zararlanishi kuzatiladi. Agar yalligianish miyaning asosida boisa, unda bcmorlarda gilaylik, ko‘zga narsalarning ikkita boiib ko‘rinishi, yuqori qovoqning osilib qolishi, yuz mushaklarida asimmctriya kuzatiladi. Bu mahalliy belgilar faqat miya shishgan vaqtlarda paydo boiadi. Bemorning rangi oqargan, ogiz atrofi ko'kargan, nafas olishi va tomir urishi tezlashgan,’ qon bosimi biroz koiarilgan, ishtahasi yo‘qolgan boiadi. Ba’zi bemorlarning oshqozon-ichak yoilarida buzilish boiib, jigar va taloq kattalashadi. Yosh bolalarda sababsiz bezovtalik, qichqirib yigiash, tana haroratining koiarilishi, ich qotish mcningitning asosiy belgilari hisoblanadi. Qon tarkibida leykotsitoz neytrofillar hisobiga ko‘paygan, ECHT tezlashgan boiadi. Orqa miya suyuqligida bosim oshgan, rangi loyqa, sariq-ko‘k rangda, oqsil 0,66 dan 6 g/1 gacha va undan ham yuqori boiadi. Pandi, Nonnc-Apeh reaksiyasi musbat, sitoz 1000- 10000 gacha 1 mm\ shundan neytrofillar 80-100 % ni tashkil ctadi.
Davosi. Bemorni tezda shifoxonaga yotqizib davolash zarur. Yiringli meningitlarda asosan antibiotiklarni maksimal dozada birinchi kundan boshlab bcrish kerak. Statsionar sharoitda qon va orqa miya suyuqligi olib antibiotikka sezgirligi tckshiriladi hamda etiotrop davo oikazish zarur. Ogir kechishlarda antibiotiklarni parenteral yuborish kerak. Agar bemorda tana harorati uzoq saqlansa, orqa miya suyuqligida o‘zgarish boimasa, qonda yalligianish jarayoni saqlansa hamda mcningial belgilar uzoq saqlansa antibiotiklarni almashtirish zarur.