Tashqi muhitning kishi organizmiga mexanik, elektrotermik, kimyoviy va nur ta’siri natijasida to'qima va a’zolarda anatomik va funksional o'zgarishlarning paydo boMishi shikastlanish deyiladi

Kollapsoterapiya va xirurgik yo‘l bilan davolash. 0‘pka kollapsi—o‘pka to‘qimasining tarangligini susaytirib, hajmini kichraytirishdan iborat (plevra bo‘shlig‘iga havo yuborish). Bu usul o'pkadan qon ketganda, bir o‘pka zararlanganda buyuriladi. Xirurgik davo — kasallangan o‘pka bo‘lagini rezeksiya qilishdir (olih tashlash). Ximioprofilakfika quyidagi hollarda buyuriladi: bemor bilan muloqotda (kontakt) boigan kishilarga; tuberkulinga sezgir bo‘lgan kishilarga; kasalligi qo'zishi mumkin bo‘lgan kishilarga.

53



MAVZU: ______________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
Meningitlar
Meningit - bosh va orqa miya yumshoq pardalarining o‘tkir yallig‘lanishi. Meningitlar, asosan, yuqumli kasalliklar qatoriga kiradi. Chaqirilishiga qarab birlamchi va ikkilamchi meningitlarga bo‘linadi. Birlamchi meningit kasalligi to‘g‘ridan-to‘g‘ri pnevmokokklar, menin- gokokklar, stafilakokk va viruslardan keyin kelib chiqadi. Ikkilamchi meningitlar esa ba’zi kasalliklardan keyin quloq, burun-halqumning yfringli kasallikari/tif, zaxm, sil kasalliklarining asorati sifatida paydo bo‘ladi. Yallig‘lanish jarayoniga va orqa miya suyuqligining tarkibiga qarab yiringli va seroz meningitlarga bo‘linadi. Hamma meningitlarda quyidagi meningial belgilar kuzatiladi: 1. Bosh og‘riq, miya pardalaridagi stezuvchi retseptorlarning ta’sirla- nishidan kelib chiqadi. Bosh og‘riq hamma vaqt boshning barcha tomonida, ko‘proq cnsa va peshana qismida bo‘ladi. Bosh og‘riq V-X juft KBM nervlarining toksik yoki mexanik ta’sirlanishi (bosh miya bosimining oshishi) dan keyin paydo bo‘ladi. 2. Qusish - markaziy xarakterga ega bo‘lib, ovqat yeyishga bog‘liq bo‘lmaydi. 3. Gipe- resteziya - bemorlar yorug‘likni, tovushni, shovqinni juda yomon his qiladi. 4. Ensa mushagining tarangligi - bo‘yin mushaklari tarang tortilib qoladi. Orqa miya ildizlarining ta’sirlanishi natijasida kelib chiqadi. 5. Kernig va Brudzinskiy (yuqori, o‘rta, pastki) belgilari. 6. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda katta liqildoq tarangligi. 7. Lessaj (osiltirish) belgisi - bolani qo‘ltig‘idan ko‘targanda oyoqlarini bukib tizzasini qorniga tekkizadi. 8. Uch oyoq belgisi - bcmor qo‘lini orqasiga qilib 0‘tirgan vaqtda oyoqlarini tizzasidan bukib oladi (20-rasm).
Yiringli mcningit
Uning qo‘zg‘atuvchilari mcningakokk, pncvmakokk, stafilokokk, streptokokk, salmoncllalar, ichak tayoqchalaridir. Bolalarda ko‘proq uchraydi, sababi gcmatoensefal baryer to‘liq yclilmagan bo‘ladi. Bu meningitlarning qo‘zg‘atuvchilari yuqori nafas yoMlari orqali organizmga kirib, u yerda ko‘payadi va yuqori nafas yoMlarining yalligianish bclgilarini namoyon qiladi. Keyinchalik limfa tugunlarida ko‘payib, qon orqali bosh miya pardalariga boradi. Mcningit boshqa surunkali kasalliklar (otit, zotiljam, absscss, sepsis) dan kcyin ham paydo bo‘ladi. Kasallikning yashirin davri 3-5 kun davom ctadi.