3-MA’RUZA MASHG’ULOTI: SODDA GAPLARNING TUZILISHIGA KO’RA VA MA’NO-MAZMUNIGA KO’RA TASNIFI. BIR TARKIBLI VA SO’Z-GAP, TO’LIQSIZ GAPLARNING QIYOSIY TAVSIFI Tayyorladi: to’rayeva d. Reja: 1. SODDA GAPLARNING TUZILISHIGA KO’RA VA MA’NO-MAZMUNIGA KO’RA TASNIFI; 2. BIR TARKIBLI VA SO’Z-GAP; 3. TO’LIQSIZ GAPLARNING QIYOSIY TAVSIFI; IBRAT - YIQILGANNI TURG’IZMOQ UCHUNGINA EGIL. (EPIKUR)
- BUYUK TAQDIR- BUYUK QULLIKDIR.(SENEKA)
O’zbek tilIda gapning asosiy belgiSi: - Gaplar strukturasiga ko‘ra, uch xil bo‘ladi:
- 1.sodda; 2. murakkab; 3.qo‘shma gaplar. Sodda gap ma’lum bir fikr, .maqsadni ifodalovchi, bir sintaktik strukturadan iborat bo‘lgan gap hisoblanadi. Sodda gap tuzilishiga ko‘ra yig‘iq yoki yoyiq bo‘lishi mumkin. Bosh bo‘laklardan tarkib topgan gaplar — yig‘iq gap, agar bosh bo‘laklardan tashqari ikkinchi darajali bo‘laklar ham ishtirok etsa, yoyiq gap sanaladi.
Murakkab gap, tarkibida asosiy gap bo‘laklaridan tashqari ajratilgan bo‘laklari, undalmalari, kirish bo‘lak va birikmalari bo‘lgan gap konstruksiyasidir. Bu xil konstruksiyalar sodda gap konstruksiyalaridan mazmuni va strukturasiga ko‘ra farqlanadi. Mazmunan murakkab gaplarda ma’lum bir fikr ifodalanibgina qolmay, shu bilan birga qo‘shimcha mazmun munosabatlari ham anglashiladi. - Murakkab gap, tarkibida asosiy gap bo‘laklaridan tashqari ajratilgan bo‘laklari, undalmalari, kirish bo‘lak va birikmalari bo‘lgan gap konstruksiyasidir. Bu xil konstruksiyalar sodda gap konstruksiyalaridan mazmuni va strukturasiga ko‘ra farqlanadi. Mazmunan murakkab gaplarda ma’lum bir fikr ifodalanibgina qolmay, shu bilan birga qo‘shimcha mazmun munosabatlari ham anglashiladi.
- Masalan: Yig‘im-terimni olganimizdan keyin, bahorgacha ikki yuz yigirma gektar yangi yer ochishimiz kerak. (A. Q.) Bu gapda, birinchidan, Yi g‘ i m-te r i m n i n g o l i n i sh i , ikkinchidan, yangi yer ochilishi zarurligi ifodalanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
