Tayyorladi: to’rayeva d. Reja

So'z-gapning o'ziga xos g'ayrioddiy lug'aviy ma'noga egaligi. Bu xususiyat quyidagida namoyon bo'ladi

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bog'liq
3-MA’RUZA MASHG’ULOTI

So'z-gapning o'ziga xos g'ayrioddiy lug'aviy ma'noga egaligi. Bu xususiyat quyidagida namoyon bo'ladi:
a) ma'no imkoniyati chegaralangan;
b) grammatik shaklni talab qilmaydi;
d) boshqa so'z bilan birikish qobiliyatidan mahrum;
e) gapda bajara oladigan vazifasi cheklangan;
1) ma'noli qismga ajralmaydi.
Shuning uchun ham bu tur leksemalar boshqa leksemalarga nisbatan g'ayrioddiy, biroq ma'no va vazifa jihatidan alohida barqaror til birligi hisoblanadi.

So'z-gapning sintaktik xususiyati.
So'z-gapning sintaktik xususiyati yuqorida ta'kidlaganimizdek, kesimlik qo'shimchasini qabul qilmasligi, bog'lama bilan birika olmasligida. So'z-gap ham undalma, sodda gap kabi kengaygan yoyiq holatda bo'lishi mumkin:
I. Cho'lni o'zlashtirgan mardlarga ofarin. (A.Qah.).
2. Falakning dastidan dod! (Hamza.)
3. Barakalla sizga! Misollardan ko'rinib turganidek, so'z-gap faqat bitta so'zdan iborat bo'lmay, nutqda kengayish qobiliyatiga ham ega.

So'z-gapning yana bir sintaktik xususiyati - uning gap tarkibida alohida pozitsiyada turishi, ya'ni boshqa gap bo'laklari bilan bog'lanmasJigi va o'zi gap sifatida «yashay olishi», hamisha lisoniy alohidalikni saqlab qolishi bilan belgilanadi.
Chunonchi, I. - Ertaga kelasizmi? - Albatta. (O'.Usm.). 2. - Yengil tortdingmi, qizim? - Shukur. (A.Qah.).
So'z-gapda zamon va shaxs ma'nosi matnda muayyanlashadi. O'zbek tilida gap (kesimlik) zamon va shaxs ma'nosidan xoli bo'la olmaydi. Zero, so'z-gapda zamon va shaxs-son ma'nosining kontekstual aniqlanish xususiyati bu so'zning asosiy sintaktik xususiyati - kesimlik qo'shimchasini qabul qilmay gap bo'lib kela olishi bilan sharhlanadi.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6 7 8 9