- BIR SOSTAVLI GAPLARNING TIPLARI
- Gap tarkibida grammatik ega yoki kesimning bo‘lishi yokn . bo‘lmasligiga qarab, gaplar ikki turga:
- a) ikki sostavli gaplar,
- b) bir sostavli gaplarga bo‘linadi.
- Grammatik jihatdan ega va kesimi mavjud bo‘lgan gaplarga ikki sostavli gaplar deyiladi: Quyosh tobora yuqoriga intiladi. Havo isib, maysalarga, daraxt shoxlariga qo‘ngan shudringni bir zumda yalab oldi. Chuqur-chuqur daralarga cho‘kib qolgan qorong‘ilik ham g‘oyib bo‘ldi-yu, hammayoq tovlanib ketdi (O.)
Ba’zan gaplarning ega yoki kesimlari yashirinishi ham mumkin. Bu holatda ham gaplar ikki sostavli hisoblana beradi, chunki yashiringan'ega yoki kesimlarni topib, shu jumlalarga kiritish mumkin bo‘ladi: - Ba’zan gaplarning ega yoki kesimlari yashirinishi ham mumkin. Bu holatda ham gaplar ikki sostavli hisoblana beradi, chunki yashiringan'ega yoki kesimlarni topib, shu jumlalarga kiritish mumkin bo‘ladi:
- — Kim ekan?— dedi Urmonokon qiziqib.— Ro‘zimatning tog‘asi (A. Qh.) — Yig‘im-terimni olganimizdan keyin, bahorgacha ikki yuz yigirma gektar yangi yer ochishimiz kerak.— Qancha?— Ikki yuz yigirma gektar. (A. Qh.)
Ega yoki kesimi grammatik jihatdan ifodalanmagan gaplarga bir sostavli gaplar deyiladi: Oyni etak bilan yopib bo‘lmas (Maqol). Qor. Qatqoloq. Shom. Izg‘irin. (O.) - Ega yoki kesimi grammatik jihatdan ifodalanmagan gaplarga bir sostavli gaplar deyiladi: Oyni etak bilan yopib bo‘lmas (Maqol). Qor. Qatqoloq. Shom. Izg‘irin. (O.)
- Bir sostavli gapning ega yoki kesimi yashirinmaydi va ularni topish ham, jumlaga kiritish ham mumkin emas. Buning sababi shundaki, bir sostavli gaplarda ega ifodalangan bo‘lsa, kesimning mazmuni ega orqali bilinadi, yoki kesim ifodalansa, eganing mazmuni kesimda mavjud bo‘ladi, Demak, bir sostavli gaplarda ega yoki kesim yashirinmaydi, balki har ikkala bo‘lak mazmuni bir bo‘lakda ifodalanadi, Shuning uchun ham bir sostavli gaplarda, to‘liqsiz gaplarga o‘xshab, biror bo‘lakning yashiringani sezilmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
