Tábiyiy geografiya hám gidrometrologiya

Tema : Shógindi taw jınısları hám olardıń klassifikaciyası

Joba :
Kirisiw
Tiykarǵı bólim
1. 1 Taw jınısları haqqında maǵlıwmat
1. 2. Shógindi taw jınısları haqqında ulıwma maǵlıwmat
1. 3 Taw jınıslarınıń payda bolıw processi
1. 4 Taw jınıslarınıń ximiyalıq hám organikalıq dúzilisi
II. bólim
2. 1 Shógindi taw jınıslarınıń strukturası
2. 2 Shógindi taw jınıslarınıń teksturasi
2. 3 Shógindi jınıslardıń ózgeshelikleri
2. 4 Karbonat hám Terrigen taw jınıslar
Juwmaqlawshı bólim
Pikirler


Kirisiw
Taw jınısları - Jer qabıǵın quraytuǵın, ǵárezsiz geologik dene payda etiwshi turaqlı quramǵa iye bolǵan tábiyiy mineral agregatlar bolıp tabıladı. " Taw jınıslari" termini házirgi mániste 1798 jıldan beri isletilip kelinedi. Ádetde taw jınısları dep tek qattı denelerdi túsiniledi, keń mániste bolsa olarǵa suw, neft hám tábiyiy gazlar da kiredi. Taw jınıslarınıń ximiyalıq hám mineral quramı menen bir qatarda, struktura hám teksturasi da zárúrli diagnostik belgi esaplanadı. Taw jınıslarındaǵı minerallar procenti, olardıń mineral quramın anıqlaydı. Kelip shıǵıwına qaray olar 3 gruppaǵa bólinedi: magmatik (otqindi), shógindi hám metamorfik jınıslar. Jer qabıǵınıń 90% ga jaqın bólegi magmatik hám metamorfik, qalǵan 10% shógindi taw jınıslarınan ibarat, biraq jer maydanınıń 75% maydanın shógindi taw jınısları iyeleydi. Taw jınıslarinińniń kelip shıǵıwında mineral quramındaǵı parqı, olardıń ximiyalıq quramı hám ximiyalıq qásiyetlerinde óz sawleleniwin tapqan.
Taw jınıslarınıń qásiyetleri.
Taw jınısları tıǵızlıq, elastiklik, miytinlik, ıssılıq, elektr hám magnit qásiyetlerine iye. Taw jınıslarınıń qásiyetleri olardıń mineral quramı, dúzilisi hám sırtqı sharayatına baylanıslı. Geweklik hám muzdıń jarıǵılıq taw jınısları ózgesheliklerin anıqlaytuǵın zárúrli parametrler bolıp tabıladı. Geweksheler bólekan suyıqlıq menen tolǵan bolıwı múmkin, sol sebepli taw jınıslarınıń ózgeshelikleri qattik, gazsimon hám suyıq fazalardıń qásiyetleri hám olardıń salıstırmalı muǵdarına da baylanıslı. Geweklik hám muzdıń jarıǵılıq taw jınısların neft hám suw kollektorı retinde bahalawda, hám de olardıń bulaqqa, burg'i qudug'i hám basqalarǵa aǵıp keliw tezligin aniklashda zárúrli bolıp tabıladı. Taw jınıslarınıń ıǵallıq hám gaz sıyımlılıqı, suw hám gaz ótkezgishligi de olardıń gewekliligi menen anıqlanadı. Magmatik taw jınıslarında gazlı boslıqlar muǵdarı 60— 80% ga jetedi (mısalı, pemza hám pemza tuflari). Shógindi taw jınıslarında shógindi payda bolıw processinde geweksheler vujudga kelip, cementleniw waqtında tuyıqılıwı yamasa saqlanıp qalıwı múmkin. Metamorfik taw jınıslarında geweksheler kem boladı, tek jarıqlar (muzdıń jarıǵılıqlar ) bolıp, olar jınıslar soviyotganda payda boladı.
Taw jınıslarınıń tıǵızlıǵı olardıń gewekligi hám mineral quramı menen baylanıslı. Rudali minerallar joqarı tıǵızlıqqa iye (mısalı, piritda — 5000 kg/m3 ke shekem, galenitda 7570 kg/m3 ke shekem). Shógindi taw jınısları minerallarınıń tıǵızlıǵı kem (mısalı, tas tuziniń tıǵızlıǵı 2, 2 g/ sm3). Taw jınıslarınıń ıssılıq sıyımlılıqı hám kólemdiń ıssılıqtan keńeyiw koeffitsenti birinshi náwbette olardıń mineral quramı menen anıqlanadı. Taw jınıslarınıń bekkemlik, keriliw qásiyetleri, ıssılıq hám elektr ótkezgishligi, tiykarlanıp, jınıslardıń dúzilisi hám ásirese dáneshelarniń uzaro baylanısıw kúshine baylanıslı. Fizikalıq ózgeshelikleri qatlam tegislikleri baǵdarında birdey bolsa, kese jónelis boylap basqasha boladı. Taw jınıslarınıń sozılıwǵa shıdaw dárejesi, ıssılıq ótkezgishlik, elektr ótkezgishlik, dielektrik hám magnit ótkezgishlik qásiyetleri qatlam baǵdarı boylap, qısılıwǵa shıdaw dárejesi bolsa kese jónelis boylap kóbirek boladı. Mayda donador taw jınıslarında bekkemlik joqarı bolsa, iri donador taw jınıslarında tómen boladı. Qısılıwǵa shıdaw dárejesi ásirese, tolasimon dúzilgen mayda donador jınıslarda joqarı (mısalı, nefritda 500 MN/m2). Kóplegen shógindi jınıslarda (tas duzı, gips hám b.) de qısılıwǵa shıdaw dárejesi tómen.