Техноген indd

Sanoatdagi mavjud xatarlarni baholash Sanoatdagi mavjud xatarlarni baholash. Sanoat xavfli ob-

yektlarida avariyalar ro‘y berishi bo‘yicha sabablarini va baxtsiz hodisalarni keltirib chiqaruvchi xavfli holatlarni hamda baxtsiz ho- disalarning kelib chiqishiga sabab bo‘ladigan omillarni yo‘qotish chora-tadbirlarini ko‘rishga qaratilgan. Bu ishlar asosan, oqilona ish usullarini qo‘llash, avariya va baxtsiz hodisa hamda kasb kasallikla- rining kelib chiqishidan holi bo‘ladigan ish sharoitini tashkil qilish hisobiga amalga oshiriladi.
Potentsial xavfli obyektlar - ishlab chiqarish texnikasi va transporti, bosim ostida ishlaydigan idishlar, quvur tarmoqlari, elektr stantsiyalari, ko‘priklar, binolar va inshootlarning tayanch konstruksiyalari, ko‘tarish qurilmalari, temir yo‘llar, ionlashtiruv- chi nurlanish manbalari va boshqa bir qancha obyektlarning sifati va xavfsizligini tekshirishda putur yetkazmaydigan nazorat alohida ahamiyat kasb etadi. Xavfli ishlab chiqarish obyektlarida binolar, inshootlar va texnika qurilmalarini tayyorlash, ta’mirlash, rekonst- ruksiya qilish, montaj qilish, qurish va sanoat xavfsizligi ekspertiza- si sifati, radiatsiya xavfini o‘z vaqtida aniqlash bilan bog‘liq sanoat va radiatsiya xavfsizligini ta’minlashning asosiy omillaridan biri si- fatida putur yetkazmaydigan nazoratning roli va ahamiyati o‘sishida ularning texnik holati, imkoniyati va bundan keyin ishlatish mud-
datlarini baholash zarurligi bilan belgilanadi. Bunday obyektlarning vaqti-vaqti bilan o‘tkaziladigan ishonchli putur yetkazmaydigan na- zorati ularning xizmat qilish muddatini uzaytirish va asosiysi, tex- nogen avariyalar hamda halokatlar ehtimolining oldini olish imko- nini beradi.
Texnika qurilmalari, binolar va inshootlar parametrlarining chetga chiqish ehtimolining, shu jumladan, buning oqibatida ish to‘xtab qoladigan yo‘l qo‘yiladigan doirasida chetga chiqishlarini prognozlashtirish uchun ularning holatini tavsiflaydigan belgilarni aniqlash va o‘rganish, shuningdek, normal ish rejimi buzilishining o‘z vaqtida oldini olish maqsadida ular holatini eksperimental aniq- lash usullari hamda vositalarini ishlab chiqish xavfli ishlab chiqarish obyektlarining ishlab chiqarish siklidagi muhim va zarur bosqich hisoblanadi hamda texnik diagnostika deb ataladi. Putur yetkaz- maydigan nazoratga asoslangan texnik diagnostika usullari texnika qurilmalari, binolar hamda inshootlar ish qobiliyati va xavfsizligini nazorat qilish jarayonlarini oqilona tashkil etish uchun qo‘llaniladi. Texnik diagnostika ish sharoitlarida konstruksiyalar, mexa- nizmlar va elementlarning texnik holati parametrlarini tadqiq etish, shuningdek, normal ishlatish sharoitlarida va tabiat hodisalari yoki (inshootni) loyihalashtirish, tayyorlash va ishlatishdagi tashkiliy xa- tolar bilan belgilanadigan xavfli ish rejimlarida ularning ish qobili-
yati va ishonchliligini prognozlashtirish imkonini beradi.
Putur yetkazmaydigan nazorat tizimi xavfli ishlab chiqarish ob- yektlarida qo‘llaniladigan va ishlatiladigan texnika qurilmalari, bi- nolar va inshootlardan foydalanish xavfsizligi darajasini oshirishda muhim bo‘g‘in, tashkil etilishi «Xavfli ishlab chiqarish obyektla- rining sanoat xavfsizligi to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunini amalga oshirishning yo‘nalishlaridan biri hisoblangan Sanoat xavfsizligi ekspertizasi tizimining instrumental ishonchli, isbotlovchi bazasini ta’minlashning asosi hisoblanadi.
Sanoat xavfli obyektlarida avariyalar ro‘y berishi bo‘yicha sa- bablarini va baxtsiz hodisalarni keltirib chiqaruvchi xavfli holatlar- ni hamda baxtsiz hodisalarning kelib chiqishiga sabab bo‘ladigan
omillarni yo‘qotish chora-tadbirlarini ko‘rishga qaratilgan. Bu ish- lar asosan oqilona ish usullarini qo‘llash, avariya va baxtsiz hodisa hamda kasb kasalliklarining kelib chiqishidan holi bo‘ladigan ish sharoitini tashkil qilish hisobiga amalga oshiriladi.

3.