Техноген indd

Tayanch so‘z va iboralar: Risk, nisbiy tahlil, riskni boshqarish, risk- ni modellashtirish, fizik model, matematik model, biologik model, sodda- lik, erkinlik.


Nazorat savollari

1. 
   “Risk” o‘zi nima?
   
2. 
   Xavfni baholash bosqichining asosiy vazifalari nimalardan iborat?
   
3. 
   Avariyalar xavfiga berilgan umumlashtirilgan baho qanday?
   
4. 
   Xavf baholarini umumlashtirishda nimalarga ahamiyat beriladi?
   
5. 
   Oqibatlarni baholashda nimalarni aniqlash kerak?
   

III BOB. TEXNIK TIZIMNING SHAKLLANISHIDA TASHQI SALBIY OMILLARNING TA’SIRI VA ROLI

1. 
   Texnik tizimning shakllanishida salbiy xavflarni tavsiflash
   

Nomenklatura (Lotin nomenklatura.) - fan va texnologiya so- halarida ishlatiladigan kategoriyalar, nomlar, atamalar ro‘yxati, ayrim asoslar bo‘yicha turkumlashtirildi. Hozirgi vaqtda alfavit tartibida xavflarning umumiy ro‘yxatini taqdim etish mumkin. Spirtli ichimliklar, g‘ayritabiiy harorat, g‘ayritabiiy, namlik, havo xato harakatchanlik, barometrik bosim normal, ..., vakuum portlash portlovchi, tebranish, ..., dinamik haddan tashqari, ..., hissiy haddan ortiq yuk, zaharli moddalar, amalda maxsus tadqiqotlar individual obyektlar faoliyati (maydoni, ishlab chiqarish ish o‘rinlari, jarayon- lar va hokazo) uchun xavflar nomenklaturasini tayyorlangan bo‘lsa. Kantifikatsiya (Lotin quatumi - qancha) miqdoriy ifoda, murak- kab, sifat jihatidan aniqlangan tushunchalarni baholash uchun kiri- tilgan o‘lchovdir. Xavflar inson salohiyati, sifati, mavjudligi yoki ta’siri, yuzaga kelishi ehtimoli, harakat zonasining hajmi bilan tavsif- lanadi.Potensial miqdoriy, masalan, shovqin darajasi, havo, chang, elektr tokini namoyon etadi.Sifat inson organizmiga ta’sir qiladi- gan o‘ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi, masalan, shovqinlarning chastota tarkibi, changning tarqalishi, elektr tokining turi. Soni,

skorlama va boshqa o‘lchov usullari qo‘llaniladi.
Jabrlanganlarning soni xavfli bo‘lishi mumkin. Ma’lumki, sobiq Ittifoqdagi har bir million tonnalik ko‘mir qazib oluvchi kishining hayotidan biriga sarflanadi. Hozirgi kunda Rossiyada bu daraja ikki tonnaga yaqinlashdi.Yana bir chora faqat qisman (asosan xarajat- lar ta’sirini bartaraf etish orqali) iqtisodiy o‘lchanishi mumkin. Eng keng tarqalgan baholash - bu xavf bilan bog‘liq bo‘lgan harakat- lardagi xavfni yo‘qotish ehtimoli. Alohida bo‘lim xavf masalasiga bag‘ishlangan.