Tekislikda koordinatalar metodi

Misal. Ushları A(-3;-3), B(-1;3), va C(11;-1) noqatlarda bolsa, onıń júzin tabıń!
Sheshiw.
Kósher ústinde jónelgen kesindiler
1-tariyp. Baǵdarı anıq bolǵan tuwrı sızıq kósher dep ataladı.
2-tariyp. Eger tuwrı sızıq ústindegi kesindiniiń qaysı (uchi) shegaralıq noqatı onıń bası, qaysı shegaralıq noqatı onıń aqırı ekenligi kórsetilgen bolsa, ol baǵıtlanǵan kesindi yamasa vektor dep ataladı.
Bası noqatda aqırı bolsa noqatda bolǵan jónelgen kesindini simvol menen belgileymiz (1-sızılmada hám jónelgen kesindiler sáwlelendirilgen).





1-sızılma
3-tariyp. Eger kesindiniiń bası hám aqırı bir noqatda bolsa onı nol jónelgen kesindi dep ataladı.
4-tariyp. jónelgen kesindi úlkenligi (muǵdarı) dep kesindi uzınlıǵı ga aytıladı, bunda dıń baǵdarı kósher baǵdarı menen birdey bolsa, dıń belgisi «+», keri bolsa «-» belgi menen alınadı.
Nol jónelgen kesindiniiń úlkenligi nolge teń dep esaplanadı.
Áwele jónelgen kesindilerdiń teńligi túsinigin anıqlaymız. Jónelgen kesindilerdi kósher boylap onıń yunalishi hám uzınlıǵın ózgertirmesten qózǵaw múmkin dep esaplaymiz.
5-tariyp. Eger kósher boylap jıljıtilganda nol bolmaǵan eki jónelgen kesindilerdiń bası daǵı hám aqırındaǵı noqatları ústpe-úst tusse, bul kesindiler óz-ara teń dep ataladı.
Tastıyıq. Eki jónelgen kesindiniiń óz-ara teń bolıwı ushın olardıń shamaları óz-ara teń bolıwı zárúr hám jetkilikli.
Jónelgen kesindilerdi qosıw hám haqıyqıy sanǵa kóbeytiw ámellerin yunalgan kesindiler ústinde sızıqlı ámeller deymiz.
hám jónelgen kesindiler berilgen bolsın. Olardıń jıyındısın tabıw ushın kesindiniiń basın kesindiniiń aqırına qóyamız (2-sızılma)





Juwmaqlaw
Koordinatalardı almastırıw
Noqattıń bir sistema daǵı koordinatalarınıń onıń basqa sistema daǵı koordinataları menen almastırıwǵa koordinatalardı almastırıw dep ataladı.
Koordinatalardı almastırıw
Bir tuwrı múyeshli koordinatalar sistemasın koordinata oqların parallel kóshiriw yamasa koordinata oqların burıw arqalı basqa tuwrı múyeshli koordinatalar sisteması menen almastırıw máselelerin kóremiz. Bunda tegislik qálegen noqatınıń túrli sistemalar daǵı koordinataları arasındaǵı bo'g'lanish formulaların payda etemiz.
Koordinata oqların parallel kóshiriw
Tegislikte tuwrı múyeshli koordinatalar sisteması berilgen bolsın. Koordinata oqlarin parallel kóshiriw-bul Sistemadan oniń oqlari baģdarlarin hám masshtablarin ózgertpesten tek koordinatalar basiniń jaylasiwin ózgertiw arqali jańa sistemaģa ótiw bolip tabiladi.
Koordinata oqların parallel kóshiriw
Sferik koordinatalar sisteması
Zenit hám azimut túsinikleri astronomiyada keń qollanıladı. Zenit — qálegen saylanǵan noqat (baqlaw noqatı) den vertikal joqarıǵa jónelgen bolıp, fundamental tegislikte jatadı. Astronomiyada fundamental tegislik retinde ekvator jatqan tegislik yamasa ekliptika tegisligi alınadı. Azimut — fundamental tegisliktegi qálegen saylanǵan nur menen baslanǵısh baqlaw noqatı arasındaǵı múyesh.
Paydalanılǵan ádebiyatlar
1.R.Ismatullaev, X. Xoshimova “Sızılma geometriya” metodik qollanma.
2.Д. В. Клетеник “Сборник задач по аналитической геометрии”
3. M.Коченовский , М.Колягин , Г.Луканкин, Н.Яковлев “Геометрия” 1-кисм , Тошкент-Укитувчи-1981
4.A.Д.Александров Геометрия / A.Д.Александров, А.Л. Вернер, В.И.Рыжик – М:Просвещение, 1999. –271с.
5.Гельфанд И. М. Метод координат / Гельфанд И. М., Глаголева Е. Г., Кириллов А. А., - МЦНМО, 2009. - 189с.64
6 Dadajonov N., Jo’rayeva M., Geometriya 1 qism, Toshkent “oǵıtuvchi” 1996
7. https://uz.denemetr.com/docs/768/index-69874-1.html