Tekshirdim: O`quv ishlari bo`yicha dirеktor O’qituvchi: o`rinbosari: sinf

Ikkilik sanoq sistemasida arifmetik amallar 
Kundalik hayotimizda ishlatiladigan o’nlik sanoq sistemasidagi sonlar ustida 
arifmetik amallar bajarish usullanni bilamiz. Mazkur usullar boshqa barcha pozitsiyali 
sanoq sistemalari uchun ham o’rinlidir. 
O’nlik sanoq sistemasida qo’shish amalini ko’rsak, biz avval birliklarni, so’ng 
o’nliklarni, keyin yuzliklar va hokazolarni o’zaro qo’shib boramiz. Bu jarayon barcha 
pozitsiyali sanoq sistemalari uchun o’rinli bo’lib, toki oxirgi qiymat bo’yicha eng katta 
razryadni qo’shishgacha davom etadi. Mazkur jarayonda shu narsani doim eslash kerakki, 
agar biror razryad sonlarini qo’shganimizda natija sanoq sistema asosi qiyrhatidan katta 
chiqsa, yig’indining sanoq sistema asosidan katta qismini 15eying razryadga o’tkazish 
kerak. 
Masalan, o’nlik sanoq sistemasida: 
193275
10
+
79538
10
1983
10
274796
10
Ma’lumki ikkilik sanoq sistemasi faqat ikkita: 0 va 1 raqamlaridan tashkil 
topgan. Shu sistemada qo’shish, ayirish va ko’paytirish amailari quyidagicha 
bajariladi: 

---

Qo`shish 
Ayirish 
Ko`paytirish 
0+0=0 
0+1=1 
1+0=1 
1+1=10 
0-0=0 
1-0=1 
10-0=10 
10-1=1 
0  0=0 
0  1=0 
1  0=0 
1  1=1 
Endi yuqoridagi jadvallar yordamida ikkilik sanoq sistemasidagi sonlar ustida turli arifmetik 
amallar haiarishga doir misollar ko’ramiz. 
1-misol. 10011 + 11001
2-misol. 1000101,001+1000101,001 
Yechish. 1101101,001 
Yechish. 1101101,001 
1000101,001 
1000101,001 
10110010,010
10110010,010 
Javob: 10110010,01. 
Javob: 10110010,010. 
3-misol. 101010-10011
4-misol. 110011,01-10111,101 
Yechish. 101010
Yechish. 110011,010 
10011
10111,101 
10111
11011,101 
5-misol. 11011x101 
6-misol. 101,11x11,01 
Yechish. 11011 
Yechish. 101,11 
101 11,01 
110011 
10111 
110011
10111 
11111111 
10111
10010,1011