Tekshirdim: O`quv ishlari bo`yicha dirеktor

Axborotni qayta ishlash va uzatish

Axborotlarni qayta ishlash deganda bir axborotdan biror-bir amal bajarib boshqa axborotni hosil qilish tushuniladi. Axborotlarni qayta ishlash axborotlarni ko'paytirish va ko'rinishlarini o'zgartirish uchun zarurdir.

Axborotlar bilan ishlaganda ham, modda va energiyadagi kabi, ularni to'plash (hosil qilish), uzatish, saqlash, bir ko'rinishdan boshqa, kerakli ko'rinishga o'tkazish kabi jarayonlar amalga oshirilishi mumkin.

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash

1. 
   Axborot ustida qanday amallar bajarish mumkin?
   
2. 
   Axborotni hosil qilish, to'plash, soddalashtirishga misollar keltiring.
   
3. 
   Inson tanasida axborotni to'plash va qayta ishlashga misol keltiring.
   
4. 
   Axborotni nusxalash, o'lchash, buzishga misollar keltiring.
   
5. 
   Axborotlarni uzoq masofaga uzatish usullariga misollar keltiring.
   
6. 
   Axborotlarni kompyutersiz va kompyuterda saqlash vositalariga misollar keltiring.
   
7. 
   O'quvchilar eng ko'p axborot oladigan axborot tashuvchi vositalarga misol keltiring.
   
8. 
   Inson uchun axborot manbayi, aloqa vositasi va axborot qabul qilish vositalariga misollar keltiring.
   
9. 
   Texnikada axborot manbayi, aloqa vositasi va axborot qabul qilish vositalariga misollar keltiring.
   

V. Uyga vazifa

Mashqlar

1. 
   Chap ustundagi so'zlami o'ng ustundagi jumlalarga moslab joylashtiring.
   

Kompyuter	Axborotni qayta ishlash vositalari
Inson
Disket	Axborot tashuvchi vositalar
Kitob
Daftar

2. Nuqtalar o'rniga o'ng ustundagi kerakli so'zlarni joylashtirib ko`chiring.

Axborotlar ustida bajariladigan amallar bilan bog`liq barcha jarayonlar axborotli jarayonlar deb ataladi.	diskret
	analog
Axborotlar diskret va analog turlarga ajraladi.	axborotli jarayonlar

Tekshirdim:

O`quv ishlari bo`yicha dirеktor

O’qituvchi:____________________ o`rinbosari:_________________

SINF	7”____”	7”____”	7”____”	7”____”
SANA	___ - _______201__ yil	____ - _______201__ yil	____ - _____201_ yil	____ - _____ 201__ yil

Mavzu: Axborotlarni kodlash.

Darsning maqsadi:

1) ta;limiy: O`quvchilarga axborotlarni kodlash haqida tushuncha berish;

2) tarbiyaviy: Oquvchilarga estetik tarbiya berish;

3) rivojlantiruvchi: o`quvchilarda axborotlarni berilgan usul yordamida kodlash ko`nimalarini rivojlantirish.

Kompetensiya:

1. 
   TK1-kommunikativ kompetensiya
   

2 TK2-axborot bilan ishlash kompetensiyasi

3 TK3-o‘zini-o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi

Dars uslubi: : Guruhlarda ishlash, tushunchalar tahlili

Dars jihozi: Darslik, kompyuter,

Darsning borishi:

№	Dars bosqichlari	Vaqti
1	Tashkiliy qism	2 minut
2	O`tgan o`quv yilida o`tilganlarni takrorlash va baholash	15 minut
3	Yangi mavzuning mazmunini ochish va xulosalar chiqarish	25 minut
5	Uyga vazifa va topshiriqlar	3 minut

I. Tashkiliy qism:

1.Salomlashish.

2.Yo'qlama qilish.

3.Uyga vazifani so'rash.

II. Takrorlash

1. 
   Axborot ustida qanday amallar bajarish mumkin?
   
2. 
   Axborotni hosil qilish, to'plash, soddalashtirishga misollar keltiring.
   
3. 
   Inson tanasida axborotni to'plash va qayta ishlashga misol keltiring.
   
4. 
   Axborotni nusxalash, o'lchash, buzishga misollar keltiring.
   
5. 
   Axborotlarni uzoq masofaga uzatish usullariga misollar keltiring.
   
6. 
   Axborotlarni kompyutersiz va kompyuterda saqlash vositalariga misollar keltiring.
   

III. Yangi mavzuni o`rganish.

Inson axborotlami yig'ish, saqlash va qayta ishlashda qulay hamda qisqa ko'rinishda bo'lishi uchun turli belgilashlardan foydalanadi. Bunga tovushlarni harf va raqamlar orqali, musiqa tovushlarini notalar orqali, matematik, fizik, biologik qonuniyatlarni formulalar orqali ifodalanishini misol qilish mumkin.

Axborotlami kodlash haqida

Inson borliqning bir qismi bo'lgani uchun doimo borliqning ta'sirini sezib turadi. Bu ta'simi turli signallar (tovush, yorug'lik, elektomagnit, nerv va hokazo) ko'rinishida qabul qilamiz. Insonga uzluksiz ta'sir etib turuvchi axborotlarni analog axborotlar deb ataladi.

Inson analog axborotlami qayta ishlashi uchun uni biror qismini ajratib oladi va tahlil qiladi. Tahlil qilish jarayonida axborotni qayta ishlash uchun qulay bo'lgan ko'rinishga o'tkazadi. Bunda inson turli belgilardan foydalanadi. Masalan, sizga ma'lum bo'lgan alifbo harflari insonga tushunarli bo'lgan tovushlarni, nota belgilari esa musiqiy tovushlarni ifodalaydi. Bu belgilar yordamida insonga eshitilayotgan nutq yoki musiqani qog'ozga tushirish oson kechadi. Demak, inson axborotlarni qayta ishlash uchun uni uzlukli ko'rinishga
o'tkazar ekan. Axborotlarni bu kabi uzlukli ko'rinishini diskret axborotlar deb ataladi.

Inson tomonidan ishlab chiqarilgan qurilmalar ichida analog axborotlar bilan ishlaydiganlari ham, diskret axborotlar bilan ishlaydiganlari ham mayjud. Diskret axborotlardan eng ko'p tarqalgani raqamli axborotlardir, ya'ni uzluksiz axborotning raqamlar orqali ifodalangan ko'rinishidir. Analog signallar bilan ishlaydigan qurilmalar analog qurilmalar, raqamli axborotlar bilan ishlaydigan qurilmalar raqamli qurilmalar deb ataladi. Analog qurilmalarga televizor, telefon, radio, fotoapparat, videokamerani, raqamli qurilmalarga shaxsiy kompyuter, raqamli telefon, raqamli fotoapparat, raqamli videokamerani misol qilish mumkin.

Axborotlar ustida amallar bajarish qulay bo'lishi uchun aniq bir qoidalar asosida boshqa ko'rinishga o'tkazish jarayoni axborotni kodlash deyiladi.

Axborotlarni kodlash insoniyat tomonidan faqat amallar bajarish qulay bo'lishi uchun emas, balki axborotni maxfiy saqlash uchun ham qo`llanilgan. Kodlashning bu ko'rinishi shifirlash deb ataladi.

Qadimda axborotlami kodlash

Hayotda axborotni kodlashning ko'pdan-ko'p usullari mayjud. Birinchi kodlashni qo'llagan inson qadimgi Gretsiya sarkardasi Lisandro hisoblanadi. U axborotni maxfiy saqlash, ya'ni kodlash uchun ma'lum bir qalinlikdagi "Ssital" tayoqchasini o'ylab topgan. Kodlashning bu usuli o'rin almashtirish usuli deb ataladi.

Qadimgi rim imperatori Yuliy Sezar ham axborotni maxfiyligini saqlash uchun matnni kodlash usulini o'ylab topgan. "Sezar shifri" da matndagi harf alifboda o'zidan keyin kelgan uchinchi harfga aimashtiriladi. Bunda alifbo doiraviy yozilgan hisoblanadi. Bu kodlash usul alifboni surish usuli deyiladi.

Axborotlarni kodlashning usullari

Semyuel Morze 1837-yilda elektromagnit telegraf qurilmasini ixtiro qilgan va 1838-yilda shu qurilma uchun telegraf kodini ishlab chiqqan. Unda turli harf va raqamlar nuqta va tirelarning maxsus ketma-ketligi ko'rinishida ifodalangan, ya'ni axborot uchta belgi yordamida kodlanadi: "uzun signal" (tire yordamida ifodalanadi), "qisqa signal" (nuqta yordamida ifodalanadi), "signalsiz" (bo'shliq, pauza bilan ifodalanadi). Mazkur kodlash usuli hozirgi

kunda ham qo'llanib kelinmoqda. Morze kodlash usulini notekis (o'zgaruvchan) kod deb yuritiladi. Insoniyatga ma'lum belgilar bu usuldagi ikki yoki undan ko'p belgilar yordamida ifodalanadi. Umuman, kodlash usulida ishtirok etgan belgilar soni (hajmi) bir xil bo'lsa tekis kodlash usuli, belgilar soni (hajmi) bir xil bo`lmasa notekis kodlash usuli deb ataladi.