Тема : озбекстан республикасы пукаралык хукыкы тусиниги, принциплери хэм дизими

O`ZBEKSTAN RESPUBLIKASI XALIQ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI

A`JINIYaZ ATINDAG`I NO`KIS MA`MLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI

MILLIY IDEYa, RUWXIYLIQ TIYKARLARI HA`M HUQIQ TA`LIMI KAFEDRASI

Puqaraliq huqiqi
Milliy ideya, ruwxiyliq tiykarlari ha`m huqiq ta`limi bakalavr ta`lim bag`dari 3-kurs studentleri ushin lektsiya tekstleri

E. Tilewov NO`KIS-2013

Tema : PUKARALAR- PUKARALIK XUKIKININ
SUB`EKTLERI SIPATINDA
1. Pukaralik xukik ukipliligi tusinigi
2 . Pukaralardin katnasi
3. Xukik ukipliliginin baslaniui xаm tamamlaniui
4. Miyraslik xаm kayirkomlik
5. Jeke isbilermen pukaralardin xukikiy xalati
6. Pukaralardin turar jay tanlau xukiki.
7 . Pukarani dereksiz joytilgan dep tabiu.
Onin olgen dep dagazalaniui.
8 . Pukaralik jagdayi xujjetlerin resmiylestiriu.


Pukaralik xukik ukipliligi tusinigi.
Xukik sub`ektlerin xarekterleytugin tiykargi xukikiy ozgeshelikler xukik xаm katnastan ibarat. Pukarlik xukik xаm uaziypalarina iye boliui ten rauishte.
Xar bir shaxs pukaralik xukik xam uaziypalarga iye boliu ukipliligina iye bolmay turip, pukaralik xukikinin sub`ekti bola almaydi.
Mamleket omirinin materiallik sharayatlarina karap pukaralardin xukik ukipliligi, yagniy belgili xukik xаm uaziypalarga iye boliuin belgileydi. Xukik laekatining xarakteri xаm mazmuni jamiyettegi islep shigariu katnaslari menen belgilenedi.
Pukaralik xukik ukipliligi pukaralarga ozlerinin materiallik xаm madeniy talaplarin kanaatlandiriu maksetinde xer turli xukikiy katnaslarga kiriudin yuridik imkaniyatin beredi.
Pukaralik xukikiy ukipliliginda Ozbekstan Respublikasi Konstitutsiyasinin 18-stat`yasinda aytilganinday-ak ...... barlik pukaralar bir turdegi xukik xаm erkinliklerge iye bolip, jinisi, milleti, tili, dini, sotsiallik kelip shigiui, isenimi , jeke xаm sotsial jagdayina karamastan, nizam aldinda ten esaplanadi.
Ozbekistan Respublikasi pukaralari xukik ukipliliginin mazmuni Konstitutsiyanin “Insan xam pukaralardin tiykargi xukiklari, erkinlikleri xam uaziypalari”atli ekinshi bolimindegi katar stat`yalarga ken tariyplengen xam bekkemlengen. Olarda pukaralardin mal mulkke iye boliui, miyras aliui, miyras kaldiriui, kasip xam turak jay tanlau, pan, adebiyat, sanaat shigarmalarin jaratiu, isbilermenlik xizmeti menen xam uliuma nizamda tastiyiklanbagan xar kanday xizmet penen shugillaniu, sonday-ak baska ken mulkiy xarakterde bolmagan jeke xukiklarga iye boliui mumkinligi aytilgan xam tiykargi nizam darejesinde bekkemlengen.
Ozbekistan Respublikasinda pukaralardin xukik ukipliligi mazmunin PK nin 18-stat`yasinda bekkemlep koyilgan. Ogan tiykarlanip pukaralar;
mulk xukiki tiykarinda mal- mulkke iye boliui;
oni miyras etip aliui xam uasiyat etip kaldiriui;
bankta oz esap betine iye boliu;
isbilermenlik, diyxan fermer xojaligi menen xam de nizamda tastiyiklap koyilmagan baska xizmet penen shugillaniui;
jallanba miynetten paydalaniui, ozleri garezsiz rauishte yaki baska puxaralar xam yuridik shaxslar menen birgelikte yuridik shaxslar sholkemlestiriui;
nizamga karsi bolmagan xar kanday duzimler duziui xam majburiyatlarda katnasiui;
baska shaxslar tarepinen keltirilgen ziyannin toleniuin talap etiu;
onim turin xam jasau jayin tanlau;
pen, adebiyat xam sanaat shigarmalarinin, nizam menen korgalatugin baska intellektual xizmet natiyjelerinin avtorlik xukiklarina iye boliui;
sonday-ak baska mulkiy xam jeke xukiklarga iye boliui mumkin.
Nizamda belgilengen jagdaylar xam tartipten tiskari xesh kimnin xukik xam katnasi shekleniui mumkin emes. Pukaranin xukik xam katnasinan tolik yamasa bir boliminen uaz keshiui xam xukik xam katnasti shekleuge karatilgan baska duzimler oz-ozinen xakiykiy emes dep esaplanadi. Ozbekistan Respublikasi jinayat kodeksinin 43-stat`yasi ayirim pukaralik xukiklarinan, xizmet boyinsha shekleu, mal-mulkti mamleket esabina otkeriu, belgili xukiktan ayiriudi kozde tutadi. Jinayat nizami xukiktan ayiriu uaktinsha shara sipatinda kozde tutadi.
Soni korsetip otiu kerek, belgili xukiklardan ayiriu uaktinsha shara, jinayat kodeksinin 45-stat`yasinda korsetilgenindey, xukiktan ayiriu bir jildan bes jilga shekem muddetke belgileniui mumkin.