Tema : Sırtqı sawdanı tártipke salıwdıń tarifsiz quralları hám olardıń nátiyjeliligi ( arnawlı bir mámleket, sawda-ekonomikalıq gruppalar mısalında) Tapsırdı : I.Álimbaev Qabılladı : S. Seytnazarov Nókis-2023 Joba

Glossariy
Ekonomika — bul islep shıǵarıw, bólistiriw hám sawda, sonıń menen birge, tovarlar hám xızmetlerdi tutınıw salasın úyreniw tarawı. Ulıwma alǵanda, ol tańsıq resursların islep shıǵarıw, isletiw hám basqarıw menen baylanıslı ámeliyatlar, sóylewler hám materiallıq ańlatpalardı aytıp otetuǵın social tarawdıń retinde belgilenedi.Arnawlı bir ekonomika — bul tiykarǵı faktorlar retinde onıń mádeniyatı, qádiriyatları, tálimi, texnologiyalıq evolyutsiyası, tariyxı, social dúzilisi, siyasiy dúzilisi, huqıqıy sistemaları hám tábiy resursların óz ishine alǵan processler kompleksi bolıp tabıladı. Bul faktorlar mánis-mazmundı beredi hám ekonomika sharayat hám parametrlerdi belgileydi. Basqasha etip aytqanda, ekonomikalıq tarawdıń — bul óz-ara baylanıslı balǵan insan ámeliyatları hám operatsiyalarınıń social tarawı bolıp, ol bir neshe tarawlar menen bekkem baylanıslı.
Ekonomikalıq agentler fizikalıq shaxslar, kárxanalar, shólkemler yamasa húkimetler bolıwı múmkin. Ekonomikalıq pitimler eki gruppa yamasa eki keri tárepler mámile etilgen tavar yamasa xızmettiń ádetde málim bir valyutada kórsetilgen mánisi yamasa qandayda bir málim bahada kelisilgende júzege keledi. Biraq, pul mámileleri ekonomikalıq tarawdıń tek kishi bólegin quraydı.
Sawda - Tavar mámilesiniń bir túri, miynet ónimleri hám xızmetlerdi aldısatdı jolı menen ayırbaslaw forması. Bunda tavar haridi muǵdarı, tavar sapası, satıwdan aldın yamasa keyin xızmetler kórsetiw, satıp alınǵan tavar yamasa xızmet haqin esap-kitap qılıw tártibi hám basqa shártlerdi; 2) satıwshılar hám qarıydarlar ortasındaǵı baha almasıwına tiyisli munasábetler. Tavar islep shıǵarıw payda bolıwı menen tovarlardı pul jardeminde ayırbaslaw, yaǵnıy sawda payda balǵan. Xalıq xojalıǵınıń social miynet bólistiriwi nátiyjesinde ajralıp shıqqan hám tovarlardı alıw, satıw hám olar menen baylanıslı xızmetler kórsetiwde dáldalshılıq iskerligin ámelge asıratuǵın tarmaǵı. Islep shıǵarıw menen tutınıwdı óz-ara baylanıstıradı, tovarlardı sońǵı qarıydar ( xalıq ) ǵa jetkiziwdi támiyinleydi. Kótere hám usaqlap satıw sawdaǵa bólinedi. Kótere sawda — tovarlardı islep shıǵarıw tutınıwı yamasa qayta satıw ushın iri partiyalarda satıp alatuǵın yamasa saqlaytın, olardı usaqlap satıw sawdaǵa, qarıydar yamasa basqa sawda shólkemlerine satatın mákemeler birlespesi. Usaqlap satıw Sawda — tikkeley qarıydardıń pul dáramatlarına ayırbaslaw jolı menen jalǵız yamasa kishilew muǵdardaǵı tovarlardı satıp aqırǵı qarıydarǵa xızmet kórsetedi. Sawda ishki hám sırtqı Sawdaǵa bólinedi. mámilesiniń bir túri, miynet ónimleri hám xızmetlerdi aldısatdı jolı menen ayırbaslaw forması.Xalıq xojalıǵınıń social miynet bólistiriwi nátiyjesinde ajralıp shıqqan hám tovarlardı alıw, satıw hám olar menen baylanıslı xızmetler kórsetiwde dáldalshılıq iskerligin ámelge asıratuǵın tarmaǵı. Sawda ishki hám sırtqı sawdaǵa bólinedi.