Tema-1: Karantin janlikler ham jabayi shopler

Zıyankesler
1. Aceria sheldoni (Ewing) Tsitrus tuqim kenesi
2. Acrobasis pyrivorella (Matsumura) Almurt tún gúbelegi
3. Agrilus Mali Matsumura Alma altın qonizi
4. Aleurocanthus woglumi Ashby Qara tsitrus aqqanoti
5. Aleurothrixus floccosus Maskell Yungli aqqanat
6. Aleurocanthus spiniferus (Quaintance) Tikenli taw aqqanati
7. Anisandrus dispar (Fabricius) Batıs qabıq xori
8. Anthonomus signatus Say Qulupnay urıqxo'ri
9. Aonidiella aurantii (Maskell) Qızıl pomeranets qalqanlisi
10. Aonidiella citrina Coquilett Sarı pomeranets qalqanlisi
11. Bactrocera dorsalis (Hendel) Shıǵıs mıywe shıbını
12. Bactrocera minax (Enderlein) Úlken mandarin shıbını
13. Blissus leucopterus (Say) Biyday qandalası
14. Bruchidius incarnatus (Boheman) Egipet no'xot danxori
15. Callosobruchus phaseoli (Gyllenhal) Hind lobıya danxori
16. Callosobruchus chinensis (Linnaeus) Kitay danxori
17. Carposina sasakii Matsumura Shaptalı mıywe kúyesi
18. Caryedon Serratus (Olivier) Piste danxori
19. Caulophilus latinasus (Say) Keń tumsıqlı saqlawxana uzinmurin
20. Ceratitis capitata (Wiedemann) Orta jer teńizi mıywe shıbını
21. Ceratitis rosa Karsch Nataliya mıywe shıbını
22. Ceroplastes ceriferus (Fabricius) Hind mumtarizli jalǵan qalqanlisi
23. Ceroplastes rusci (Linnaeus) Ánjir mumtarizli jalǵan qalqanlisi
24. Ceroplastes japonicus Green Yaponiya mumtarizli jalǵan qalqanlisi
25. Chionaspis furfura (Fitch) Tengesheli qalqanlisi
26. Coccus perlatus (Cockerell) Úshmúyeshli jalǵan qalqanlisi
27. Conotrachelus nenuphar (Herbst) Mıywe uzinmurin
28. Shóp-sharstoneura occidentalis Freeman Batıs arsha aǵashı japıraq buramashısı
29. Delia antiqua (Meigen) Piyaz shıbını
30. Diabrotica virgifera virg. Lesonte Batıs mákke qonizi
31. Diaphorina citri Kuwayana Shıǵıs yamasa Aziya japıraq búrgesi
32. Dinoderus bifoveolatus Wollaston Jalǵan qabıqliq hámmexo'ri
33. Drosophila suzukii (Matsumura) Aziya mıywe drozofilasi
34. Dysmicoccus wistariae (Green) Yaponiya qu'rti
35. Epitrix tuberis Gentner Kartoshka tuiyneki kene qonizi
36. Frankliniella williamsi Hood Mákke tripsi
37. Frankliniella schultzei Trybom Pomidor tripsi
38. Halyomorpha halys Stal Qonir marmar qandala
39. Helicoverpa zea (Boddie) Amerika mákke sovkasi
40. Hyphantria cunea Drury Amerika aq gubelegi
41. Icerya purchasi Maskell Avstraliya qurti
42. Ips plastographus (Leconte) Kaliforniya qabıqxo'ri
43. Keiferia lycopersicella (Walsingham) Amerika pomidor kúyesi
44. Lindingaspis rossi (Maskell) Qara araukariy qalqanlisi
45. Liriomyza nietzkei Spencer Piyaz minyori
46. Liriomyza huidobrensis (Blanchard) Qubla Amerika japıraq minyori
47. Liriomyza trifolii (Burgess) Amerika jońıshqa minyori
48. Lopholeucaspis japonica (Cockerell) Yaponiya paqalsiman qalqanlisi
49. Margarodes vitis (Philippi) Qubla Amerikajuzimqurti
50. Meromyza nigriventris Macquart Dán meromizasi
51. Naupactus xanthographus (Germar) Qubla Amerika mıywe uzinmurin
52. Naupactus leucoloma Bohemann Aq jıyekli qo'ng'iz
53. Nemorimyza maculosa (Malloch) Xrizantema japıraq minyori
54. Nipaecoccus nipae (Maskell) Pal'ma qurti
55. Paralipsa gularis (Zeller) Piste tún gúbelegi
56. Pectinophora gossypiella (Saunders) gawasha kúyesi
57. Pinnaspis strachani (Cooley) Kishi qar tarizli qalqanlin
58. Popillia japonica Newman Yapon qonizi
59. Pseudaulacaspis pentagona (Targioni-Tozzetti) Tut qalqanlisi
60. Pseudococcus cryptus Hempel Shıǵıs unli qurti
61. Pseudococcus calceolariae (Maskell) Tsitrus unli qurti
62. Pseudoparlatoria parlatorioides (Comstock) Orxideya qalqanlisi
63. Rhagoletis cingulata (Loew) Arqa Amerika shiye shıbını
64. Rhagoletis completa Cresson Ǵoza shıbını
65. Rhagoletis mendax Curran Toq jıltır qanatlı shıbın
66. Rhagoletis pomonella (Walsh) Alma shıbını
67. Ripersiella kondonis (Kuwana) Túbir unli qurti
68. Scirtothrips dorsalis Hood Vetnam gúl tripsi
69. Sinoxylon unidentatum (Fabricius) Arrasimon qabıqloq kemiriwshi qo'ng'iz
70. Spodoptera kúyewinenia (Cramer) Qubla tunlam
71. Spodoptera frugiperda (Smith) Mákke japıraqlarınıń sovkasi
72. Spodoptera littoralis (Boisduval) Egipet gawasha sovkasi
73. Spodoptera litura (Fabricius) Aziya gawasha sovkasi
74. Tecia solanivora (Povolny) Gvatemala kartoshka kúyesi
75. Trogoderma angustum (Solier) Trogoderma angustum qonizi
76. Trogoderma ballfinchae Beal Trogoderma balfinchae qonizi
77. Trogoderma granarium Everts Kapr qonizi
78. Trogoderma grassmani Beal Trogoderma grassmani qonizi
79. Trogoderma longisetosum Chao & Lee Trogoderma longisetozum qonizi
80. Trogoderma ornatum (Say) Trogoderma ornatum qonizi
81. Trogoderma simplex Jayne Trogoderma simpleks qonizi
82. Trogoderma sternale Jayne Trogoderma sternale qonizi
83. Unaspis citri (Comstock) Apel'sin qalqanlisi
4
84. Unaspis yanonensis (Kuwana) Shıǵıs tsitrus qalqanlisi
85. viteus vitifoliae (Fitch) Filloksera
86. Zabrotes subfasciatus (Boheman) Braziliya danxori
87. Zeugodacus cucurbitae (Coquilett) Afrika qawın shıbını
88. Zygogramma exclamationis (Fabricius) Ayǵabaǵar japıraq qonizi

Ozbekstan Respublikasi ishki karantin ziyankesler

Shıǵıs miywexori- Grapholitha molesta BusckarantiniInsecta klası, Lepidoptera otryadi, Tartricidae semestvosi, Grapholita áwladına tiyisli ishki karantin janlikler esaplanadı.
Kartoshka kúyesi - (Rhthorimaea orerculella Zell) kartoshka, temeki, baklajan, pomidor hám basqa itjuzimliler semestvosina kiretuǵın ósimliklerge úlken ziyan jetkeziwshi qáwipli karantin janlikler esaplanadı.
Kaliforniya qalqanlisi- Quadraspidiotus perniciosus Coms. ishki karantin janlikler bolıp, baǵ ham togaylarga aytarliqtay ziyan jetkeredi. Mámleketimizde 1964 jılda anıqlanǵan bolıp, búgingi kúnde bir neshe wálayatlarǵa tarqalǵan. Kaliforniya qalqanlisi hámmexo'r janlikler bolıp, 200 den artıq ósimliklerde zıyankeslik etedi.
Pomidor kúyesi- Tuta absoluta- Bul zıyankes respublikamızda 2015 jılda Nawayi, Buxara hám Tashkent wálayatları hám de Ferǵana oypatlıgınıń ayırım ıssıxanalarinda hám de atizda egilip atırǵan palız eginleri (pomidor) eginlerinde dus kelgen. Pomidor kúyesi, tolıq rawajlanıwshı janlikler bolıp, gúbelek, máyek, qurt hám de quwırshaqlıq fazaların o'teb, itjuzimliler semestvosina ziyan keltiredi.
Kolorado qo'ng'izi- Leptinotarsa decemlineata SajiliQonizlar-Coleoptera semeystvosinin , japıraq kemiriwshiler Chrysomelidae semestvosina tiyisli qáwipli ishki karantin janlikler.
Komstok qurti - Pseudococcus comstocki Kuw. Teń qanatlılar gruppasınıń, koktsidlar - Coccinea genje toparina, so'ruvchi janliklerlerdiń unli qurt semestvosina tiyisli bolıp, qáwipli ishki karantin janlikler bolıp tabıladı. Onı derlik barlıq miyweli hám sayamanlı terek, terektarizli ósimlikler hám de ayırım o'tsiman ósimliklerde (hátte tut qatarlarına jaqın orınlarda, gawashada ) ushıratıw múmkin. Miyweli tereklerden ánar, alma, almurt, shabalı, sonıń menen birge tutlardı qattı ziyanlaydi.
Tsitrus gewekleytuǵın kúyesi - Phyllocnistis citrella Staintonoligofag janlikler bolıp, derlik yarım júz jıldan berli tsitrus ósimliklerine úlken ziyan keltiredi. Tsitrus gewekleytuǵın kúyesi limon o'simliginin’ qáwipli jep joq qılıwshısı esaplanadı. Usınıń menen bir qatarda ol mandarin, apelsin, greypfrut, evkalipt, tal, jasmiq o'simliginde rawajlanıwı anıqlanǵan.
Tsitrus aqqanati - Dialeurodes citri Ashm teń qanatlılar - Homoptera gruppasınıń aleyrodid yamasa aqqanotlar (Aleyrodidae) semestvosina tiyisli tsitrus hám subtropik region ósimlikleri ushın júdá zıyanlı ishki karantin janlikler esaplanadı.
Awıl xojalıǵında ósimliklerdi paydadorligini asırıw maqsetinde karantin shoplerǵa qarsı gúres zárúrli ahmiyetke iye. Karantin jabayi shopler hasildin 20 -30% ga kemeytiwi, onı sapasın tómenlewine,kesellik hám zıyankeslerdiń tarqalıwina sebep bolıp atır. Egisliklerde ushraytuǵın bir jıllıq kóp jıllıq karantin jabay shoplerdin tarqalıwina túrli faktorlar sebep boladı.Atap aytqanda , tuqimliq g'alleni otaq hám karantin ot tuqiminan jaqsi tazalanbaǵanlıǵı, guzde paxtadan keyin shúdigar etpesten g'o'za qatar aralarına g'alle egiw, atız shetleri, salma boyi, jol jaǵaları, salma hám latoklar átirapına ishlov bermaslik nátiyjesinda atızlarda karantin shoplerdıń ósiwi hám rawa laniwina qolay sharayat jaratıladı. Karantin shoplerdin tarqalıw aymaqları xar jılı orınlardaǵı karantin inspektsiyasi xızmetkerleri tárepinen qadaǵalaw etip barıladı hám olardı jónge salıw qılıw boyınsha karantin ilajları ámelge asırladi.Karantin ob'ektlerge qarsı gúresten kóre onıń aldın alıw zárúrli bolıp tabıladı. Onıń ushın respublikada ushraytuǵın karantin shopler tarqalıw arealini biliw, olarǵa qarsı gúres ilajların tuwrı belgilew, olardı eginlerge keltiretuginn ziyanin keskin azaytadı, eginlerdiń fitosanitar jagdayin jaqsılaw imkaniyatın beredi. Ózbekstanda 450 den artıq túrdegi shopler dús keliwi anıqlanǵan bolıp, olardan 3 túri ishki karantin degi shopler esaplanadı.