Tema 6 -7-klasslarda tokarlıq stanogında aǵashqa hár túrlı forma beriw usılların úyretiw Jobası: Kirisiw: i-bab. Texnologiyalíq taliminde aǵash oymakerlik usíllarí texnologiyasí tiykarlarí mazmuni hám mánisi

2 Aǵashlarǵa qayta islew beriw táliminiń mazmunı

hám tálim processi
Islep shıǵarıw taliminiń tiykarǵı maqseti- oqıwshilardı ónimli miynetke, joqarı sapalı ónim tayarlawǵa úyretiw, olarda jeke pazıyletlerdi hám miynetke patriotlıq munasábetti tárbiyalaw. Aǵash ustasın tayarlaw jumıslarınıń mazmunı oqıw hám jiynaqlı-tematikalıq jobalarda hám de teoriyalıq bilim beriw hám islep shıǵarıw talimi jobalarında kórsetilgen. Eń zárúrli islep shıǵarıw operaciyaların izbe-izlik menen iyelep barıw talim tiykarın quraydı. Oqıw programması sonday dúzilgen, oqıwshilardıń atqaratuǵın jumısları ańsat operaciyalardan baslanıp barǵan sayın quramalastirıla barıladı. Rejede, bulardan tısqarı, tómendegi talaplar da kózde tutılǵan ⁴:
Islep shıǵarıw talimi mudamı teoriyalıq bilim beriw menen barılıwı kerek. Arnawlı texnologiya, material vazası hám basqa pánler (predmetler) boyınsha ótiletuģın temalardı islep shıǵarıw taliminiń tiyisli temaları menen bir waqıtta yamasa olardan sál ģana aldınlaw úyreniw usınıs etiledi⁵;
Aǵash ustashılıq jumısların, qaǵıyda formasında, islep shıǵarıw kózqarasınan áhmiyetke iyelik etiw jumıslar atqarılıp atırǵan waqıtta úyretiw kerek; Aǵash ustası tiykarǵı oqıw hám kónlikpelerin oqıw ustaxanalarında iyelewleri, islep shıǵarıw sharayatında (aǵash ustasınıń jumıs ornida) bolsa olardı bekkemlewleri hám jetilistiriwleri kerek.
Rejede korsetilgenindey, islep shıǵarıw tálimi áwele bilim jurtınıń aǵash ustashılıq ustaxanasında, keyin bolsa kárxanada alıp barıladı. Talim procesi ustaz iskerligi menen oqıwshılar iskerliginiń júdá quramalı birliginen ibarat bolıp, olardıń bilim, uqıp hám konlikpeleri sistemasın ózlestiriwi hám rawajlandırıwına hám de olardı tárbiyalawǵa qaratılǵan bolıp tabıladı. Oqıtıwshınıń iskerligi ádetde instruktaj beriw dep, oqıwshilardıń qabliyeti bolsa aǵıw dep ataladı. Oqıwshiniń biliw iskerligi, aǵıwı hám úyrenıwı talim procesiniń áyne orayında turadı.
Talim procesine qoyılatuģın tiykarǵı talaplardı hám talimniń ulıwma jónelisi didaktik principler belgilep beredi. Házirgi zaman pedagogikasında shólkemlesken tiykarǵı talim principleri tómendegilerden ibarat : talim processinde oqıwshılardı patriotlıq ruhında tárbiyalaw ; talimniń ilimiyligi, úzliksizligi hám izbe-izligi; oqıwshilardıń aǵıwdaǵı sanalılıǵı hám aktivligi; taliminde abstraktlıq hám anıqlıq birligi (ayqınlıq principi); bilimlerdi ozlashtiriw puqtalıǵı hám oqıwshilardıń bilim arttırıw qábiletin hár tárepleme rawajlandırıw ; talimniń jámáátlik ózgesheligi hám oqıwshilardıń jeke qábiletlerin esapqa alıw. Bul principlerdiń hámmesi mektep aldına jámiyet tárepinen quyilģan wazıypalarǵa sáykes keledi hám talim procesiniń metodologiyalıq hám de psixologiyalıq tiykarların esapqa aladı.
Oqıwshilardıń bilim dárejesi, kámalı, hám tárbiyası, ónerdi sanalı túrde iyelewge hám de dóretiwshilik miynetke jaramlılıģı ulıwma talimniń qanday islengenligi qanday alıp barılıwına, pútkil oqıw dáwirinde oqıwshilardıń bilim arttırıw hám de ámeliy xızmetleri xarakterine kop dárejede baylanıslı. Sol tárepten qaraytuǵın bolsak, aǵıw procesi oquvchilarda bilimge qızıǵıwshılıq tugdirgan, olardıń sol tarawdaǵı iskerligin aktivlestirgen táǵdirdagina nátiyjeli baladı. Bul wazıypanı orınlawǵa járdem beretuǵın obiektiv tiykarlardı oquv materialınıń mazmunınan, oqitish metodlarınan, shınıǵıwlardı júzege shıģarıw formalarınan tabıw múmkin. Oqıw materialınıń mazmunı hám oqitıw metodları.
Oqıw materialı pedagogika kózqarasınan maqul túsetuǵın hám de oqıwshılar ózlestiriwi kerek bolǵan bilimler, uqıplar hám kónlikpeleri sisteması bolıp tabıladı. “aģashtı qayta islew” predmetine tiyisli oqıw materialı islep shıǵarıw -qánigelik xarakteristikasına hám de programmaǵa muwapıq belgilenedi hám ámeliy bilim, uqıp hám konikmalar sistemasın az ishine aladı ; áne sol oqıw materialın puqta ózlestiriw nátiyjesinde arnawlı bir kásiptegi hám malim dárejede ilmiy tájriybe ónim etken jumısshı jetisip shıǵadı. Aǵash ustasınıń miynet iskerligi mazmunın islep shıǵarıw quralları, miynet predmetleri, texnologiyalıq processler, jumıs operatsiyaları hám usılları belgilep beredi. Texnologiyalıq processda qollanilatuǵın úskeneler túrine qaray aǵash ustasınıń jumıs operaciyaları hár qiylı boladı, lekin onıń miynet iskerliginde tómendegi ulıwma wazıypalardı ajıratıp korsetiw múmkin; tapsırmanı, sızılmanı hám texnikalıq shártlerdi analiz qılıw ; miynet predmetleri (zagotovka, detal, jiynaw birlikleri) ni tańlaw hám tayarlap qoyiw; operaciyalardı orınlaw usılları hám izbe-izligin belgilep alıw ; jumıs quralların tańlaw hám jumısqa tayarlaw ; detaldı islew rejimin tańlaw; stanoktı jumısqa tayarlaw (kozden keshiriw, ásbaptı ornatiw, stanoktı sazlaw, maylaw ); zagotovkani stanokǵa jaylaw hám bekkemlew; ásbaptı yamasa miynet predmetin qózǵaw ; detaldı texnologiyalıq islew, jumıs quralın, zagotovkani qózǵaw ; buyımdı stanoktan alıw ; tayın buyımdı tekseriw.
Oqıtıw metodları degende, talim processinde oqitıwshı menen oqıwshilardıń talshıq seze otirip birgelikte islew usılları túsinilgen.⁶ Hámme oqitıw metodlarına eki tiykarǵı talap qoyiladı: birinshiden, oqıtıw metodları sabaqta oqıwshılardıń ǵárezsiz biliw iskerligi aktivlesiwine járdem beriwi hám, ekinshiden, úyrenip atırǵan materialdı oquvchilarning tereń ańlap alıwı hám talshıq ózlestiriwdi táminlew kerek. Oqıwshılardıń ǵárezsiz túrde bilim arttırıw iskerligi dárejesi tiykar etip alınǵan metodlar sisteması usı talaplarǵa talshıq sáykes keledi. Túsindiriw-korgezbeli metod - oqıtıwshı túrli qurallar járdeminde tayın informaciya beredi, oqıwshıshilar bolsa bul informaciyanı aqıl etedi, ańlap tushinip aladı hám eslep qaladı. Reproduktivlik metod - oqıtıwshı instrukturlar, tapsırmalar, shınıǵıwlar sistemasınan paydalanıp, oqıwshılardıń alǵan bilimleri hám úyrengen jumıs usılların tákirarlawına múmkinshilik beretuǵın shınıģıwlardı quraydı. Oqıwshılar úlgine qaray buyım tayarlawdı úyrenedi hám ilmiy tájriybe arttıradı. Oqıwshilardıń bilimi hám ilmiy tájriybesi artqan tárepke olar hár eki metoddan birgelikte tez-tez paydalana baslaydı.⁷
Mashqalalı bayan - oqıtıwshı arnawlı bir problemani ilgeri suredi, onı ozi sheshedi, problemanıń múmkin bolģan sheshimin ızler eken, onı tabıwdıń logikalıq jalların adım sayın ashıp beredi hám oqıwshılarģa ilimiy-dálilli pikirlew úlgisin kórsetedi. Oqıwshınıń pikiriniń ózgere barıwın gúzetip, oy-pikirde qatnasadı hám problemanı sheshiw basqishların ózlestire basladı.