Tema: Adrenolitik elementler

Adrenergetik sinapslar haqqında túsinik.
Adrenoretseptorlarǵa tásir etiwshi elementlar adrenoretseptorǵa tikkeley hám katexola- minlar almasinuvi arqalı tikkeley bolmaǵan tásir etedi. Adrenoretseptorlar adrenergik nervlardıń aqırında jaylasqan. Simpatik nervlardıń postsinaptik talshıǵı adrenergik dep ataladı hám olar qo'zg'alganda noradrenalin, geyde dofamin ajralıp shıǵadı, simpatik nerv talshıq- laridan kiyatırǵan impulslarni adrenoretseptorlarga ótkerip be- radilar (9 -súwret).
Adrenergik nerv talshıqları qozǵalıwına túrli organ hám to'qi- máler túrlishe juwap beriwi múmkin. Sol sebepli Alkvist
1948-jılda adrenoretseptorlarni eki gruppaǵa boladı : a-adreno- receptorlar hám v — adrenoretseptorlar.
Adrenoretseptorlarǵa tásir etiwshi farmakologik elementlar tuwrıdan-tuwrı sol adrenoretseptorǵa tásir etiwi yamasa sol retsep- tarlarǵa tásir etiwshi noradrenalinnıń sinteziga, saqlanıwı hám bólekleniwine tásir etip, óz kúshin kórsetiwi múmkin. Soǵan muwapıq adrenoretseptorlarga tásir etiwshi preparatlar tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan tásir etiwshi preparatlarga bólinedi. Qále tikkeley, qále tikkeley bolmaǵan bolsın, bul elementlar adrenoretseptorlarni qozǵatsa adrenomimetiklar, kerisinshe, susaytirsa adrenolitiklar dep ataladı.
Adrenotrop preparatlar adrenoretseptorga tańlap tásir qili- shiga qaray bir neshe gruppalarǵa bólinedi:
Tikkeley a — hám v — adrenoretseptorlarni qozǵawtıwshı preparatlar. Bularǵa adrenalin (0, 1 % — 1 ml amp.) hám noradre- nalin (0, 2 % — 1 ml amp.) kiredi.
Tikkeley a — hám v — adrenoretseptorlarni láńlovchi pre­paratlar. Buǵan labetalol (0, 1 hám 0, 2 tabl., 1 % — 5 ml amp.) kiredi.
Tikkeley bolmaǵan adrenoretseptorlarni qozǵawtıwshı preparatlar:
efedrin 0, 25 tabl. 5 % — 1 ml amp.
3 % — 10 ml fl.
Tikkeley bolmaǵan, a — hám v — adrenoretseptorlarni láńlovchi preparatlar:
rezerpin 0, 0001—0, 0005 tabl.;
oktadin 0, 025 tabl.
Tikkeley a—adrenoretseptorlarni qozǵawtıwshı preparatlar
mezaton 1 % — 1 ml amp.;
naftizin 0, 005 tabl., 0, 5 — 1 % — 25—100 ml fl.;
galazolin 0, 1 % — 10 ml fl., 0, 05 % balalar ushın ;
noradrenalin 0, 2 % — 1 ml.
Tikkeley bolmaǵan a — adrenoretseptorlarni láńlovchi preparatlar:
fentolamin 0, 025 tabl.;
digidroergotamin 0, 2 % — 1 ml yamasa 0, 5 % — 1 ml; 0, 0025 tabl.;
digidroergotoksin 1 ml amp. yamasa 50 ml. fl.;
tropatsin 0, 001—0, 005 hám 0, 01—0, 015 tabl.;
prozazin 0, 001 tabl.
Tikkeley v —adrenoretseptorlarni qozǵawtıwshı preparatlar:
izadrin 0, 5 % hám 1 % amp. 25 hám 100 ml fl.;
alupent;
salbutamol 0, 002 tabl. 0, 05 % — eritpe,
I ingalats. 0, 001.
Tikkeley bolmaǵan v —adrenoretseptorlarni láńlovchi preparatlar:
anaprilin 0, 001—0, 04 tabl.;
1 % — 1 ml amp.;
5 % — 5 ml amp.;
oksiprenalol 0, 02 tabl.;
metaprolol 0, 05 hám 0, 1 tabl.
Adrenalin júrek bulshıq etleriniń qısqaruvchanligi hám qo'z- g'aluvchanligini asıradı, qan basımı kóteriledi, júrek urıwı tezlashadi. Ishek, teri hám búyrek qan tamırları torayadi, skelet bulshıq etleri hám miokard tamırları keńeyedi, mıy hám ókpe tamır­lari azmaz torayadi. Kóz radial bulshıq etleri, qorataloq kapsulasi hám urıw shıǵarıwshı kanal bulshıq etleri qisqaradı. Bronxlarni ken- gaytiradi.
Ishek bulshıq etleri tonusini, peshob jolı hám ot pufagi tap- nusini azaytadı hám peshob pufagi tonusini asıradı. Gliko- genolizni asırıp qant muǵdarın kóteredi. Gematoensefalik tosıqtan ótip, MASni qozǵatıp, háreketti kúshaytadı. Ad­renalin toqımalardıń O2 ge bolǵan talabın hám qanda K+ ionları muǵdarın asıradı. Preparat tek parenteral jol menen yubo- rilgandagina tásir etedi.
Noradrenalin arterial basımdı kóteredi jáne bul tásiri boyınsha adrenalindan 5—10 ese aktiv. Lekin júrek jumisına derlik tásir etpeydi, bronx bulshıq etleri tonusiga hám qan daǵı qant muǵdarına tásir etpeydi. Bul preparatlar gipotoniyada, neyrosirkular distoniyada, feoxromotsitomalarda, ortostatik kollapsda hám qan tamırlar orayı uwlı zatlanıp, onıń funksiyası passivleskende jumıs- latiladi.
Efedrin — tikkeley bolmaǵan adrenoretseptorlarni qozǵawtıwshı preparat. Ol adrenoretseptorlarga tuwrıdan-tuwrı tásir etpeydi, bálki endogen katexolaminlar (granula hám kóbikshelerden kóbirek shıǵarıp ) muǵdarın asırıp, olar arqalı adrenoretseptorlarni qi- tiqlaydi. Sol sebepli de bul gruppa daǵı preparatlarga taxi- flaksiya júz beredi, olardıń tásiri aste-aste azayıp baradı. Olar gematoensefalik tosıqtan jaqsı ótip, MASni qozǵatadı. Bul preparatlar ximiyalıq dúzilisi boyınsha adrenoretseptorlarga jaqın bolǵanı ushın olarǵa tásir etip, olardıń katexolaminlarga salıstırǵanda seziwsheńliginı asırıp jiberedi.
Olar endogen katexolaminlarnıń jıynalısın asırıp jiberedi, sebebi MAS funksiyasın páseytiriledi hám waqtınsha so'ndiradi. Bul preparatlar katexolaminlardan ayrıqsha bolıp esaplanıw, as qazan -ishek sisteması arqalı jiberilse de jaqsı tásir etedi.
Basqa hámme tásirinleri adrenalinnıń organizmge bolǵan tásirine uqsas boladı, biraq onıń tásiri uzaǵıraq dawam etedi. Izadrin, mezaton, galazolin, naftizin hám basqa adrenomi- metik preparatlar adrenalindan kúshlilew, efedrindan sustroq kúsh menen organizm adrenoretseptorlariga tásir etedi.