Tema: Ámeliy psixolog kasbi mazmuni

II-BAP. PSIXODIAGNOSTIKA-ÁMELIY PSIXOLOGI XIZMET WAZIYPALARINAN BIRI RETINDE.
Psixodiagnostika−psixologik xızmet wazıypalarınan biri retinde Psixologiyalıq jumıslar kompleksi oqıwshılardı mektep, kolledj hám liceylerde oqıtıw dawamında psixologiyalıq -pedagogikalıq tárepten tereńrek úyreniwge jóneltirilgen bolıp, olardıń individual qásiyetlerin, tálim hám tárbiyası daǵı kemshiliklerdiń sebebin anıqlawǵa mólsherlengen bolıp tabıladı. Diagnostik jumıslar toparıy yamasa jalǵız tártipte (individual tárzde) ótkeriledi.
Bul tiykarda ámeliy psixolog tómendegi ayqın wazıypalardı atqaradı :
-jas dáwir rawajlanıwınıń arnawlı bir kriteryalarına muwapıqlıǵın anıqlaw maqsetinde psixolog balalar, oqıwshılar, arnawlı mektep hám bilim jurtı tıńlawshıların, joqarı oqıw jurtı studentlerin psixologiyalıq tekseriwden ótkerip, olardıń kámalǵa jetken dárejelerin belgilew; oqıtıwshılardıń kásiplik jaramlılıǵı hám uqıpın diagnostika etedi, olardıń shaxs páziyletleri, shıdamlılıqlik sapaları, sezim-tuyg' oları, óz-ózin basqarıw múmkinshiligi, intellektuallıq (intellektual ) dárejesi hám pedagogikalıq qábiletin tekseriw;
-psixolog oqıwshılar hám studentlerdiń psixologiyalıq qásiyetleri, olardıń qızıǵıwshılıq, meyil, dáslepki intalıǵı sıyaqlılardı úyrenedi, olarǵa jalǵızhol (individual ) munasábet hám jantasıwdı jolǵa qóyadı, qánige hám jetik shaxs retinde qáliplesiwine arnawlı bir járdem kórsetedi, trening (arnawlı shınıǵıw ) ótkeriw;
-mektepge shekem jas daǵı balalar, oqıwshılar, kásip-óner kolledji oqıwshıları, joqarı oqıw jurtı studentlerinde ushraytuǵın oqıw ilmiy tájriybeleri hám kónlikpelerin iyelew degi kemshilikler, minez-qulıqtaǵı kemshilikler, intellektual rawajlanıw hám shaxs pazıyletlerindegi buzılıwlar sebeplerin diagnostika qılıw ;
-balalardıń voyaga jetken adamlar hám óz teshdoshlari menen mámilesi ózgeshelikin tekseriw, olardıń etnoqiyofasi hám etnomadaniyati ózgeshelikin esapqa alǵan halda psixofiziologikalıq metodikalardı arnawlı bir jaǵdayǵa maslastırıw ;
-basqa tarawdıń qánigeleri menen birgelikte psixik rawajlanıw daǵı kemshilikler túrli-tumanlıǵın esapqa alıp, siyasiy gruppalasqan, differentsial diagnostikanı ámelge asırıw ;
- nuqsonlarning medicinalıq hám defektologik tábiyaatın anıqlaw ;
- deviant (nızam buzıwshılıq ) hákisil social hulq-atvor sebepleri hám olardıń formaların belgilew;
- giyohvandlik, taksikomanlik, alkogolizm, kelilik, qańǵılıqtıń social psixologiyalıq túbirlerin tekseriw, olardıń faktorların analiz qılıw ;
-baslıq kadrlar hám oqıtıwshılardıń kásibi jaramlılıǵın ilimiy tiykarda tekseriw hám anıq usınısnamalar islep shıǵıw ;
- oliy mektep xızmetkerleri sınaq (adaptaciya ) múddetin qánige, oqıtıwshı, aspirant hám basqalardı ) úyreniw hám ámeliy kórsetpeler beriw;
- ish júrgiziw, saylaw, saralaw, tańlaw, qabıl boyınsha ilimiy-psixologiyalıq prognoz qılıw, júz bolıwı múmkin bolǵan qáwipden administraciyanı agah etiw. Attestatsiya, social talap hám buyırtpalar maydanınan social -psixologiyalıq informaciyalar toplaw hám olardı ulıwmalastırıp, ayqın usınıslar jaratıw ;
- chet el, xalıq mákemeleri menen baylanıs qılıw, kadrlardıń mamanlıǵın asırıw, olardıń intellektuallıq potencialın anıqlaw, pán hám texnikanı rawajlandırıw múmkinshiligi, joqarı mekteptiń orını tuwrısında, materiallar jıynaw, olardı psixologiyalıq tárepten analiz qılıw hám máslahátlar beriw;
- o'quv qóllanbalarınıń sapası, kıtapxanlıq mashqalası, xızmetkerler, studentlerdiń mámleket múlkine munasábeti haqqında maǵlıwmatlar toplaw hám olardı ulıwmalastırıw, administraciyaǵa hám kásiplik awqamına informaciya tayarlaw ;
- yotoqxonalarda oqıwshılar hám studentlerdiń talabı, mútajligi, qızıǵıwshılıq, social qarawları kózqarası (pozitsiyasi), turmısqa salıstırǵanda munasábeti tuwrısında maǵlıwmatlar toplaw hám olardıń aktivligin asırıw maydanınan usınıslar islep shıǵıw ;
- maktab xızmetkerleri, oqıtıwshılar hám studentlerdiń ekologiyalıq, ekonomikalıq, siyasiy, etnopsixologax bilimleri dárejesin tekseriw hám ǵárezsizlikti bekkemlew múmkinshiligin úyreniw, patriotlıq sezim-sezimlerin qáliplestiriw maqsetinde ilajlar sistemasın islep shıǵıw ;
- an'anaviy tálim hám tárbiya metodlarınıń jetiskenligi hám de kemshiliklerin izertlew qılıw, innovciyalıq, aktiv usıllar natiyjeliligin ámeliyatda sınap kóriw, oqıwshılardıń olarǵa salıstırǵanda munasábetin anıqlaw hám áne usılarǵa tiykarlanıp oqıtıwdı individuallastırıw, siyasiy gruppalastırıw boyınsha oqıw -stilistik kórsetpeler usınıs qılıw ;
- iqtidorli oqıwshılar, studentler, jas qánigeler, aspirantlardı tańlawda qatnasıw, ilimiy-psixologiyalıq usınıslar islep shıǵıw ;
- o'quvchilar, oqıtıwshılar, xızmetkerler, studentler dóretiwshilik iskerligi jemisdorligi, to'garaklar aktivligin kóteriwdiń ilajların islep shıǵıw, olardıń múmkinshiliklerin tekseriw, kásip sheberligin iyelew boyınsha jarıslar, tartıslar shólkemlestiriw hám olardıń jemisi tuwrısında boljaw (prognoz ) qılıw ;
- o'quvchilar, oqıtıwshılar, xızmetkerler, studentler ortasında bos waqıttı bólistiriw hám odan omilkorlik menen paydalanıw mashqalasın social -psixologiyalıq kózqarastan tekseriw hám bos waqıttı maqsetke muwapıq shólkemlestiriw jolları hám de olardan etnopsixologik bilimler, ruwxıy qádiriyatlardı iyelewde paydalanıw múmkinshiligin psixologiyalıq tárepten analiz qılıw ;
- maktab oqıwshıları, oqıtıwshıları, xızmetkerleri hám studentlerinde mámleket aqshaın tejew sezimin anıqlaw, puxtalıq, buyım-mulkni asıraw sezimin, qolaysız keshinmalarni jámáát arasında jabılasına tekseriw, olarda miynetti qádirlew minnetin qáliplestiriw boyınsha ilajlar islep shıǵıw, milliy namıs, milletleraro munasábet mádeniyatın quram taptırıw kompleksin islep shıǵıw ;
- o'quvchilar, oqıtıwshılar hám mektep xızmetkerleri, studentlerde isbilermenlik qábiletin rawajlandırıw maydanınan ilimiy-psixologiyalıq programma jaratıw hám de onıń materiallıq baylıq óndiristegi úlesin analiz qılıw.
Psixologiyalıq -pedagogikalıq diagnostika búgingi kúnde mektep, Baqsha hám basqa túrli tipdagi oqıw bilim orınları psixologları hám pedagogları aldında turǵan zárúrli wazıypalardan, olardıń real mútajliklerinen kelip shıqqan halda qáliplesip atır hám rawajlanıp atır.
Joqarıda keltirilgen pikirlerden kelip shıqqan halda, biz psixologiyalıq -pedagogikalıq diagnostikanıń metodlarına tolıq toqtalıp ótpeymiz, tek olardıń geyparaları atların kórsetip ótiw menen sheklenemiz.
Olarǵa tómendegiler kiredi: túrli joba, programma, maqset hám kriteryalarǵa iye bolǵan baqlaw metodları toparı ;
diagnostik sáwbetler; dianostik sorawnamalar ; diagnostik intervyu; barlıq tipdagi anketalar; túrli psixodiagnostik testler;
oqıw toparınıń qásiyetlerin úyreniw metodları ; pedagogikalıq testler, sonday-aq, didaktik testler; oqıw hújjetlerin analiz qılıw, sonday-aq, kontent-analiz metodı ;
hár qıylı daǵı jámiyetshilik pikirin úyreniwge mólsherlengen metodlar hám t.b.
Turmıslıq hám pedagogikalıq tájiriybeler sonı kórsetedi, diagnostik iskerlik menen shuǵıllanmoqchi bolǵan pedagog, birpara jaǵdaylarda ámeliyatshı -psixolog jumıstı ózinde ámeldegi metodikalardan kelip shıǵıp, sol metodika járdeminde izertlew, tekseriw ótkeriw, maǵlıwmat jıynawdan baslaydı. Keyin bolsa alınǵan nátiyjelerdi ómirirge tanlastırıwǵa háreket etip, óz jumısınıń ámeliy áhmiyetin kórsetiwge háreket etedi. Bunda jumıs usılınıń tiykarǵı kemshiligi sonda, geyde júdá jetilisken, oǵada ilimiy ámeliy tiykarlanǵan metodikalar anıq pedagogikalıq iskerliginiń maqset hám wazıypalarına uyqas kelmewi, olardan jıraqlıǵı sebepli kutilgan nátiyje bermeydi.
Sol sebepli de hár qanday diagnostik iskerlik neni yamasa kimni, qaysı maqsetlerde úyreniw, alınǵan nátiyjelerden qanday paydalanıwdı ańǵarıwdan baslanıwı shárt.