Tema: Processorlerdin islew principi, turleri ha’m arxitekturasi

Tema:Buyriqlar ha’m processorlar ju’zesindegi parallellik.
Oraylıq protsessor hár bir buyrıqtı bir neshe adımlarǵa ajıratgan halda orınlaydı. Buyrıqlardıń orınlanıw izbe-izligi tómendegishe:
 Yadtan keyingi buyrıqtı shaqırıp aladı hám bul buyrıqtı buyrıqlar registrine jaylastıradı;  Keyingi buyrıqtı kórsetiwshi buyrıqlar esaplaǵıshınıń jaǵdayın ózgertedi; Shaqırılǵan buyrıqtıń tipin anıqlaydı;  Eger buyrıq yadtan sóz alıp paydalanıp atırǵan bolsa, bul sózdiń qay jerde jaylasqanlıǵın anıqlaydı;  Eger zárúr bolsa, bul sózdi oraylıq processor registrine ótkeredi;  Buyrıqtı orınlaydı;  Keyingi buyrıqtı orınlaw maqsetinde, 1 adımǵa qaytadı.
Házirgi kúndegi barlıq kompyuterlerde buyrıqlar orınlanıwı joqarıdaǵı jaǵdayda keltirilgen adımlar izbe-izligi boyınsha orınlanadı, yaǵnıy buyrıqtı tańlaw –buyrıqtı dekodlaw - buyrıqtı orınlaw.
Buyrıqtı yadtan shaqırıw, onıń tipin anıqlaw hám buyrıqlardı orınlawdı basqa bir programma ámelge asıradı. Bunday programma interpretator dep ataladı.
Interpretator buyrıqlardı mayda elementler (buyrıqlar) ǵa ajıratadı. Usınıń sebebinen, interpretator procesin orınlawshı programma, interpretatorsız buyrıqlardı orınlawshı processorǵa qaraǵanda proektlestiriw ańsatlaw hám arzanlaw esaplanadı.
Kompyuter sistemaların proektlestiriwde bunday únemlew, tiykarınan túrli parametrge iye quramalı buyrıqlar ústinde ámeller orınlawda qollanıladı.
Kompyuter islep shıǵarıwshılar óz kompyuterleriniń natiyjeliligin asırıwǵa háreket qıladı. Processordı tezirek islewge májbúrlewdiń usıllarınan biri bul onıń takt chastotasın asırıwdan ibarat. Biraq, bul processti texnologiyalıq sheklewler sebepli turaqlı túrde ámelge asırıp bolmaydı. Usınıń sebebinen kópshilik islep shıǵarıwshılar bul mashqalanı sheshiw maqsetinde, processorlarda ámellerdi parallel orınlaw ámeliyatınan paydalanadı. Bul ámeliyat processor tárepinen bir waqıttıń ózinde bir neshe processlerdi orınlaw múmkinshiligin beredi.
Kóp jıllardan berli bizge belgili, kompyuter sistemalarında buyrıqlardıń joqarı tezlikte orınlawına tosqınlıq etiwshi faktorlardan biri bul buyrıqtı yadtan shaqırıp alıw ámeliyatı esaplanadı. Bul mashqalanı sheshiwdiń bir usılı buyrıqlardıń yadtan aldınnan shaqırıp alıw hám olardı arnawlı regist kópliklerinde saqlaw esaplanadı.
Joqarıdaǵı texnologiyadan paydalanilǵanda buyrıqlardıń orınlanıwı eki adımda atqarıladı. Birinshi adımda buyrıqlar yadtan shaqırıladı, ekinshi adımda bolsa, buyrıqlar orınlanadı. Bul texnologiyanı konveyerlew texnologiyasınan paydalanıw strategiyası bekkemledi.
Konveyerlew processordıń maǵlıwmatlardı ótkeriw qábileti (bir sekundta processordıń buyrıqlar orınlaw sanı) hám keshigiw waqıtı (bir buyrıqtı orınlawǵa ketken waqıt) arasında óz-ara kelisiwge ruxsat beredi. Eger shaqırıw waqıtı T bolsa, konveyer n basqıshtan ibarat bolsa, keshigiw waqıtı n T nı quraydı.
Paydalanılģan adebiyatlar.
1. "Computational Materials Science: An Introduction" - June Gunn Lee (2016)
2. http://kompy.info. web saytı.
3. http://uniwork.buxdu.uz web saytı.