Tema: sirtqi fotoeffekt. Kompton
Download 0.85 Mb. Pdf ko'rish
|
Islam N1n!n!
|
10-súwret.
Mikrobóleksheler tolqın qásiyetleri. Elektron difraksiyasi 1923 jılda ájayıp waqıya júz berdi. Bul bolsa kvant fizikasiniń joqarı dárejede rawajlanıwına sebep boldı. Fransuz fizigi Lui de-Broyl korpuskulyar-tolqın dualizm universallıǵı haqqındaǵı gipotezani ilgeri surdi. Tekǵana fotonlar, bálki barlıq materiallıq bólekler de tolqın qásiyetlerine iye degen pikirge keldi. De-Broyl hár bir mikro bólek, bir tárepden korpuskulyar ayrıqshalıqlar - energiya E hám impuls r, basqa tárepden bolsa, tolqın qásiyetleri – bólek jiyligisı ( hám tolqın uzınlıǵı (menen baylanısqan - dedi. Mikroobektlarniń korpuskulyar hám tolqın qásiyetleri fotonlardagi tap sonday muǵdarlıq munasábetler menen baylanıslı De-Broyl 21 gipotezasi materiyaniń simmetrik qásiyetleri pikirine tiykarlanǵan bolıp, sol waqıtlarda tájiriybede tastıyıqlanmagan edi. Biraq, material obiektler haqqındaǵı jańa qıyallardı rawajlanıwda kúshli revolyuciyalıq turtgi boldı. Bir neshe jıllar dawamında XX ásirdiń bir qatar kúshli fiziklari - v. Geyzenberg, E. Shredinger, P. Dirak, N. Bar hám basqalar kvant mexanikası dep atalıwshi jańa pánniń teoriyalıq tiykarların islep shıǵıwdı. De-Broyl gipotezasi 1927 jılda amerikalıq fiziklar K. Devisson hám L. Jermer tárepinen birinshi ret eksperimental tastıyıqlandi. Olar nikel kristallında shashiluvchi elektronlar aǵımı qısqa tolqınlı rentgen nurlanıwınıń kristallarda shashırawında payda bolatuǵınǵa uqsas anıq difraksion tábiyat kórinisi payda etinishini anıqladi. Bul eksperimentlarda kristall tábiyiy difraksion pánjere rolin oynadı. Difraksion maksimumlar nızamına qaray da -Broyl formulasına tolıq uyqas túsetuǵın elektron aǵımınıń tolqın uzınlıǵı anıqlandi. 1928 jılda ingliz fizigi Dj. Tóbeson (bunnan 30 jıl aldın elektrondı jańalıq ashqan Dj. Tóbesonniń balası ) De-Broyl gipotezasiniń jańa tastıyıǵın aldı. Tóbeson altınnan jasalǵan juqa yarım kristall folga arqalı elektronlar aǵımı ótiwinde payda bolatuǵın difraksion tábiyatti paydalanadi. 11-súwret Folga arqasına ornatılǵan fotoplastinkada radiusları elektron tezligi ózgeriwi menen ózgeretuǵın, yaǵnıy tolqın uzınlıqları de-Broyl tolqın uzınlıǵına uyqaTúrdaq hám qara konsentrik halqalar anıq gúzetildi |
