Tema: Tabu hám Evfemizm sózler

2.3.Publicistikalıq usılda qollanılatuǵın evfemizlar.
E.Sazanov O.AV tilinde tabulastırılǵan leksikanıń qollanılıwı onıń tıykarǵı belgilerinen biri dep esaplaydı.Ol OAV tolinde 3 túrli tabulastırılǵan maǵlıwmatlardı ajıratıp ótedi:
Intim múnasebetlerge qızıǵıw,
Jámiyet dıqqat orayında bolǵan insanlardıń jeke ómirine qızıǵıw;
Ólim temasına bolǵan qızıǵıw;
Bul jerde qollanılıwshı evfemizm hám disfemizmlar tabulastırılǵan leksikaǵa tıykarlanadı.
Publisictik stilde gazeta janrında qollanılatuǵın evfemizmler oqıwshıǵa tásir etiw,onı belgili mánide basqarıwda qollanıladı.OAV tilinde qollanılıwshı evfemizmler ádebiy stildegi teksttegi,poeziya yaki proza bolıwına qaramay,subyektiv múnasebette jazılǵan,yaǵnıy jazıwshınıń ishki sezimleri,ómirge kóz-qarası,subyektiv múnasebette jazılǵan.

XVIII-XIX hám XX ásirdiń basında jasaǵan qaraqalpaq shayırları shıǵarmalarınıń leksikalıq qatlamında basqa toparlar menen birge kú turmısta qanday da bolmasın bir sebeplerge baylanıslı anaw yamasa mınaw sózdi aytıwda qadaǵan etiw jaǵdayların ańlatıwshı mısallardıń da bar ekenligin kóremiz. Onday sózler ádette til biliminde tabu sózleri dep ataladı.

Adamlar ózleriniń dúnya tanıw dárejesiniń ele tómen waqıtlarında geypara zatlardı, qubılıslardı durıs túsinbey, hátteki olardıń atın atawdan da qorqıp tıyım salǵan. Bul nárse, ásırese, jámiyet rawajlanıwınıń belgili bir dáwirlerinde ústemlik súrgen dinniń, soǵan baylanıslı kelip shıqqan geypara úrp-ádetlerdiń saldarınan bolǵan. Adamlar usı tıyım salıwshılıqqa baylanıslı atın atawǵa bolmaytuǵın zatlar menen qubılıslardı basqasha at penen atawǵa májbúr bolǵan. Sol arqalı «káramatı bar», «ayırıqsha kúshke iye», «kiyeli», «gúná» degen jalǵan túsiniklerdiń qarmaǵına iliniwden ózlerin aman saqlap qalǵanday kórgen.
Mine usı bayanlaǵan jaǵdaylardı sóz etilgen shayırlardıń dóretpelerinen de ushıratıwǵa boladı:
«Jeńgejan, bar, eple» - tapqanın berip,
Diywana bolarsań jigirma beste… (K, 1960, 57)

Anań Xatiyradur jeńgeńiz – Aygúl

Májnún etıp aqlın aldıń, Biybigúl (Á, 1965, 181)